650-580 π.Χ Προφήτης Ιερεμίας
650 π.Χ ΙΕΡΕΜΙΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ο Προφήτης Ιερεμίας γεννήθηκε περίπου το 650 π.Χ. ήταν υιός του ιερέως Χελκίου και κατάγονταν από την φυλή Βενιαμίν. Μελέτησε τους προ αυτού προφήτες Ησαΐα και Ωσηέ. Σε ηλικία 23-25 ετών εκλήθη στο προφητικό αξίωμα. Αρχικά αρνήθηκε αυτής της τιμής προβάλλοντας ως επιχείρημα το άπειρο της ηλικίας του. Ο Θεός όμως τον έπεισε υποσχόμενος ότι θα τον βοηθήσει στην αποστολή του.
Έτσι ξεκίνησε την δημόσια δράση του:
Α) επί βασιλέως Ιωσίου 627-621 π.Χ
Β) επί βασιλέως Ιωακείμ μέχρι Σεδεκίου 609-598 π.Χ
Γ) επί Σεδεκίου 598-586 π.Χ και
Δ) μετά την άλωση της Ιερουσαλήμ.
Πέθανε λιθοβολούμενος από συμπατριώτες του σε ηλικία 65-70 ετών, δύο περίπου χρόνια μετά την άλωση.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του την 1η Μαΐου.
Κεφάλαιο πρώτο
Στα χρόνια που βασίλευε ο Ιωσίας (640 π.Χ) εκλήθη στο προφητικό αξίωμα από τον Θεό ο Ιερεμίας. «Σε γνωρίζω καλώς πριν ως έμβρυον σε πλάσσω εν τη κοιλία της μητρός σου και πριν εξέλθεις εκ της κοιλίας ταύτης σε προόρισα διά το άγιον έργον μου, δηλαδή σε εγκατέστησα προφήτη για τα έθνη». Ο Ιερεμίας ο οποίος πριν πλασθεί είχε είδε προοριστεί για το έργο του από τον Θεό πέρασε τα μεγαλύτερα μαρτύρια όπως και ο Χριστός, ο οποίος πριν σαρκωθεί υπέστη τα μεγαλύτερα μαρτύρια. Ο Ιερεμίας είναι συνεπώς τύπος του Χριστού. Άρα βάσανα και αγιότης συνδέονται. Ο προφήτης δεν απεστάλλει μόνον για τους Ιουδαίους, αλλά και για τα έθνη.
Όμως κάθε προφήτης θα πρέπει να διαθέτει την ευχέρεια του λέγειν, κάτι που έλειπε από τον Ιερεμία εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας του. Αυτό επικαλείται ο νεαρός προφήτης για να τον απαλλάξει ο Θεός από το βάρος της ευθύνης. Παρόμοια δυσκολία παρουσίασε παλαιότερα και ο Μωυσής λόγω της βραδυγλωσσίας του, ενώ ο Ησαΐας τα ακάθαρτα χείλη του. Ο Θεός όμως διαβεβαιώνει τον Ιερεμία ότι Αυτός ο ίδιος θα τον βοηθήσει να διεκπεραιώσει την αποστολή του: «προς όλους εκείνους προς τους οποίους θα σε αποστείλω θα μεταβείς και όσα σε διατάξω να πεις θα τα πεις. Μη φοβηθείς αυτούς, διότι εγώ θα είμαι μαζί σου, θα σε προφυλάσσω από τους κινδύνους» του είπε ο Κύριος.
Ο Ιερεμίας στη συνέχεια περιγράφει τον τρόπο της χειροτονίας του: «Εξέτεινε Κύριος την χείρα». Δηλαδή με αισθητό τρόπο «έθεσε ταύτην εις το στόμα μου και μου είπε: Ιδού έθεσα του λόγους μου στο στόμα σου! Ιδού σε εγκατέστησα σήμερα προφήτη στα έθνη και στα βασίλεια, όπως με τον λόγο σου δύνασαι να εκριζώνεις εκ θεμελίων, να καταστρέφεις αυτά και άλλα να ανοικοδομείς και να φυτεύεις».
Ακολουθούν δύο οράματα. Ο Θεός ρωτά: «τι βλέπεις Ιερεμία»; Στο πρώτο όραμα ο Ιερεμίας είδε ένα κλαδί αμυγδαλιάς. Η αμυγδαλιά ως γνωστόν ανθίζει πολύ νωρίς συγκριτικά με τα άλλα δέντρα, ο προφήτης λοιπόν έπρεπε ως άλλος κλάδος αμυγδαλιάς να γρηγορήσει στο έργο του, κατ’ άλλη έννοια ο Θεός εξερχόμενος εκ του φαινομενικού του ύπνου θα ξυπνήσει για να τιμωρήσει τους ασεβείς Ιουδαίους. Στο δεύτερο όραμα ο Ιερεμίας βλέπει λέβητα που μέσα του βράζει. Ο κοχλάζων αυτός λέβητας συμβολίζει και πάλι την οργή του Θεού που θα εκχυθεί κατά της Ιουδαίας. Οι Βαβυλώνιοι είναι πλέον προ των πυλών έτοιμοι να εισβάλλουν στο εσωτερικό της χώρας.
Ο Κύριος ενθαρρύνει τον προφήτη: «περίζωσαι την οσφύ σου», «σήκω και πες στους Ιουδαίους όλα όσα θα σε διδάξω». Ο Ιερεμίας οχυρωμένος από Θεία δύναμη και προστασία είναι ακατάβλητος. Οι εχθροί του άμεσα θα του επιτεθούν, όμως τίποτα δεν μπορούν να καταφέρουν. Μετά απ’ αυτά ο Ιερεμία εξέρχεται στο δημόσιο έργο του.
Κεφάλαιο δεύτερο
Ο Θεός περιήγαγε τους ισραηλίτες εις την προστασία Του. Αγάπησε αυτόν τον λαό τον έκανε περιούσιό Του και έδωσε σ΄αυτόν πλούσιες τις δωρεές Του. Εξήγαγε αυτούς από την Αιγυπτιακή σκλαβιά, σύναψε μαζί τους Διαθήκη στο όρος Σινά και τους οδήγησε στη γη της Επαγγελίας ώστε εκεί να απολαμβάνουν τα πλούσια αγαθά της περιοχής. Όμως οι Ισραηλίτες φάνηκαν αχάριστοι και αγνώμονες, ξέχασαν όλες τις δωρεές του Θεού και προσέτρεξαν όλως παραδόξως στην λατρεία των άψυχων και μυσαρών ειδώλων. Ο Θεός ρωτά του ισραηλίτες με παράπονο: «Ποίον, έστω και μικράν, έλλειψιν ευρήκαν εις εμέ οι προγονοί σας και έφυγαν μακράν από εμέ, επορεύθησαν δε και ηκολούθησαν τα μάταια είδωλα, δια να γίνουν έτσι και αυτοί μηδαμινοί και τιποτένιοι»;
Κανείς δεν φρόντισε· ούτε οι θρησκευτικοί, ούτε οι πολιτικοί άρχοντες να συγκρατήσουν τον Ιουδαϊκό λαό από την ειδωλολατρία. Η αποστασία αυτή του Ισραήλ είναι πρωτάκουστη. Για τον λόγο αυτό ο Θεός σαν να είναι κοινός άνθρωπος ζητά να εκδικαστεί το παράπονό Του: « Δια τούτο θα έλθω εις συζήτησιν και αντιδικίαν προς σας, λέγει ο Κυριος, όπως επίσης και προς τους απογόνους σας. Περάσατε και επισκεφθήτε τα ειδωλολατρικά έθνη της Κυπρου και των άλλων νήσων της Μεσογείου Θαλάσσης, υπάγετε και προς ανατολάς προς τους κατοίκους της Κηδάρ, προσέξατε και ίδετε, εάν εκεί έγιναν τέτοια γεγονότα, ωσάν αυτά που συνέβησαν εις την Ιουδαίαν. Εάν, δηλαδή, τα ειδωλολατρικά αυτά έθνη ήλλαξαν τους θεούς των με άλλους θεούς· και όμώς οι θεοί των δεν είναι αληθινοί αλλά ψευδείς θεοί, είδωλα. Ο λαός μου όμως ήλλαξε την δόξαν του, τον αληθινόν θεόν του, με άλλους ψευδείς θεούς, από τους οποίους τίποτε ούτε ωφελήθη ούτε θα ωφεληθεί. Κατάπληκτος έμεινεν ο ουρανός ενώπιον της αποστασίας αυτής, κατελήφθη από α-περίγραπτον φρίκην δια την διαγωγήν σας, λέγει ο Κυριος».
