ΜΟΝΤΑΝΙΣΜΟΣ

Μετά το βάπτισμα, οι χριστιανοί όφειλαν να μην αμαρτάνουν. Μάλιστα είχαν θεσπιστεί τρία θανάσιμα αμαρτήματα: α) Η άρνηση του Χριστού, β) η ακολασία και γ) ο φόνος.

Ο Τερτυλλιανός στο έργο του De pudicitia, το 220 λέει ότι μετά το βάπτισμα μόνο μια φορά δίνεται συγχώρηση και μάλιστα ύστερα από εξομολόγηση και μετάνοια. ‘Ετσι, ενώ προηγουμένως οι αμαρτωλοί αποκλείονταν εντελώς από την Εκκλησία, τώρα γίνονται πια δεκτοί ως πλήρη μέρη της Εκκλησίας, αλλά σε ισόβια μετάνοια.

Εξουσία για συγχώρηση αρχικά είχαν εκτός των κληρικών και οι μάρτυρες που βασανίστηκαν αλλά δεν πέθαναν, γιατί αυτοί ήταν γεμάτοι από Άγιο Πνεύμα. Αυτοί έδιναν στους βαρέως αμαρτήσαντες επιστολές (libelli pacis)

Ο Μοντανισμός κήρυσσε συντηρητικότητα και επιστροφή στα παλαιά σχήματα της Εκκλησίας, διακρινόταν από τον Γνωστικισμό και τον Μαρκιωνιτισμό, έφερε ταραχή στην Εκκλησία, εξαπλώθηκε παντού και διατηρήθηκε για αιώνες.

Ιδρυτής του ήταν ο Μοντανός, πρώην ιερέας της Κυβέλης που έδρασε στην Φρυγία (156-172).

Ζητούσε την αναβίωση του προφητισμού, ο οποίος είχε πλέον παρακμάσει, ζητούσε επίσης αυστηρότερη ζωή και αποκλεισμό αυτών που αμάρταναν βαριά. Πίστευαν ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει και η νέα Ιερουσαλήμ θα εγκατασταθεί σύντομα στη γη.

Ο Μοντανός μιλούσε γλώσσες, έπεφτε σε έκσταση, προφήτευε και έλεγε ότι τα κηρύγματά του προέρχονταν από τον Παράκλητο. Μαζί του είχε δύο προφήτιδες, την Πρίσκα και την Μαξιμίλλα. Κήρυττε  ότι η νέα Ιερουσαλήμ θα κατέβει σύντομα στην Πέπουζα της Φρυγίας. Καταδίκαζε τον β΄γάμο, επέβαλε νηστεία και αποχή από την κρεοφαγία. Για τις αμαρτίες έλεγε: «Η εκκλησία συγχωρεί αμαρτίες, εγώ όμως δεν τις συγχωρώ» και διακήρυσσε ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να συγχωρεί βαριές αμαρτίες.

Ίδρυσε δική του εκκλησία, στην οποία την ηγεσία είχαν οι προφήτες. Τα επτά πνεύματα της αποκαλύψεως, παριστάνονταν από επτά παρθένες οι οποίες έρχονταν στις συναθροίσεις τους και προφήτευαν. Μία μερίδα τους τελούσε τη θεία ευχαριστία με άρτο και τυρί και γι’ αυτό ονομάστηκαν αρτοτυρίτες.

Οι Μοντανιστές επιζητούσαν το μαρτύριο και θεωρούσαν την αποφυγή του ως άρνηση του Κυρίου. Γι’ αυτό είχαν και πολλούς μάρτυρες.

Πρώτος ο Μέγας Βασίλειος τους χαρακτήρισε αιρετικούς. Ο Τερτυλλιανός υποστήριξε τις ιδέες τους με συγγράμματά του.

Ο Μοντανισμός  τελικά παράκμασε και τελικά εξαφανίστηκε στη Δύση μέχρι τα ΄τελη του στ’ αι. και στην Ανατολή μέχρι τον θ΄αι.