779-744 π.Χ Προφήτης Αμώς
Πρόλογος
Ο προφήτης μας, έζησε επί του βασιλέως Οζίου κατά το 769-737 π.Χ . Στην εβραϊκή γλώσσα η λέξη Αμώς σημαίνει βάρος, φορτίο, αχθοφόρος, κομιστής. Κάποιοι ραβίνοι νόμιζαν ότι ο προφήτης μας ήταν βραδύς στην γλώσσα, τραυλός όπως ο Μωυσής. Κατ’ άλλους όμως ήταν βεβαρημένος εξαιτίας της πτωχείας του.
Ο Αμώς ήταν βοσκός στο επάγγελμα καταγόμενος από την Ιουδαία. Απασχολούνταν επίσης με την καλλιέργεια σύκων. Συνεπώς ήταν από τους λίγους προφήτες που δεν ήταν πλούσιος και δεν κατάγονταν από οικογένεια ευγενών.
Ο Θεός τον εξέλεξε να μεταβεί από την Ιουδαία στο Ισραήλ για να ασκήσει το προφητικό του έργο. Κέντρο της δράσης του ήταν η πόλη Βαιθήλ. Από την Βαιθήλ προείπε την καταστροφή του ισραηλιτικού έθνους εξαιτίας της διαφθοράς και της ανηθικότητάς τους.
Ο Αμασίας, ιερέας του θυσιαστηρίου της Βαιθήλ κατήγγειλε τον προφήτη στον βασιλέα Ιεροβοάμ ΙΙ για ασέβεια κατά του βασιλέως. Ο προφήτης προείπε την καταστροφή της οικογένειας του Αμασία, του έθνους του και του ιδίου και απήλθε στην πατρίδα του απ’ όπου κατέθεσε γραπτώς τις προφητείες του βιβλίου του.
Ας δούμε συνοπτικώ τω τρόπω το περιεχόμενο και την ερμηνεία του βιβλίου του Αμώς το οποίο χωρίζεται σε εννέα κεφάλαια:
Κεφάλαιο πρώτο
Κατά τις ημέρες που βασίλευε ο Οζίας (779-739 π.Χ), ο Θεός κάλεσε τον Αμώς στο προφητικό αξίωμα και δι’ αυτού ανήγγειλε τις καταστροφικές αποφάσεις Του.
Πρώτον κατά της Δαμασκού: Η Δαμασκός ήταν πρωτεύουσα της Συρίας. Καταδικάστηκε διότι ασέβησε κατά του Ισραήλ. Τι έκαναν; Μέσα στα πολλά εγκλήματά τους έσκισαν τις κοιλιές των εγκύων ισραηλιτισσών. Ποια θα είναι η τιμωρία τους; Το ένα τμήμα του πληθυσμού τους θα γίνει στάχτη, ενώ το άλλο θα μεταβεί αιχμάλωτο στην εξορία.
Δεύτερον κατά των Φιλισταίων: Και αυτοί υπήρξαν εχθροί του Ισραήλ και γι’ αυτό θα τιμωρηθούν.
Τρίτον κατά της Τύρου: Οι κάτοικοι της Τύρου είχαν συνάψει συμφωνία με τους Ιουδαίους, όμως αθέτησαν την συμφωνία, πούλησαν αιχμάλωτους τους ισραηλίτες στους έλληνες και στους Ιδουμάιους. Συνεπώς η Φοινικική αυτή πόλη θα καταστραφεί πλήρως.
Τέταρτον κατά των Ιδουμαίων: Αυτοί ήταν απόγονοι του Ησαύ, αδελφού του Ιακώβ. Συνέχισαν το μίσος του γενάρχη τους κατά των Ισραηλιτών και γι’ αυτό θα καταδικαστούν.