Πόση μωρία! Τους ψευδείς θεούς δεν τους εγκαταλείπουν τα έθνη, τον αληθινό Θεό εγκατέλειψαν οι Ιουδαίοι! Πολλές οι αμαρτίες των Ιουδαίων. Αντί να καταφύγουν στον Θεό, κατέφυγαν στα είδωλα, στους Ασσυρίους και στους Αιγυπτίους. Δίκαιη λοιπόν και παιδαγωγικού τύπου η τιμωρία που τους περιμένει. Θα έρθουν λοιπόν σύντομα οι συμφορές και η αιχμαλωσία και τότε ο Θεός θα ρωτήσει τους Ιουδαίους: «Που είναι οι θεοί σου»; Όλοι οι δρόμοι της Ιερουσαλήμ είχαν πλημυρίσει από είδωλα, κανένα όμως απ’ αυτά δεν ήταν ικανό να τους σώσει από τον επερχόμενο όλεθρο. Την εσχάτη ώρα πολλοί θα στραφούν προς τον Θεό, αλλά ο Κύριος θα τους ρωτήσει: «Γιατί λοιπόν ζητάτε βοήθεια από μένα; Όλοι σας ασεβήσατε και όλοι σας παρανομήσατε. Εις μάτην τιμώρησα τα τέκνα σας. Ουδόλως εκ της παιδαγωγικής μου ράβδου ωφεληθήκατε».
Η αναίδεια των ισραηλιτών ήταν τόσο μεγάλη ώστε παρά το πλήθος των παρανομιών τους έλεγαν με θράσος: «Είμαι αθώος». Η αναίδειά του αυτή εξηγείται, διότι ακόμη δεν είχε καταφτάσει η τιμωρία τους. Ήλπιζαν λοιπόν στην σωτηρία τους από την συμμαχία που είχαν συνάψει με τους Αιγυπτίους. Ο Θεός όμως τους διαβεβαιώνει ότι δεν θα διαφύγουν της επερχομένης Θείας τιμωρίας.
Κεφάλαιο τρίτο
Το Ισραήλ μοίχευσε πνευματικά λατρεύοντας ειδωλολατρικές θεότητες. Αν μία γυναίκα μοιχεύσει με άλλον άνδρα, σύμφωνα με τον Μωσαϊκό νόμο δεν μπορούσε να επιστρέψει στον πρώτο σύζυγό της. Ο Θεός όμως λέγει: «Εγώ όμως θα σε δεχτώ εάν επιστρέψεις». Όμως οι Ιουδαίοι βρίσκονται σε απόλυτη σύγχυση, ενώ λατρεύουν ειδωλολατρικά αγάλματα εν τούτοις νομίζουν ότι ο Θεός συνεχίζει να είναι πατέρας και προστάτης τους!
Το αποτέλεσμα αυτής της παράνοιας θα είναι η τιμωρία. Όπως το βασίλειο του Ισραήλ τιμωρήθηκε, έτσι θα γίνει και με το βασίλειο του Ιούδα. Το βασίλειο του Ισραήλ αποτελούνταν από δέκα φυλές και καταστράφηκε από τους Ασσύριους το 721 π.Χ. Πάλιν και πολλάκις ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους ισραηλίτες ότι θα καταστραφούν αν δεν μετανοήσουν, εκείνοι όμως παρέμεναν αναίσθητοι και πιστοί στα είδωλα. Δια τούτο και καταστράφηκαν. Αλλά και οι Ιουδαίοι είδαν την καταστροφή του βασιλείου του Ισραήλ αλλά δεν μετανόησαν.
Μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι κάτοικοι του βασιλείου του Ιούδα από τους κατοίκους του βασιλείου του Ισραήλ. Γιατί οι Ιουδαίοι είχαν τον ναό ως μέσον σωτηρίας, είχαν επίσης περισσότερους ευσεβείς βασιλείς και είδαν την καταστροφή των ισραηλιτών, εντούτοις όπως είπαμε δεν μετανόησαν.
Ο Θεός και πάλι καλεί τους ισραηλίτες σε μετάνοια: «Επιστρέψατε, λοιπόν, σεις, οι υιοί της αποστασίας, λέγει ο Κύριος, διότι εγώ θα γίνω και πάλιν ο Κύριος σας και εξουσιαστής σας. Θα σας πάρω ένα από κάθε πόλιν και δύο από κάθε πατριάν και θα σας εισαγάγω εις την Σιών. Θα σας δώσω ποιμένας καλούς σύμφωνα με την καρδίαν μου, οι οποίοι θα σας ποιμαίνουν με γνώσιν και σύνεσιν».
Στη συνέχεια ο Ιερεμίας στρέφει την ματιά του στην Μεσσιανική εποχή, τότε που θα δοθεί νέος νόμος στον οποίο θα προστρέξουν όλα τα έθνη. Η παλαιά λατρεία θα εξαλειφθεί όπως και η Παλαιά Κιβωτός της Διαθήκης· στην θέση της δεν θα κατασκευαστεί νέα, διότι ο παλαιός νόμος πλήρως θα εξαλειφθεί. Τότε η Ιερουσαλήμ θα είναι θρόνος του Θεού δίχως κιβωτό, διότι σ΄αυτήν θα προστρέξουν όλα τα έθνη. Θα γίνει κέντρο της παγκόσμιας θρησκείας του Μεσσία. Ο χριστιανικός λαός θα αποτελέσει τον νέο περιούσιο λαό του Θεού.
Κεφάλαιο τέταρτο
Ποια θεωρεί ο Κύριος πραγματική μετάνοια; Να επιστρέψει κάποιος εσωτερικώς στον Κύριο και όχι εξωτερικώς από φόβο ή από ανάγκη. Καλεί λοιπόν ο Θεός τους Ιουδαίους να μετανοήσουν πραγματικά και με ειλικρίνεια, να αποβάλουν την σκληροκαρδία τους. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποφύγουν τα δεινά που έρχονται.
Οι Βαβυλώνιοι είναι προ των πυλών, είναι αδύνατον κανείς να αντισταθεί στην ορμητικότητά τους. Όταν θα εισβάλλουν στην Ιουδαία θα επικρατήσει ο απόλυτος πανικός. Τότε οι ψευδοπροφήτες θα εκπλαγούν, διότι αυτό δεν το είχαν προβλέψει ότι θα συμβεί, αντιθέτως αυτοί προφήτευαν ειρήνη και ευδαιμονία.
Ο προφήτης καλεί τα έθνη να θυμηθούν τα απειλητικά λόγια του Θεού κατά των Ιουδαίων και να δουν ότι η καταστροφή της Ιουδαίας είναι λόγος του Κυρίου. Η Ιερουσαλήμ δεν έχει παρά να κατηγορεί μόνο τον εαυτό της για την τύχη της. Οι συμφορές που θα την βρουν έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ο προφήτης βλέποντας διά της προφητικής του ματιάς τα επερχόμενα δεινά, πονά εσωτερικώς: «Πονούν αχ! Πονούν τα σπλάχνα μου τα εσώτατα της καρδίας μου. Η ψυχή μου κοχλάζει, η καρδία μου σπαράσσεται, δεν δύναμαι να σιωπήσω..». Ο Θεός απαντά στις απορίες και στις κραυγές του Ιερεμία για του λόγους της υπερμεγέθους επερχομένης συμφοράς: «Οι άρχοντες του λαού μου δεν Με ανεγνώρισαν ως Θεό. Διά τούτο είναι ανόητοι και άφρονες. Είναι σοφοί μόνον για να κάνουν κακό. Δεν εννοούν να κάνουν καλό». Ως εκ τούτου η καταστροφή θα επέλθει και στην απόφασή Του αυτή ο Θεός δεν πρόκειται να κάνει πίσω.
Κεφάλαιο πέμπτο
Ο Θεός προκαλεί τον ισραηλιτικό λαό: «Εάν θα βρείτε άνθρωπο, ο οποίος εφαρμόζει την δικαιοσύνη και είναι αξιόπιστος στους λόγους του, εις αυτούς θα φανώ ίλεως». Δεν υπάρχει όμως κανείς: «Επειδή ορκίζονται νομίζετε ότι δεν λέγουν ψεύδος; Κι όμως!».
Ο Θεός τους σωφρόνισε με αλλεπάλληλα χτυπήματα όμως αυτοί δεν σωφρονίστηκαν, έγιναν σκληροί όπως η πέτρα. Έστρεψαν τα νώτα τους. Οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις έχουν δικαιολογία ότι δεν έχουν μόρφωση, δεν ξέρουν τον νόμο του Θεού. Δυστυχώς όμως και οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις και οι μορφωμένοι παραβαίνουν τον νόμο. Μια τέτοια φυλή δεν αξίζει το έλεος. Πρέπει να τιμωρηθεί. Εγκατέλειψαν τον Θεό: «Τους εχόρτασα τους αηδίασα» λέγει ο Κύριος.
