ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ 1054 ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝ ΜΠΟΡΕΙ ΤΕΛΙΚΑ ΝΑ ΣΥΜΒΕΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (Α΄ ΜΕΡΟΣ)
Στις μέρες μας πολλοί είναι αυτοί που συζητούν για το ζήτημα της ένωσης των δύο εκκλησιών. Οι περισσότεροι απλά παπαγαλίζουν τις θέσεις κάποιων απ’ αυτά που άκουσαν, χωρίς όμως οι ίδιοι να είναι γνώστες των λόγων που έγινε το σχίσμα του 1054 και για το αν υπάρχουν σήμερα μετά από τόσους αιώνες οι βάσεις για να επιτευχθεί μία τέτοια ένωση.
Νομίζω όλοι θα πρέπει να συμφωνήσουμε κάπου: Ότι δεν είναι σωστό κανείς απλά να παπαγαλίζει κάτι που μισοξέρει ή που δεν γνωρίζει καθόλου όπως συνήθως συμβαίνει. Γιατί απλά γίνεται κακός παπαγάλος ή ξερόλας χωρίς όμως να γνωρίζει τίποτα.
Απ’ αυτό το βήμα θα προσπαθήσουμε με σύντομα άρθρα να ενημερωθούμε πρώτα γι’ αυτό το τεράστιο ζήτημα και στο τέλος να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα τα οποία όμως θα είναι προϊόν μελέτης και όχι του «άκουσα, μου είπαν» και άρα του «εγώ ξέρω»
ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ 1054
Α) Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΠΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Το 771 στην ιστορία μπαίνει ο Μέγας Κάρολος. Μέχρι τότε ο πάπας κατά κάποιο τρόπο ήταν υποτελής του Βυζαντινού αυτοκράτορα. Δέχονταν διαταγές τις οποίες είχε υποχρέωση να τηρήσει. Από την εποχή όμως του Μ. Καρόλου και παράλληλα του πάπα Στέφανου Β΄ ο πάπας γίνεται υποτελής του Καρόλου ο οποίος του παραχωρεί δικαιοδοσία κι έτσι ιδρύεται το παπικό κράτος το οποίο διατηρήθηκε μέχρι το 1870.
Β) Οι αποφάσεις της Ζ΄ οικουμενικής συνόδου δεν έγιναν δεκτές στο βασίλειο των Φράγκων γιατί ο Κάρολος δέχονταν το filioque δηλαδή ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού. Όταν ο πάπας έστειλε τις αποφάσεις της Ζ΄ οικουμενικής Συνόδου στον Μέγα Κάρολο να τις υπογράψει, οι θεολόγοι του Καρόλου συνέταξαν τα «καρολίνεια βιβλία» τους (781-791) στα οποία ισχυρίζονταν ότι οι πιστοί δεν πρέπει να προσκυνούν τις εικόνες αλλά να τις χρησιμοποιούν ως στόλισμα στους ναούς και ως ανάμνηση των προσώπων και των γεγονότων του παρελθόντος.
Στη σύνοδο της Φραγκφούρτης του 794 που ήταν παρόν και ο ίδιος ο Κάρολος έγιναν δεκτές οι απόψεις των Καρολίνειων βιβλίων και και απέρριψαν τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου.
Γ) Το 858 έδρασε ένας σκληροπυρηνικός πάπας ο Νικόλας Α΄. Αυτός πίστευε ακράδαντα στο παπικό πρωτείο και ότι καμία εκκλησιαστική απόφαση ή δύναμη επί γης δεν μπορεί να έχει δράση και να έχει ισχύ αν δεν την εγκρίνει εκείνος. Στην Δύση εκείνον τον καιρό κυκλοφόρησαν οι «ψευδοισιδώρειες διατάξεις» που μαζί με ένα ακόμη πλαστό κείμενο την «Κωνσταντίνειο δωρεά» ενισχύθηκαν οι αλαζονικές αντιλήψεις του πάπα και των διαδόχων του.
Δ) Το κερασάκι στην τούρτα ήρθε όταν ο πάπας Ιωάννης ΙΒ΄ ενθρόνισε τον γερμανό αυτοκράτορα Όθωνα Α΄. Από κείνη τη στιγμή ο παπισμός πέρασε στη γερμανική επιρροή. Το αντίκτυπο: Λίγο αργότερα ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Ερρίκος Β΄ (1014) πέρασε στο Σύμβολο της Πίστεως το filioque. Επιβάλλοντας την απόφασή του αυτή ως ντεφάκτο στον παπισμό. Άμεση ήταν η αντίδραση του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σεργίου Β΄ο οποίος διέγραψε από τα δίπτυχα το όνομα του πάπα δημιουργώντας έτσι ένα πρώιμο σχίσμα πριν από το τελικό του 1054.