Πέμπτον κατά των Αμμωνιτών: Αυτοί ήταν απόγονοι του Λωτ και είχαν εγκατασταθεί ανατολικά της Γαλαάδ. Και αυτοί υπήρξαν θηρία αμαρτίας. Έσκισαν τις κοιλιές εγκύων ισραηλιτισσών με σκοπό να αυξήσουν τα σύνορα της χώρας τους. Μέγας όμως σεισμός θα «καταπιεί» την χώρα τους και οι επιζήσαντες ομαδικώς θα αχθούν αιχμάλωτοι. Η προφητεία αυτή εξεπληρώθη επί του Οζίου.
Κεφάλαιο δεύτερο
Προφητεία κατά των Ιουδαίων: Οι μεν άλλοι λαοί αμάρτησαν κατά του άγραφου νόμου της συνειδήσεως. Οι Ιουδαίοι κατά του γραπτού νόμου ο οποίος εδόθη σ’ αυτούς εξ’ αποκαλύψεως. Επομένως η ποινή τους θα είναι βαρύτερη.
Κατά του βασιλείου του Ισραήλ: όπως είδαμε, για τα υπόλοιπα έθνη ένα αμάρτημα επισήμανε ο Αμώς, για το Ισραήλ όμως πολλά: Αδίκησαν τους φτωχούς και τους δίκαιους για ασήμαντες υλικές απολαβές. Πατέρας και υιός έσμιξαν από κοινού με την ίδια δούλη. Αυτή η αμαρτία ήταν ύβρις κατά του Θεού. Μέθυσαν και έζησαν εν κραιπάλη. Διέταξαν του προφήτες να μην προφητεύουν για να μην ακούν την φωνή της συνειδήσεώς των. (Αυτό και σήμερα γίνεται).
Θεία τιμωρία θα επέλθει κατά πάνω τους σαν οδοστρωτήρες. Θα είναι τόσος ο πανικός τους ώστε ο ένας εκ των εχθρών τους άνευ όπλων θα καταδιώκει πλήθους εξ΄αυτών.
Κεφάλαιο τρίτο
Είναι απολύτως βέβαιη η τιμωρία του Ισραήλ. Οι ισραηλίτες υπήρξαν ο εκλεκτός λαός του Θεού. Βασιζόμενοι όμως σ’ αυτό πίστεψαν πως είναι αδόκιμοι κάθε κριτικής. Δεν κατάλαβαν ότι η μεγάλη τιμή που τους έκανε ο Θεός ήταν ταυτόχρονα και μεγάλη ευθύνη. Η καταπάτηση του Θείου θελήματος επιφέρει και βαριές τιμωρίες.
Όταν ένας προφήτης αναγγέλλει κάτι, αυτό θα γίνει οπωσδήποτε. Ο Θεός και οι προφήτες δεν βαδίζουν στην τύχη, αλλά από κοινού εργάζονται επί ορισμένου σχεδίου. Ό, τι λοιπόν ανήγγειλε ο Αμώς και οι άλλοι προφήτες οπωσδήποτε θα γίνει. Αυτό δεν αλλάζει.-
Κεφάλαιο τέταρτο
Και οι γυναίκες του ισραηλιτικού λαού δεν στάθηκαν ανώτερες πνευματικά από τους άνδρες. Παρότρυναν τους συζύγους τους στην οινοποσία και την κραιπάλη. Κι αυτές όμως οι ασεβείς γυναίκες θα πιαστούν αιχμάλωτες και θα ντροπιαστούν από τον εχθρό.
Σε όλο το Ισραήλ ο Θεός θα στείλει πείνα, ξηρασία, βροχοπτώσεις καταστροφικές και καθόλου ωφέλιμες για τις καλλιέργειες, καυτό άνεμο, νόσους και πολέμους. Όλα αυτά θα γίνουν για να μετανοήσει ο λαός, όμως αυτοί θα παραμείνουν αμετανόητοι και σκληροί.
Κεφάλαιο πέμπτο
Το βασίλειο του Ισραήλ θα καταστραφεί. Εννιά στους δέκα κατοίκους θα σκοτωθούν από την επικείμενη εχθρική επιδρομή. «Εκζητήσατε τον Κύριον» προσκαλεί ο Αμώς. Το έθνος μπορεί να σωθεί ακόμη και την τελευταία στιγμή, αν μετανοήσει.