Ποια όμως θα είναι η τιμωρία; Έθνος δυνατό και σκληρό θα καταστρέψει την ασεβή χώρα. Δεν θα την καταστρέψει όμως εξολοκλήρου. Θα παραμείνει το ευλογημένο μεσσιανικό κατάλοιπο.
Κάποιοι θα φέρουν αντίρρηση, θα ρωτήσουν τι κακό έκαναν; Ο Κύριος απαντά: «Επειδή λατρεύσατε ξένους θεούς στη χώρα σας , διά τούτο θα λατρεύσετε ξένους θεούς σε χώρα η οποία δεν σας ανήκει».
Διά την σμικροτάτη κόκκου άμμου της ακτής, ο Δημιουργός σταματά ωκεανό, ο οποίος θεωρείται αδάμαστος. Ταράσσεται φουρτουνιάζει η θάλασσα, αλλά δεν υπερβαίνει την άμμο της ακτής. («Όριον έθου ο ου παρελεύσεται» Ψαλμ, 103,9) διότι υπακούει στον Δημιουργό. Να λοιπόν ποιον Δημιουργό περιφρονούν! Η θάλασσα υπακούει, ο λαός όμως όχι! Ούτε η δύναμις του Θεού, ούτε η καλοσύνη και οι ευεργεσίες Του δεν τους έκαμψε προς τον δρόμο της υπακοής.
Ο λαός διεστράφει, ό ένας στήνει παγίδες στον άλλο για να πλουτίσει. Ο πλούτος όμως είναι δύναμη, και η δύναμη οδηγεί σε αδικίες ασωτίας.
Η διαφθορά είναι γενική, και οι προφήτες και οι ιερείς διεφθάρησαν κι αυτοί. «Ενέκριναν ταύτα χειροκροτούντες και ο λαός μου ηγάπησε αυτούς».
Κεφάλαιο έκτο
Επικειμένη είναι η καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους. Ο Θεός παρακαλεί τον λαό Του έστω και την ύστατη ώρα να διορθωθεί, όμως μάταια, αποφασίζει να τους διαπαιδαγωγήσει διά της τιμωρίας. Ο Ιερεμίας ψάχνει να βρει έστω και έναν άνθρωπο που να ενδιαφέρεται να ακούσει τη διδασκαλία του Θεού. Σύντομα όμως απογοητεύεται από το αποτέλεσμα της αναζήτησής του, έτσι, αρνείται πλέον να κηρύξει τον λόγο του Θεού. Σε ποιον άλλωστε να κηρύξει;
Κοιμώμενος μέσα στην πλάνη του βρίσκεται ο ισραηλιτικός λαός. Οι ψευδοπροφήτες προφήτευαν ότι θα υπάρχει ειρήνη και όχι πόλεμος, όταν όμως έλθει ο πόλεμος θα υποστούν κι αυτοί την καταστροφή και μάλιστα αισχυνόμενοι. Εκείνο τον καιρό μάταια θα προσπαθήσουν οι ιουδαίοι με εξωτερικές θυσίες να συμφιλιωθούν με τον Κύριο. Απουσιάζει απ’ αυτούς η ειλικρινής εσωτερική μετάνοια.
Η τιμωρία θα έρθει με ορμή και θα είναι το αποτέλεσμα της οργής του Θεού. Όμως ακόμη και μέσα στην οργή Του ο Θεός δεν λειτουργεί με μίσος, απεναντίας εκφράζεται με μεγάλη τρυφερότητα προς τον λαό Του: «Αγαπητέ μου ως θυγάτηρ λαέ, ενδύσου και ζώσου σάκκινα ενδύματα, βυθίσου εν σποδώ, πένθησε όπως πενθείς διά την απώλεια του πλέον προσφιλούς σου προσώπου».
Ο Ιερεμίας παρουσιάζεται ως χρυσοχόος ο οποίος ξεχωρίζει το χρυσάφι από τον άργυρο, ψάχνοντας να βρει έστω και έναν ευσεβή άνθρωπο. Κάθε προσπάθειά του όμως πέφτει στο κενό. Ο Θεός τότε ομιλεί με ιερή αγανάκτηση λέγοντας: «Αργύριον αδόκιμον άχρηστο ονομάσατε αυτούς, διότι ο Κύριος απέρριψε αυτούς».
Κεφάλαιο έβδομο
Ο Ιερεμίας στέκεται στην πύλη της εσωτερικής αυλής του ναού Σολομώντος και λέει προς τους ισραηλίτες: Ο ναός από μόνος του δεν πρόκειται να σας σώσει, οι θυσίες σας είναι τυπικές και αναμεμειγμένες με ειδωλολατρικά έθιμα. Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να σας προστατέψει ο Κύριος να γίνετε δίκαιοι, να προστατεύετε τους αδυνάτους, να αποφεύγετε τους φόνους, να απομακρύνετε την βδελυρή ειδωλολατρία. Αν τα κάνετε αυτά τότε και ο Θεός είναι έτοιμος να σας συγχωρήσει. Στην αντίθετη όμως περίπτωση της εμμονής σας στην αμαρτία ο Θεός θα απομακρυνθεί από σας. Δεν θα δεχτεί τις υποκριτικές σας θυσίες: «Αφού κάνατε όλα αυτά ήλθατε στον ναό τούτο, ο οποίος φέρει το όνομά μου και όρθιοι ενώπιόν μου είπατε υποκριτικώς απεμακρύνθημεν και δεν πράττομεν όλα τα μυσαρά αυτά πράγματα! Απαντώ. Μήπως ο ναός μου είναι σπήλαιο ληστών (την έκφραση αυτή χρησιμοποίησε ο Χριστός για να καυτηριάσει την αναρμοστη διαγωγή των συγχρόνων Του Ιουδαίων στο Ματθ. 21,13) , διά να εισέρχεστε τοιούτοι όντες εκεί, όπου δοξολογείται το όνομά Μου εμπρός εις τους οφθαλμούς σας; Ιδού Εγώ είδα και γνωρίζω όλες τις ανομίες σας, λέγει ο Κύριος».
Ο Ιερεμίας παρόλα αυτά προτίθεται να προσευχηθεί υπέρ του λαού του, ο Θεός όμως του το απαγορεύει: «Και συ παύσε να προσεύχεσαι υπέρ του λαού τούτου και να έχεις την απαίτηση να ελεηθούν αυτοί. Ναι! Μη προσεύχεσαι υπέρ αυτών και μη προσέλθεις έμπροσθέν μου υπέρ αυτών, διότι δεν θα σε ακούσω». Γιατί δεν θέλει να ακούσει ο Κύριος τις προσευχές του Ιερεμία; Γιατί πάντες επιδόθηκαν στην αναίσχυντη ειδωλολατρία. Συνεπώς είναι μάταιη η πεποίθηση των ιουδαίων στις τυπικές θυσίες. Πάνω από τις θυσίες είναι η υπακοή στο Θείο θέλημα και η καθαρότητα του βίου.
Η καταδίκη του ισραηλιτικού λαού είναι προ των θυρών, στον χώρο που τιμούν τα είδωλα, εκεί θα πέσουν νεκροί, τόσο πολλοί θα είναι οι νεκροί που θα μένουν άταφοι, τα πτώματά τους θα τα τρώγουν τα όρνεα. Κάθε χαρά θα πάψει να υπάρχει στην Ιερουσαλήμ, η απόλυτη καταστροφή και η ερήμωση θα είναι η κατακλείδα της επερχόμενης δυστυχίας.
Κεφάλαιο όγδοο
Τον καιρό της τιμωρίας των ισραηλιτών οι εχθροί θα ανοίγουν τους τάφους των πλουσίων ιουδαίων για να βρουν πολύτιμα αντικείμενα. Τα οστά αυτά θα μείνουν εκτεθειμένα στον ήλιο και θα ξεραθούν. Τα άστρα τα οποία λάτρευαν οι Ιουδαίοι θα βλέπουν τώρα τα κόκαλά τους εκτεθειμένα.
Συνήθως αυτός που έπεσε σηκώνεται, αυτός που χάνει τον δρόμο του ψάχνει και τον βρίσκει, στον ιουδαϊκό όμως λαό δεν συνέβη αυτό. Ακόμη και τα ζώα ξέρουν πότε θα μεταναστεύσουν και πότε θα επιστρέψουν, οι ιουδαίοι όμως πωρωμένοι προς την αμαρτία τρέχουν μόνο προς το κακό.