Ε) Σεισμό πολλών ρίχτερ προκάλεσε λίγο αργότερα το θέμα την εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας στη Ν. Ιταλία, η οποία εκείνο τον καιρό είχε πέσει στα χέρια των Νορμανδών. Τελικά αυτή πέρασε στα χέρια του πάπα, προκαλώντας την οργή του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
ΣΤ)Εκείνο τον καιρό πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ήταν ο Κηρουλάριος, ένας άνθρωπος αδιάλλακτος που τον ενδιέφερε πολύ η πολιτική εξουσία. Επέβαλε λοιπόν ως αντίποινα για την εκκλησιαστική δικαιοδοσία στην Ν. Ιταλία στους Λατίνους της Κωνσταντινουπόλεως να προσαρμοστούν στα Ανατολικά έθιμα και όταν αυτοί αρνήθηκαν, διέταξε να κλείσουν τα μοναστήρια και τους ναούς τους. Ενώ εκτελούσαν τη διαταγή, ο σακελλάριος Κωνσταντίνος πάτησε με τα πόδια του την όστια (καθαγιασμένο άρτο) των Λατίνων, λέγοντας ότι δεν είναι καθαγιασμένη, επειδή ήταν από άζυμο άρτο. Τα γεγονότα αυτά έγιναν το 1052. Την Άνοιξη του 1053 ο αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Λέων, με παραγγελία του πατριάρχη έγραψε προς τον επίσκοπο του Τράνι της Απουλίας Ιωάννη, στην οποία καταδίκαζε τα έθιμα της Δυτικής εκκλησίας. Στην επιστολή αναφέρεται σε έθιμα με δευτερεύουσα σημασία όπως η χρήση των αζύμων, η χρήση πνικτών δηλ. η βρώση ζώων που δεν τα έσφαξαν αλλά τα έπνιξαν, η νηστεία του Σαββάτου και η παράλειψη του Αλληλούϊα στην ψαλμωδία της Μ. Σαρακοστής. Χαρακτήρισε τους δυτικούς μισοϊουδαίους και μισοειδωλολάτρες. Παρέλειψε σημαντικά ζητήματα όπως το filioque.
Ζ) Αν και ο πάπας είχε πεθάνει, παπικοί αντιπρόσωποι του νεκρού πλέον πάπα, έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη. Στις 16 Ιουλίου 1054 ημέρα Σάββατο, ενώ γινόταν λειτουργία στην Αγ. Σοφία οι τρεις αντιπρόσωποι του πάπα, μπήκαν προχώρησαν και άφησαν πάνω στην Αγία Τράπεζα βούλλα αφορισμού του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλαρίου, του Λέοντος Αχρίδος και όλων των ομοφρόνων τους. Ένας διάκονος ενώ έφευγαν έτρεξε πίσω τους για να τους επιστρέψει το έγγραφο, όμως αυτοί δεν το πήραν, κατόπιν το περιμάζεψε και το έδωσε στον πατριάρχη. Οι αντιπρόσωποι έφυγαν τινάζοντας τη σκόνη από τα υποδήματά τους.
Το έγγραφο του αφορισμού συντάχθηκε από τον Ουμβέρτο και περιέχει ένα μίγμα από λανθασμένες αντιλήψεις για την Ανατολική Εκκλησία και αλαζονικούς ισχυρισμούς για την Δυτική. Επαναλαμβάνει την αντίληψη για το πρωτείο. Για τους Ανατολικούς έλεγε ότι είναι σιμωνιακοί, επιτρέπουν την χειροτονία ευνούχων, αναβαπτίζουν τους Λατίνους, επιτρέπουν τον γάμο στους χειροτονημένους κληρικούς, θεωρούν έγκυρα μόνο τα δικά τους μυστήρια, έβγαλαν το filioque από το σύμβολο της πίστεως, θεωρούν έμψυχο κάθε τι που βρίσκεται σε ζύμωση, δεν βαπτίζουν τα ετοιμοθάνατα νήπια πριν την όγδοη ημέρα, δεν βαπτίζουν και δεν κοινωνούν γυναίκες που κινδυνεύουν ενώ βρίσκονται στον τοκετό ή έχουν έμμηνα, τρέφουν γενειάδα και μακριά μαλλιά και δεν κοινωνούν τους ξυρισμένους κληρικούς.
Ο αυτοκράτορας μόλις πληροφορήθηκε για το περιεχόμενο του κειμένου, έστειλε ανθρώπους να φέρουν πίσω τους αντιπροσώπους για να παρουσιαστούν στη σύνοδο. Όμως ο λαός που έμαθε τα γεγονότα εξεγέρθηκε και ο αυτοκράτορας με δυσκολία τους έβγαλε από την πόλη για να αναχωρήσουν για τη Ρώμη.
Την Κυριακή 24 Ιουλίου ο πατριάρχης στην ενδημούσα σύνοδο είπε ότι άνθρωποι ανεύθυνοι ήρθαν από την Δύση, όχι αντιπρόσωποι του πάπα, αλλά σταλμένοι από τον Δούκα Αργυρό, εχθρό του πατριάρχη. Αφόρισαν τον Ουμβέρτο και τους συντάκτες του εγγράφου και όσους το δέχονταν. Δεν καταδίκασαν τον παπικό θρόνο, ούτε τον πάπα. Το έγγραφο του αφορισμού το έκαψαν σύμφωνα με την παραγγελία του αυτοκράτορα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το σχίσμα του 1054 δεν έγινε όπως πολλοί πιστεύουν για το filioque. Κακοί χειρισμοί από ανίκανους και εγωκεντρικούς ανθρώπους και από τις δύο μεριές οδήγησαν γρηγορότερα σε ένα σχίσμα το οποίο φαίνονταν ότι αργά ή γρήγορα θα συμβεί. Πολιτικά συμφέροντα, γεωπολιτικές στρατηγικές, ωμή ανάμειξη των αυτοκρατόρων στα δόγματα της εκκλησίας και τις εκκλησιαστικές πράξεις, ανώριμοι χειρισμοί των εκκλησιαστικών αρχών και των δύο πλευρών έχτισαν σταδιακά ένα απροσπέλαστο τείχος μεταξύ Δύσεως και Ανατολής.
Θα συνεχίσουμε…