Ποιον αθετείτε; Τον Κύριο τον Παντοκράτωρ; Αλοίμονό σας! Μάθετε ότι ο Θεός μπορεί να μεταβάλλει την ασθένεια σε δύναμη και το αντίθετο. Λέει ο Αμώς.
Οι ισραηλίτες υπήρξαν άδικοι, καταπίεσαν του φτωχούς, κοίταξαν την καλοπέρασή τους. Έχτισαν για τους εαυτούς τους πολυτελείς οικίες. Όμως δεν πρόκειται να κατοικήσουν σ’ αυτές. Και ω, της πλάνης! Πίστευαν ότι ο Θεός είναι μαζί τους παρά τις αμαρτίες τους. Βασίζονταν απλά στο ότι ήταν απόγονοι του Αβραάμ.
Σύντομα θα έρθει η ημέρα του Κυρίου. Αυτή η ημέρα δεν θα είναι μέρα θριάμβου όπως περίμεναν οι ισραηλίτες, αλλά μέρα κρίσεως: «Η ημέρα Κυρίου θα είναι σκότος. Η ευσέβειά τους ήταν τυπολατρία μόνο, ουδόλως εγγίζουσα την καρδιά. Ο Κύριος όμως αποδοκιμάζει όλες αυτές τις τυπικές λατρείες. Αυτές πρόσβαλλαν και δεν ευχαρίστησαν τον Θεό. Οι ιερές συνάξεις των ισραηλιτών θα είναι πλέον απορριπτέες από τον Θεό διότι είναι δυσώδεις.
Κεφάλαιο έκτο
Αλλοίμονο σ’ αυτούς που θεωρούν τους εαυτούς τους «σπουδαίους» μεταξύ των ισραηλιτών και κλεισμένοι στον εγωισμό τους αγνόησαν την επερχόμενη ημέρα του Κυρίου γενόμενοι μάλιστα και είρωνες ενώπιον του Θεού. Τίποτα άλλο δεν τους ενδιέφερε τόσα χρόνια, παρά τα γλέντια και η καλοπέρασή τους. Ο Κύριος όμως ορκίζεται στον εαυτό Του ότι πλέον αισθάνεται αποστροφή προς το Ισραήλ.
Κεφάλαιο έβδομο
Ο Αμώς αυτή τη φορά διά οραμάτων προεικονίζει το τέλος του Ισραήλ:
1ο όραμα: Οι καλλιέργειες των ισραηλιτών κατασπαράχτηκαν από ένα νέφος ακρίδων. Πριν όμως ολοκληρωθεί η καταστροφή ο Αμώς εκλιπαρεί τον Θεό να δείξει έλεος. Η προσευχή του προφήτη κατορθώνει να μεταβάλλει την απόφαση του Θεού και το Ισραήλ σώζεται.
2ο όραμα: Πυρ καταστρεπτικό, ξηρασία τρομερή πλήττει το Ισραήλ. Τόση ήταν η κάψα, που και η θάλασσα ακόμη πήρε φωτιά! Ο προφήτης και πάλι παρακαλεί: «κόπασον» «τούτο μη γένηται». Ο Θεός και πάλι κάμπτεται και αναστέλλει την φρικιαστική τιμωρία.
3ο όραμα: Ο Θεός ίσταται επί τείχους το οποίο είχε γερά θεμέλια. Δείχνει όμως στον Αμώς ότι κρατά ισχυρά εργαλεία και είναι αποφασισμένος να γκρεμίσει το τείχος. Αυτή τη φορά ο Αμώς δεν παρακαλεί. Βλέπει πλέον ότι η απόφαση του Θεού είναι αμετάκλητη.