Ο εχθρός βρίσκεται προ των πυλών, οι Ιουδαίοι σύντομα θα τα χάσουν όλα, τα κτήματα, τις περιουσίες, τις γυναίκες τους, όλα θα περιέλθουν σε ξένους ιδιοκτήτες. Ο προφήτης τα βλέπει όλα αυτά εν πνεύματι και λέει: «Γιατί καθόμαστε; Ας συγκεντρωθούμε και ας εισέλθουμε στις διά τειχών περιβαλλόμενες πόλεις μας και εκεί ας χαθούμε». Ο προφήτης δεν βλέπει διαφυγή, είναι βέβαιος για την επικείμενη καταστροφή, γι’ αυτό δεν ελπίζει καν στην προστασία των τειχών.
Οι ισραηλίτες στο παρελθόν ζήτησαν βασιλέα και έλαβαν, όμως ξέχασαν ότι ο μόνος αληθινός βασιλιάς τους είναι ο Θεός. Ο επίγειος βασιλιάς έπρεπε να είναι όργανο επίγειο του Θεού. Ποιανού θεού όμως ο βασιλιάς έγινε όργανο; Των μάταιων ειδωλολατρικών θεών. Δεν υπάρχει λοιπόν ουδεμία ελπίδα σωτηρίας και διεξόδου για την Ιουδαία, τα πάντα διαστράφηκαν, πάντες αμάρτησαν ενώπιον του Κυρίου.
Κεφάλαιο ένατο
Ο Ιερεμίας είναι τόσο απογοητευμένος από την διαγωγή των κατοίκων της Ιερουσαλήμ, ώστε επιθυμεί να ζει σε μια καλύβα μόνος του μακριά από τον κόσμο. Ξέχασαν οι ισραηλίτες ότι μία είναι μόνο η αληθινή δόξα ενός ανθρώπου, το να αναγνωρίσουν τον Θεό ως τον μόνο Κύριο. Ο προφήτης θέλει να απομονωθεί για να κλάψει για την δυστυχία του λαού του. Δεν μπορεί άλλο να βλέπει την κατάντια της αμαρτίας που επικρατούσε στην Ιερουσαλήμ: «πάντες μοιχώνται», μεγάλη διαφθορά επικρατεί! «Έκαστος αδελφός υποσκελίζει τον αδελφό του, και πας φίλος φέρεται δολίως προς τον φίλο του. Πας φίλος περιπαίζει τον φίλο του, αλήθεια δεν λέγουν μεταξύ τους. Συνήθισε η γλώσσα τους να λέει ψέματα, διέπραξαν αδικίες και δεν έπαυσαν αυτάς, ώστε να επιστρέψουν προς τον Κύριον». Βλέποντας όλα αυτά ο Θεός δικαίως ρωτά : «ουκ εκδικήσει η ψυχή μου»; Εκφράζοντας έτσι την ιερά Του αγανάκτηση.
Η τιμωρία που εντός ολίγου θα έρθει θα έχει καθολικότητα, τεράστιο θα είναι το μέγεθος της επερχόμενης καταστροφής. Οι μισθοφόρες μοιρολογούσες γυναίκες δεν επαρκούν για να θρηνήσουν για το μέγεθος της καταστροφής, πρέπει όλες οι ισραηλίτισσες γυναίκες να αναλάβουν θρήνο, να διδάξουν οι μητέρες τις θυγατέρες και οι σύζυγοι τους συζύγους τους.
«Ταύτα λέγει ο Κύριος. Ας μη καυχάται ο σοφός διά την σοφία του, ας μη καυχάται ο ισχυρός διά την δύναμή του, ας μη καυχάται ο πλούσιος διά τον πλούτο του, αλλά εις τούτο να καυχάται ο καυχώμενος εις το ότι γνωρίζει και αναγνωρίζει, ότι εγώ είμαι ο Κύριος, ο οποίος ευσπλαχνίζομαι, εκφέρω δικαίας αποφάσεις επί της γης, διότι αυτά εγώ ευαρεστούμαι, λέγει ο Κύριος».
Δεν υπάρχει καμία ωφέλεια της εξωτερικής περιτομής αν αυτή δεν συνάδει με την εσωτερική μετάνοια του ανθρώπου. Οι Ιουδαίοι συνεπώς δεν διαφέρουν από των άλλων εθνών αφού αποδείχτηκαν απερίτμητοι τη καρδία, ανυπάκουοι προς τον Θεό τους.
Κεφάλαιο δέκατο
Ο Ιερεμίας καλεί τον λαό του να μη σέβεται ούτε να φοβάται τα είδωλα, γελοιοποιεί την μηδαμινότητά τους. Πρόκειται για ανθρώπινα κατασκευάσματα. Για να μη πέσει το είδωλο το στερεώνουν με καρφιά. Είναι ανίκανα να σταθούν μόνα τους όρθια και να κινηθούν. Οι άνθρωποι τα μεταφέρουν, διότι αυτά από μόνα τους δεν είναι ικανά να ανεβούν πάνω στα ζώα. Ούτε κακό μπορούν να κάνουν, αλλά ούτε και καλό.
Ο λόγος αυτός γίνεται κυρίως για τους εν αιχμαλωσία Ιουδαίους στην Βαβυλώνα, όπου εκεί η ειδωλολατρία μεσουρανούσε, όχι μόνον οι Ιουδαίοι δεν πρέπει να λατρέψουν τα είδωλα, αλλά και να διδάξουν στους Βαβυλώνιους για την μηδαμινότητα αυτών.
Η πτώση της Ιερουσαλήμ βαραίνει τους πνευματικούς της ποιμένες οι οποίοι στάθηκαν ανίκανοι λόγω της αφροσύνης τους. Όμως και ο λαός φρόντισε μακριά από τον Θεό να ευτυχήσει και γι’ αυτό ήρθαν οι δυστυχίες του.
Κεφάλαιο ενδέκατο
Όσοι δεν υπακούν στον νόμο του Θεού είναι επικατάρατοι. Όλοι οι κάτοικοι της Ιουδαίας συνωμότησαν τρόπον τινά κατά του Κυρίου παραδιδόμενοι στην ανομία της ειδωλολατρίας. Είναι συνεπώς αναπόφευκτη η τιμωρία για την εξωφρενική αυτή και επαίσχυντη ειδωλομανία. Αν και θυμιάζουν και προσεύχονται σε πολλούς θεούς κανείς απ’ αυτούς δεν δύναται να τους σώσει από την επερχόμενη καταστροφή.
Ο Θεός καλεί τον προφήτη να μην προσεύχεται άλλο για τους ισραηλίτες, διότι η προσευχή είναι ανώφελη γι’ αυτούς που παραμένουν αμετανόητοι. Παρόλα αυτά ο Κύριος ονομάζει “αγαπημένη” του την Ιουδαία, εξακολουθεί να την αγαπά παρ’ όλη την ειδωλολατρία που επικρατεί εκεί.
Το κήρυγμα του Ιερεμία υπέρ του νόμου του Θεού εξαγρίωσε τους συμπατριώτες του. Οι κάτοικοι της Ανανώθ συνωμότησαν εναντίος του προφήτου για να τον δολοφονήσουν. Έτριψαν δηλητηριώδες φυτό το οποίο έβαλαν μέσα στο ψωμί του. Όμως η δολοφονική αυτή απόπειρα δεν πέτυχε και οι κάτοικοι της Ανανώθ αντί να μετανοήσουν συνέχισαν να απειλούν τον προφήτη.
Κεφάλαιο δωδέκατο
Ο προφήτης αναγνωρίζει ότι είναι δίκαιος ο Κύριος, όμως παρόλα αυτά θέλει να θέσει κάποιες απορίες του: Γιατί οι ασεβείς προοδεύουν; Γιατί ευτυχούν; Οι γυναίκες αυτών τεκνοποιούν, αποκτούν απογόνους, άρα και η ασέβεια διαιωνίζεται; Ο Θεός απαντά στον Ιερεμία, αλλά όχι όπως αυτός περίμενε. Αντί να του υποσχεθεί την τιμωρία των ασεβών, αναγγέλλει σ’ αυτόν νέους κινδύνους , δεν έφτασε ακόμη ο προφήτης στο μέγιστο σημείο των δοκιμασιών του, συνεπώς θα πρέπει να γίνει περισσότερο υπομονετικός, να είναι έτοιμος για περισσότερες θυσίες. Αν δεν αισθάνεσαι, ήσυχος, του λέει ο Θεό, όταν τα πάντα φαίνονται ήρεμα στην Ιουδαία, πώς θα αντιδράσεις όταν βρεθείς μέσα στο αβέβαιον της ζούγκλας του Ιορδάνου; Θα σε βρουν μεγαλύτερες δοκιμασίες!