Την περίοδο εκείνη που ο Αμώς κήρυττε στους ισραηλίτες και προφήτευε για τα επερχόμενα δεινά, ο ιερέας της Βαιθήλ που ονομάζονταν Αμασίας πήγε στον βασιλιά και είπε ψέματα ότι τάχατις ο προφήτης ετοίμαζε κίνημα στάσης κατά του βασιλέως. Ο Ιεροβοάμ όμως ο βασιλκέας, υποπτεύτηκε ότι τα λόγια του Αμασία ήταν παραπλανητικά και συκοφαντικά και δεν έδωσε καμία σημασία. Ο Αμασίας τότε ενήργησε από μόνος του. Διέταξε τον Αμώς να φύγει για την πατρίδα του ώστε να μην αναστατώνει τους ισραηλίτες με τις προφητείες του. Μάλιστα υπαινίχθητε ότι ο Αμώς από τις προφητείες του έβγαζε χρήματα. Ο Αμώς όμως του απάντησε: «Εγώ δεν είμαι εξ’ επαγγέλματος προφήτης, ούτε σε σχολή προφητών έχω φοιτήσει. Ήμουν γιδοβοσκός και καλλιεργητής συκομορεών. Ο Κύριος μου είπε: Πήγαινε και προφήτευσε στον ισραηλιτικό μου λαό. Και τώρα άκουσε Αμασία λόγο Κυρίου. Συ λέγεις προς εμέ. Μη προφητεύεις εις τον ισραηλιτικό λαό και μην αναστατώνεις τους ισραηλίτες του απογόνους του Ιακώβ. Διά τούτο αυτά λέγει ο Κύριος. Η γυνή σου θα πορνεύσει δημόσια εντός της πόλεως, οι υιοί σου και οι θυγατέρες σου θα φονευθούν από εχθρικό μαχαίρι, η γη σου θα περιέλθει σ’άλλους και συ σε χώρα ειδωλολατρική, μολυσμένη θα πεθάνεις».
Κεφάλαιο όγδοο
4ο όραμα: Όπως με ιξόβεργες πιάνονται τα πουλιά, έτσι και οι σκληροί άκαρδοι και άδικοι πλούσιοι θα πιαστούν στα δίχτυα του Θεού, διότι αδίκησαν τους φτωχούς. Επιδόθηκαν στην αύξηση του πλούτου τους με απάτες, περιφρόνησαν τις επίσημες αργίες του ισραηλιτικού έθνους. Έφτασαν στο σημείο να πωλούν στον βωμό του χρήματος πολίτες του Ισραήλ για δούλους.
Όμως ο Θεός δεν θα ξεχάσει τίποτα από το πλήθος των αδικιών τους. Η καταστροφή που θα έρθει θα μοιάζει με την πλημμύρα του ποταμού Νείλου που δεν αφήνει τίποτα πίσω του. Πλέον ο Κύριος θα αποσύρει τους προφήτες Του, θα τρέχουν οι ισραηλίτες από δω κι από κει διανύοντας μεγάλες αποστάσεις για να ακούσουν έναν λόγο του Θεού, αλλά δεν θα βρίσκουν. Όλα αυτά θα συμβούν διότι υπέκυψαν στην λατρεία των ειδώλων και ξέχασαν τον Κύριο.
Κεφάλαιο ένατο
5ο όραμα: Ο Κύριος όρθιος επί του θυσιαστηρίου επιφέρει την καταστροφή. Το θυσιαστήριο καταρρέει και δεν υπάρχει κάτω από τα συντρίμμια κανένας επιζών.
Τι περισσότερο αξίζουν οι ισραηλίτες από τους άλλους λαούς; Τίποτα. Γι΄αυτό και θα καταστραφούν διότι πολύ ευεργετήθηκαν. Όμως δεν θα καταστραφούν πλήρως. Θα απομείνει ένα υπόλοιπο από το οποίο θα προκύψει ο Μεσσίας. Το υπόλοιπο αυτό των ισραηλιτών μαζί με πλήθη από τα έθνη θα αποτελέσουν τον νέο εκλεκτό λαό του Θεού. Ο Κύριος υπόσχεται ότι αυτοί θα είναι λαός Του και Εκείνος Θεός τους και ότι τίποτα και κανείς δεν θα μπορεί να τους απομακρύνει πλέον από τη χώρα τους.