Πράγματι, ενώ νωρίτερα είδαμε ότι οι κάτοικοι της Ανανώθ επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Ιερεμία, σε λίγο εχθροί του θα γίνουν οι ίδιοι του οι γονείς και οι στενοί συγγενείς του.
Παρόλα αυτά, ο Θεός σε βάθος χρόνου θα τιμωρήσει τους Ιουδαίους διά των γειτονικών λαών και κατόπιν θα τιμωρήσει και τους τιμωρήσαντες. Κανείς ένοχος δεν θα διαφύγει τελικά της τιμωρίας. Οπουδήποτε και αν καταφύγουν δεν θα διαφύγουν. Στο τέλος θα σωθούν μόνον όσοι μετανοήσουν.
Τα έθνη τελικά θα επιστρέψουν στον αληθινό Θεό. Οι ισραηλίτες παραπλανήθηκαν υπό των εθνικών στην ειδωλολατρία, τα έθνη θα οδηγηθούν υπ’ αυτών στην σωτηρία. Εκείνα όμως τα έθνη που δεν θα δεχτούν την σωτηρία διά πίστεως θα καταστραφούν.
Κεφάλαιο δέκατο τρίτο
Ο Ιερεμίας προσκαλείται από τον Θεό να προβεί σε συμβολική πράξη, για να κατανοήσει περισσότερο αυτά που επρόκειτο να συμβούν. Αγοράζει λινή ζώνη αδιάβροχη, την οποία διατάσσεται να τοποθετήσει κοντά σε βράχο πλησίον του Ευφράτου ποταμού. Μετά από πολύ καιρό εντέλλεται από τον Θεό να πάει να την παραλάβει. Η ζώνη όμως πλέον είναι πολύ φθαρμένη ακατάλληλη για κάθε χρήση.
Ο συμβολισμός αυτής της πράξης έχει ως εξής: Η ζώνη αντιστοιχεί στον περιούσιο ισραηλιτικό λαό. Το δέσιμο της ζώνης στην μέση του προφήτη, συμβολίζει την στενή επαφή του Θεού με τον εκλεκτό Του λαό. Το ότι η ζώνη αυτή είναι αδιάβροχη σημαίνει ότι ο λαός αυτός έχει διδαχθεί ανόθευτα τη διδασκαλία του Κυρίου. Η φθορά της ζώνης σημαίνει την ηθική κατάπτωση του λαού. Ένας τέτοιος λαός δεν έχει πλέον καμία αξία ενώπιον του Θεού. Το ότι όμως ο προφήτης παραλαμβάνει και πάλι την ζώνη μετά από πολύ καιρό έστω κι αν αυτή είναι φθαρμένη, σημαίνει την επάνοδο των ισραηλιτών μετά από εβδομήντα χρόνια από την Βαβυλώνια αιχμαλωσία. Η ζώνη εφθάρη, δεν εξαφανίστηκε όμως, άρα ένα υπόλοιπο του ισραηλιτικού λαού θα διασωθεί.
Η Ιερουσαλήμ θα ταπεινωθεί, θα αποκαλυφθεί η αισχύνη της, οι εχθροί της θα την μεταχειριστούν σαν σκλάβα και θα την ταπεινώσουν, θα την απογυμνώσουν. Την εποχή που ζούσε ο προφήτης ήταν μεγάλη ντροπή να αποκαλυφθεί η πτέρνα των γυναικών. Η Ιερουσαλήμ παρουσιάζεται σαν γυναίκα της οποίας όχι μόνο θα αποκαλυφθούν οι πτέρνες αλλά και τα απόκρυφα μέρη της. Δηλαδή θα ατιμωθεί και θα εξευτελιστεί πλήρως. Η Ιουδαία υπέπεσε στην πνευματική πορνεία της ειδωλολατρίας και γι’ αυτό θα τιμωρηθεί.
Ο προφήτης από όλη αυτή την κατάσταση θλίβεται, δεν βλέπει καμία ελπίδα μετανοίας στον λαό του και γι’ αυτό πολύ παραστατικά ρωτά: «Μέχρι πότε ακόμη θα επιμένεις;».
Κεφάλαιο δέκατο τέταρτο
Κατά το τέλος της βασιλείας του Ιωακείμ (598 π.Χ) ο Θεός έπληξε με μεγάλη ανομβρία όλη την Ιουδαία. Κάθε εργασία, οι αγροτικές καλλιέργειες και η καρποφορία της γης έπαυσαν.
Ο προφήτης Ιερεμίας παρακάλεσε τον Θεό για την κατάπαυση αυτής της πρωτοφανούς ανομβρίας, ομολογώντας παράλληλα τα αμαρτήματα του λαού. Κάθε μέσο μεταχειρίζεται ο προφήτης για να κάμψει την οργή του Κυρίου: «Μήπως, τάχα, ομοιάζεις προς άνθρωπον, που κοιμάται, η προς άνδρα ο οποίος δεν είναι εις θέσιν να δώση βοήθειαν; Συ όμως, Κύριε, το γνωρίζομεν, ευρίσκεσαι εν μέσω ημών πάντοτε. Ημείς δε επικαλούμεθα το Ονομά σου εις βοήθειάν μας. Μη μας λησμονήσης, Κύριε». Ο Θεός όμως δεν συνευδοκεί. Για Κείνον δεν έχει αξία αυτή η εντελώς θεωρητική και ασταθής μετάνοια του λαού. Για μία ακόμη φορά λέει στον Ιερεμία: «Μη προσεύχου υπέρ του λαού τούτου διά το καλό του, διότι έστω κι αν νηστεύουν, δεν θα ακούσω την μετά νηστείας προσευχή τους».
Ο Ιερεμίας όμως δεν πτοείται, ανταπαντά και πάλι στον Κύριο ότι ο λαός έχει πέσει θύμα των ψευδοπροφητών. Είναι δύσκολο, λέει, να διακρίνει κανείς τους ψευδοπροφήτες από τους όντως και αληθινούς προφήτες. Ο Θεός όμως ξεκαθαρίζει ότι θα μπορούσε αν ήθελε ο λαός να ξεχωρίσει τους αληθινούς προφήτες από τους ψεύτικους. Βεβαίως, όλοι αυτοί οι πλάνοι θα τιμωρηθούν. Μαζί θα επέλθει η τιμωρία σε όλους τους αμαρτωλούς Ιουδαίους. Άρχοντες και αρχόμενοι αμάρτησαν. Τόσοι πολλοί θα είναι αυτοί που θα θανατωθούν από τους ξένους εισβολείς που θα μένουν άταφα τα σώματά τους. Ο Ιερεμία θρηνεί: «Απέρριψες, λοιπόν, ολοτελώς τους Ιουδαίους, Κύριε, και απεμακρύνθη η ψυχή σου από την Σιών; Διατί τόσον σκληρά μας εκτύπησες, ώστε να μη υπάρχη δι' ημάς θεραπεία; Ηλπίζαμεν και επεριμέναμεν να έλθη ειρήνη, και κανένα αγαθόν δεν είδαμεν. Επεριμέναμεν να έλθη ο καιρός της θεραπείας, και ιδού αντί θεραπείας αναταραχή και σύγχυσις». Πως είναι δυνατόν ο Θεός να απορρίπτει τον λαό τον οποίο ο Ίδιος εξέλεξε; Ο Ιερεμίας εν τέλει εκλιπαρεί: «Ας κοπάση πλέον ο θυμός σου εις δόξαν του Ονόματός σου. Μη επιτρέψης να καταστραφή ο άγιος ναός σου, ο θρόνος αυτός της δόξης σου. Ενθυμήσου, Κύριε, και μη ακύρωσης την διαθήκην, την οποίαν συνήψες με ημάς».
Κεφάλαιο δέκατο πέμπτο
Ούτε τον Μωυσή, ούτε τον Σαμουήλ ούτε κανέναν άλλο άγιο δεν πρόκειται να ακούσει ο Θεός ώστε να λυπηθεί τον λαό Του. Ο Θεός όρισε για όλους τους Ιουδαίους ένα πικρό τέλος. Οι περισσότεροι θα πεθάνουν από βίαιο θάνατο, λιγότεροι θα οδηγηθούν στην αιχμαλωσία.
Ο Ιερεμίας ξεσπά! «Ω μάνα μου, ποίου είδους άνθρωπον με γέννησες»; Προτιμά ο προφήτης να μην είχε γεννηθεί. Βλέπει ότι ασκόπως εκτέλεσε και εκτελεί το προφητικό του έργο διότι κανείς δεν ωφελήθηκε απ’ αυτό. Απεναντίας πολλοί είναι αυτοί που τον μισούν, εξ’ αυτών είναι στενοί συγγενείς του, άρχοντες του λαού και γενικά ο λαός του Ισραήλ ο οποίος θα χαίρονταν αν με οποιοδήποτε τρόπο θανατώνονταν. Ο προφήτης αισθανόμενος ότι εγκαταλείφθηκε ακόμη και από τον ίδιο τον Θεό, τελεί υπό καθεστώς αγωνίας, όπως και ο Κύριος στον κήπο της Γεθσημανής. Γι’ αυτό ο Ιερεμίας είναι τύπος του Μεσσία Χριστού.
Ο Προφήτης εκφράζει το δίκαιο παράπονό του: «Έγινα μισητός εξαιτίας της προφητικής αποστολής μου». Από τότε που εκλήθη στο αξίωμα αυτό ήταν πολύ προσεκτικός στον βίο του, δεν διασκέδασε ποτέ μαζί με τους αμαρτωλούς, παραιτήθηκε από τον γάμο και από κάθε κοινωνικό τρόπο ζωής. Προτίμησε την μόνωση. Για όλα αυτά παρακαλεί τον Θεό: «Αθώωσέ με». Ο Θεός παρηγορεί τον προφήτη του λέγοντάς του, πως αν σταματήσει να αμφιβάλλει για την Θεία Πρόνοια, αν ανακτήσει την εμπιστοσύνη του στον Θεό, τότε και πάλι Εκείνος θα τον δεχτεί και θα τον στηρίξει στο προφητικό του έργο. Θα γίνει και πάλι το στόμα του Θεού: «Θα είμαι μαζί σου, για να σε σώζω» του λέει ο Κύριος. Καμία άλλη αμοιβή δεν υπόσχεται ο Θεός στον προφήτη Του. Επομένως η προφητική κλήση δεν ανταποδίδεται με υλικές ή άλλες τινές ηθικές απολαβές, αντιθέτως, είναι μια συνεχής αύξουσα προσωπική θυσία, όπως αυτή του Χριστού για την σωτηρία της ανθρωπότητας.
Κεφάλαιο δέκατο έκτο
Η κατάσταση που θα επικρατήσει στην Ιουδαία εντός ολίγου θα είναι τόσο απελπιστική που είναι προτιμότερο κανείς να μην έχει γυναίκα και παιδιά. Ο Θεός καλεί τον Ιερεμία στον βίο της αγαμίας, όχι γιατί αυτός είναι ανώτερος πνευματικά, όπως συνιστάται στην Καινή Διαθήκη, αλλά γιατί οι οικογένειες των ιουδαίων σύντομα θα καταστραφούν. Άλλωστε στην αρχαιότητα η ατεκνία θεωρούνταν όνειδος.
Τόσο μεγάλο θα είναι το θανατικό που θα κτυπήσει το ισραηλιτικό έθνος που οι νεκροί θα δεν θα κλαυθούν διότι θα παραμένουν άταφοι. Όλα αυτά θα συμβούν γιατί οι Ιουδαίοι απομακρύνθηκαν από τον Θεό και ο Θεός ως απάντηση θα αποσύρει την συμφωνηθείσα με το Ισραήλ Διαθήκη. Παρά ταύτα, οι ισραηλίτες τυφλοί πνευματικά δεν έχουν καμία συναίσθηση της αμαρτωλότητάς τους. Η καρδιά τους έχει πωρωθεί!
Μέσα στην όλη δυστυχία της επερχόμενης Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας υπάρχει όμως μία ακτίνα φωτός που είναι αυτή του Μεσσιανικού διασωζομένου ισραηλιτικού υπολοίπου που θα απελευθερωθεί. Ο Θεός θα συμφιλιωθεί τελικά με τον λαό Του και θα επαναφέρει τους επιζώντες στην Παλαιστίνη. Τα έθνη επίσης, θα επιστρέψουν στον Θεό αναγνωρίζοντας την πλάνη τους. Εθνικοί και οι ειδωλολάτρες Ιουδαίοι θα αναγνωρίσουν τελικά την ματαιότητα της ειδωλολατρίας.
Κεφάλαιο δέκατο έβδομο
Όποιος έχει πεποίθηση σε ανθρώπους και όχι στον Θεό σύντομα θα απογοητευτεί και θα καταστραφεί. Μόνον ο Θεός μας γνωρίζει καλά, όχι εμείς τον εαυτό μας. Η καρδιά του ανθρώπου είναι ανεξερεύνητη. Ο άνθρωπος συνεπώς δεν μπορεί να εξερευνήσει στο εσωτερικό του, αλλά μόνο το εξωτερικό. Μόνον ο Θεός είναι ο «ετάζων καρδίας».
Ο προφήτης παρακαλεί τον Θεό να τον βοηθήσει έναντι των απίστων ιουδαίων οι οποίοι προκλητικά λέγουν: «Που είναι ο λόγος του Κυρίου ο προφητικός, ο απειλητικός, ας εκπληρωθεί». Ο Ιερεμίας παραμένει ατάραχος απέναντι στην πρόκληση αυτή, έχει πλήρη εμπιστοσύνη στον Κύριο. Θα έρθει η «ημέρα του ανθρώπου» δηλαδή η ημέρα της δικαιοσύνης και της τιμωρίας των ασεβών. «Αν και ουδέποτε επίεσα τον Κύριο να πραγματοποιήσει τις απειλές Του, επιθυμώ όμως να δω την τιμωρία των ανθρώπων εκείνων οι οποίοι περιγέλασαν τον λόγο Του» λέει ο προφήτης. Και συνεχίζει: «Μη συμπεριφερθείς σε μένα σαν ξένο, λυπήσου με! Εσύ είσαι η καταφυγή μου εν ημέρα κρίσεως».
Οι ισραηλίτες παραβίαζαν απερίσκεπτα την αργία του Σαββάτου, μετέφεραν πράγματα για πώληση ή για εργασία. Ο προφήτης στέκεται στις πύλες της Ιερουσαλήμ και εκφωνεί τις απειλές του Θεού υπάρχει όμως μία ελπίδα σωτηρίας: Αν τηρήσουν την αργία του Σαββάτου, υπάρχει ελπίδα να αποτραπεί η επερχόμενη καταστροφή.
Κεφάλαιο δέκατο όγδοο
Ότι είναι ο πηλός στα χέρια του αγγειοπλάστη, είναι ο Ισραήλ και κάθε λαός στα χέρια του Θεού. Ο Θεός διευθύνει τις τύχες του κόσμου. Κάθε άτομο ή έθνος είναι άξιο τιμωρίας ή επαίνου ανάλογα με την διαγωγή του. Όπως λοιπόν ο κεραμοποιός άφησε από τα χέρια του το πήλινο δοχείο και αμέσως κατασκεύασε άλλο, έτσι και ο Θεός αφήνει να καταστραφεί το ισραηλιτικό έθνος εξαιτίας των αμαρτιών του, μπορεί όμως να το επανορθώσει αν μετανοήσει. Ο Θεός δεν λειτουργεί με αυθαιρεσία, ανακαλεί τις αποφάσεις Του αν δει βελτίωση. Είναι Δίκαιος και Αγαθός.
Ο χωρισμός του Ιούδα με τον Θεό, είναι πράγμα αφύσικο, όπως αφύσικο είναι να υπάρχει βράχος χωρίς πηγή και εξογκώματα. Τα ύδατα βαδίζουν τον δρόμο της ροής όσο κι αν πνέει ο βίαιος άνεμος, ενώ δηλαδή τα φαινόμενα της φύσεως ακολουθούν τους νόμους τους, μόνον οι ισραηλίτες παραβαίνουν τον νόμο του Θεού. Βαδίζοντας όμως οι ισραηλίτες την οδό της ειδωλολατρίας θα σκοντάφτουν πάντοτε και παντού.
Ο προφήτης κάποια στιγμή μαθαίνει ότι οι εχθροί του συνωμοτούν εναντίον του και αμέσως ζητά την προστασία του Κυρίου. Ποιοι είναι οι κύριοι συνωμότες και εχθροί του προφήτου; Οι ιερείς, οι ψευδοπροφήτες και οι άρχοντες του λαού! Αυτοί δηλαδή που θα έπρεπε να είναι οι σοφοί καθοδηγητές του λαού. Αυτή τη φορά ο προφήτης δεν ζητά πλέον την προστασία τους από τον Θεό αλλά την δίκαιη τιμωρία τους. Ζητά να καταστραφούν με λοιμό και μάχαιρα: «Ας καταστραφούν ενώπιόν Σου κάμε τούτο εις καιρό θυμού Σου». Λέγει ο προφήτης. Η επιθυμία αυτή της τιμωρίας των εχθρών του ανήκει ασφαλώς στην προχριστιανική εποχή, στην εποχή προ της χάριτος και επομένως είναι ατελής. Έχει όμως κάποια δικαιολογία, διότι αν δεν τιμωρούνταν οι εχθροί του, θα αποδεικνύονταν το έργο του αδιάφορο, άδικο, ψευδές. Η δικαιοσύνη είναι αίτημα άλλωστε της ανθρώπινης ψυχής, ασχέτως αν ανήκει σε κατώτερη βαθμίδα απ’ αυτήν της συγνώμης.
Κεφάλαιο δέκατο ένατο
Ο Κύριος έχει την δύναμη ως κεραμοποιός να μετασκευάζει ανά πάσα στιγμή το έργο του. Εάν όμως ένα έθνος ή άτομο επιμείνει στο κακό τότε θα καταστραφεί ολοκληρωτικώς και ανεπανορθώτως.
Ο Ιερεμίας διατάσσεται από τον Θεό να πάρει στα χέρια του ένα πήλινο δοχείο (βίκα) και κρατώντας το να αναγγείλει στις πύλες της πόλεως Ιερουσαλήμ τα επερχόμενα δεινά. Οι Ιουδαίοι είχαν φτάσει σε τέτοιο σημείο αθλιότητος ώστε θυσίαζαν τα παιδιά τους στον θεό Μολόχ για να τον εξευμενίσουν και να διατηρηθούν αυτοί στη ζωή. Θα έρθει σύντομα η θεία τιμωρία και τότε θα τιμωρηθούν με τόση πείνα που θα τρώγουν τις σάρκες των παιδιών τους προφητεύει ο προφήτης.
Στη συνέχεια ο προφήτης διατάσσεται από τον Θεό να συντρίψει την βίκα (πήλινο δοχείο που κρατούσε) δεικνύοντας έτσι το αμετάκλητο της αποφάσεως του Κυρίου.
Κεφάλαιο εικοστό
Αυτή η προφητεία του Ιερεμία εξόργισε τον ιερέα Πασχώρ ο οποίος συνέλαβε τον προφήτη και τον φυλάκισε για δύο μέρες. Μετά την αποφυλάκισή του ο Ιερεμίας απτόητος συνέχισε να προφητεύει. Τότε ο Πασχώρ των υπέβαλε σε βασανιστήρια άνευ δίκης. Τον έδεσε σε βασανιστικό ξύλο και εκεί τον υπέβαλε σε ραπίσματα. Ο προφήτης καθόσον διαρκούσαν τα βασανιστήρια προανήγγειλε στον Πασχώρ ότι σύντομα μαζί με χιλιάδες Ιουδαίους θα συλληφθεί από τους Βαβυλώνιους και αιχμάλωτοι θα οδηγηθούν σε ξένη χώρα όπου εκεί εξόριστοι θα βρουν φρικτό θάνατο. Η ταφή σε ξένη χώρα από μόνη της θεωρούνταν φρίκη για τους Ιουδαίους διότι όλες οι ξένες χώρες ήταν μολυσμένες κατά τον νόμο τους.
Ο Ιερεμίας προ στιγμής βλέποντας τα βασανιστήριά στα οποία υποβλήθηκε νόμισε ότι απατήθηκε από τον Θεό. Πίστεψε ότι ο Θεός του είχε δώσει ψεύτικες υποσχέσεις για να τον εκλύσει στο προφητικό έργο. Η εμπιστοσύνη του όμως σύντομα επανέρχεται και πάλι και παρακαλεί τον Κύριο να τιμωρήσει τους εχθρούς του. σύντομα όμως και πάλι επανέρχεται σε απελπισία βλέποντας τους Ιουδαίους αμετανόητους, την πόλη να καταστρέφεται και τους εχθρούς του απτόητους. Τότε καταριέται την ημέρα που γεννήθηκε. Ποια αξία είχε το προφητικό του έργο αφού κανείς δεν μετανοούσε απέναντι στις προφητικές τιμωρητικές του εξαγγελίες; Είχε καταντήσει περίγελος των ανθρώπων. Αποφάσισε στιγμιαίως να πάψει να προφητεύει. Όμως δεν μπορούσε να κρατήσει την απόφασή του αυτή. Ο λόγος του Κυρίου ήταν κατοικούσε σαν φωτιά μέσα του. Έπρεπε συνεπώς να εκπληρώσει έως τέλους την αποστολή του.
Όπως είπαμε και παραπάνω, ο Ιερεμίας έζησε σε εποχή προχριστιανική προ δηλαδή της Χάρις. Οι άνθρωποι τότε δεν είχαν την ελπίδα του παραδείσου, αλλά έβλεπαν μπροστά τους το αδιέξοδο του Άδη. Είναι συνεπώς λογικό ο Ιερεμίας να περνά από τέτοιες κυκλοθυμικές ψυχολογικές αναταράξεις, συνυπολογίζοντας σε όλα αυτά και την ευαίσθητη ψυχική κράση που διέθετε ο άγιος.
Κεφάλαιο εικοστό πρώτο
Το 586 π.Χ βασιλιάς των Ιουδαίων ήταν ο Σεδεκίας (επί της βασιλείας του οποίου καταστράφηκε πλήρως η Ιερουσαλήμ) αυτός παρά την πολιορκία της πόλεως από τους Βαβυλωνίους ήλπιζε ότι θα σωθεί η Ιουδαία όπως έγινε άλλοτε στα χρόνια του Ησαΐα επί βασιλείας Εζεκίου. Ο πόλεμος είχε ξεσπάσει, οι Ιουδαίοι μάχονταν να κρατήσουν έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ τους Χαλδαίους, όμως εντός των τειχών η πείνα είχε αρχίσει να θερίζει τους κατοίκους της πόλεως. Ο Θεός αντί να παρηγορήσει τον λαό Του, αναγγέλλει ότι λίαν συντόμως οι Βαβυλώνιοι θα αλώσουν την πόλη. Κανείς δεν θα διασωθεί, ακόμη κι αν κάποιος ξεφύγει από την μάχαιρα, θα πεθάνει από τον λιμό της πανώλης. Θα σωθούν μόνον όσοι παραδοθούν στους Χαλδαίους. Κάθε αντίσταση συνεπώς είναι μάταιη, διότι ο Θεός εγκατέλειψε τους Ισραηλίτες.
Κεφάλαιο εικοστό δεύτερο
Ακόμη και τότε που τα πράγματα φαίνονταν τετελεσμένα, ο Θεός δίδει και πάλι μία ακτίνα ελπίδας: Είναι δυνατόν να σωθεί η πόλις λέγει, αν οι βασιλείς και οι άρχοντες του λαού εκτελέσουν έστω και την ύστατη ώρα πιστώς τα καθήκοντά τους. Τρεις τάξεις ανθρώπων είχαν την ανάγκη νομικής προστασίας: Οι ξένοι, τα ορφανά και χήρες. Ο Θεός ορκίζεται στον Εαυτό Του ότι θα ερημώσει την Ιερουσαλήμ αν δεν συμμορφωθούν οι βασιλείς και ο λαός στα προστάγματά Του και δεν προστατεύσουν τους αναξιοπαθούντες.
Εκείνη την εποχή βασιλιάς ήταν ο Ιωακείμ ο οποίος ζούσε εν κραιπάλη, έκτισε πολυτελέστατο οικοδόμημα χωρίς καν να πληρώσει τους εργάτες που μόχθησαν! Ο Κύριος διά του προφήτου αναγγέλλει στον Ιωακείμ ότι αδίκως έκτισε το παλάτι του. Δεν θα προλάβει να το χαρεί. Μάλιστα δε ο ίδιος θα έχει ατιμωτικό θάνατο αφού κανείς δεν θα βρεθεί να τον κλάψει, ούτε να του ψάλλει τους επικήδειους ύμνους όπερ και εγένετο.
Τον ασεβή Ιωακείμ διαδέχθηκε στον θρόνο ο υιός του Ιεχονίας, ο οποίος ανήλθε στον θρόνο σε ηλικία δέκα οκτώ ετών. Ο λαός πίστεψε προς στιγμήν ότι ο Ιεχονίας θα έφερνε την ειρήνη και την γαλήνη στην Ιερουσαλήμ. Όμως ο Θεός δεν δικαίωσε αυτές τους τις ελπίδες. Ο Ιεχονίας είδε μάλιστα με τα μάτια του την κατάληψη της Ιερουσαλήμ (598 π.Χ), έζησε εξόριστος στην Βαβυλώνα επί τριάντα έξι έτη και εκεί απέθανε.
Κεφάλαιο εικοστό τρίτο
Ο Θεός θα αντικαταστήσει τους κακούς ποιμένες του ισραηλιτικού έθνους, στέλνονταν άνδρα συνετό και δίκαιο. Το πρόσωπό Του ορίζεται ως «Ανατολή». Πρόκειται ασφαλώς περί του Μεσσία, ο οποίος θα απελευθερώσει από την δουλεία της αμαρτίας όλο το ανθρώπινο γένος και θα βασιλέψει στο Ισραηλιτικό διασωθέν κατάλοιπο από την Βαβυλώνια αιχμαλωσία. Το όνομά Του θα είναι Ιωσεδέκ. Που σημαίνει κατά τα Εβραϊκά Jahwe Sidkenu= Κύριος είναι η δικαιοσύνη μου.
Την εποχή εκείνη η Ιουδαία είχε κατακλυστεί από ψευδοπροφήτες, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την νωθρότητα των ιερέων της εποχής είχαν πλανήσει τους πολλούς, κερδοσκοπούσαν εις βάρος του λαού, έβαλαν είδωλα του Βάαλ στον ναό του Κυρίου. Αυτοί οδηγούσαν τον λαό διά λόγων και διά έργων στην εξαχρείωση των ηθών, δεν υπήρχε καμία διαφορά ήθους στην τότε Ιερουσαλήμ από τα Σόδομα και τα Γόμορα.
Ο Θεός δεν θα αφήσει όμως ατιμώρητους αυτούς του πλάνους: «Εγώ είμαι Θεός ευρισκόμενος πλησίον σας, λέγει ο Κύριος, και όχι Θεός σας μακράν σας ιστάμενος. Είναι λοιπόν δυνατόν να κρυφθεί τις εις απόκρυφον μέρος και εγώ να μη τον ιδώ; Μήπως εγώ δεν είμαι Εκείνος, ο οποίος πληρώ διά της παρουσίας Μου τον ουρανό και την γην; Λέγει ο Κύριος. Ήκουσα εκείνα, τα οποία λέγουν οι ψευδοπροφήτες ούτοι, εκείνα τα οποία προφητεύουν δήθεν εξ’ ονόματός μου. Ψεύδονται λέγοντες: Είδον όνειρον το και το. Εως πότε θα υπάρχει η πονηρία εις την καρδίαν των ψευδοπροφήτων, οι οποίοι διδάσκουν το ψεύδος και κηρύττουν στους ανθρώπους, όχι το ιδικόν μου θέλημα, αλλά τα πονηρά θελήματα της διεστραμμένης καρδίας των; Αυτοί σκέπτονται και επιθυμούν να κάμουν τους ανθρώπους, να λησμονήσουν τον νόμον μου με τα ψευδή ενύπνιά των, τα οποία διηγούνται ο καθένας στον πλησίον του. Να τους κάμουν να λησμονήσουν εμέ, όπως ακριβώς και οι πατέρες των με ελησμόνησαν, ακολουθήσαντες την λατρείαν του Βααλ. Ο ψευδοπροφήτης, ο οποίος είδε το όνειρον, ας διηγηθή το ενύπνιόν του· και ο αληθής προφήτης, στον οποίον υπάρχει ο ιδικός μου λόγος, ας διηγηθή με πλήρη αλήθειαν τον λόγον μου. Και τότε θα ίδουν οι άνθρωποι, ποία διαφορά υπάρχει μεταξύ του αχύρου και του σίτου. Ετσι είναι και οι λόγοι μου, λέγει ο Κύριος, απέναντι των λόγων των ψευδοπροφητών. Ιδού, οι λόγοι μου δεν είναι ωσάν το πυρ, λέγει ο Κύριος, ωσάν πέλεκυς, ο οποίος κόπτει και αυτόν ακόμη τον βράχον; Δια τούτο, ιδού εγώ, λέγει ο Κύριος, εξεγείρομαι εναντίον των προφητών, οι οποίοι κλέπτουν τους λόγους μου ο καθένας από τον άλλον. Ιδού εγώ επέρχομαι εναντίον των ψευδοπροφητών, οι οποίοι εκβάλλουν δια της γλώσσης των ψευδείς διδασκαλίας και κοιμώνται τον ύπνον των, δια να ίδουν ενύπνια σύμφωνα με τας επιθυμίας της πονηράς αυτών καρδίας. Ιδού εγώ, εναντίον των ψευδοπροφητών, οι οποίοι διδάσκουν ψευδή ενύπνια και διηγούνται αυτά, δια των οποίων παραπλανούν τον λαόν μου εις τας ψευδολογίας των και εις τας πλάνας των, ενώ εγώ δεν τους έχω αποστείλει ως προφήτας και δεν έδωσα εις αυτούς καμμίαν εντολήν. Αυτοί καμμίαν ωφέλειαν δεν πρόκειται να προσφέρουν σε τούτον τον λαόν».
Πολλοί ακούγοντας να τα αναγγέλλει όλα αυτά ο προφήτης στον λαό, τον πλησίαζαν τακτικά και του έλεγαν με ειρωνεία: Ποιο λήμμα, δηλαδή προφητεία θα μας πεις σήμερα; Ο Θεός βλέποντας αυτή την ειρωνεία λέει στον Ιερεμία να τους απαντήσει με το εξής τρόπο: «Σεις είσθε το αντικείμενον της απειλητικής εκ μέρους του Κυρίου προφητείας. Θα σας συντρίψω, λέγει ο Κύριος». Η τιμωρία που θα επιφέρει ο Κύριος δεν θα είναι μόνο κατάτων ειρωνευόντων , αλλά και κατά των οικογενειών τους. Δείχνοντας έτσι κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Θεός πόσο βαριά αμαρτία είναι κανείς να ειρωνεύεται τον λόγο του Θεού.
Κεφάλαιο εικοστό τέταρτο
Φτάνουμε ομαλά στο 598 π.Χ τότε που ο Ναβουχοδονόσωρ κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και οδήγησε πλήθος ισραηλιτών στην αιχμαλωσία. Ένα τμήμα των αιχμάλωτων Ιουδαίων θα μετανοήσει αποτελώντας τον νέο Ισραήλ. Ο Θεός τότε θα δείξει την εύνοιά Του σ’ αυτούς και θα τους απελευθερώσει από την σκλαβιά δωρίζοντάς τους παράλληλα την αληθινή ευσέβεια η οποία προηγουμένως τους έλειπε.
Κάποιοι Ιουδαίοι δεν απήχθηκαν στην Βαβυλώνα αλλά παρέμειναν στην Ιουδαία. Αυτοί θεώρησαν τον εαυτό τους ευνοημένο από τον Θεό, πίστεψαν μάλιστα ότι είναι ευσεβείς. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο βασιλιάς των Ιουδαίων Σεδεκίας. Ο Θεός όμως δεν δικαιώνει αυτή τους την σκέψη παρομοιάζοντάς τους με χαλασμένα σύκα, άχρηστα και ως εκ τούτου εγκαταλειμμένα υπό του Κυρίου. Η απαχθείσα όμως μερίδα των Ιουδαίων στην Βαβυλώνα τελικά θα ευτυχήσει διότι αυτούς τους παρέδωσε εκεί ο Θεός προς καθαρισμό όπως και άλλοτε έγινε με την αιχμαλωσία των ισραηλιτών στην Αίγυπτο.
Κεφάλαιο εικοστό πέμπτο
Επί είκοσι τρία έτη ο Ιερεμίας κήρυττε στον λαό του Ισραήλ χωρίς όμως το κηρυγματικό του έργο να αποδώσει καρπούς μετανοίας. Η κηρυγματική δράση του προφήτου έχει ως εξής: α) δεκαεννιά έτη επί βασιλείας Ιωσίου 640-621 π.Χ, β) τρεις μήνες επί βασιλείας Ιωάχαζ και γ) τέσσερα έτη επί βασιλείας Ιωακείμ 609-605 π.Χ. Ο Θεός με παράπονο λέγει προς τον λαό Του: «ουκ εεισηκούσατε», όχι μόνο στο κήρυγμα του Ιερεμία, αλλά και στους προ αυτού προφήτες.
Το αποτέλεσμα όλης αυτής της παρακοής θα είναι η εβδομηκονταετής αιχμαλωσία του Ισραηλιτικού έθνους στους Χαλδαίους. (605-538 π.Χ). Οριστικά η αιχμαλωσία των Ιουδαίων θα τελειώσει το 536 π.Χ δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Βαβυλώνας από τον Κύρο.
Εν συνεχεία ο Ιερεμίας προφητεύει για την τύχη που θα έχουν τα έθνη. Ξεκινά από τους Αιλαμίτες, οι οποίοι κατοικούσαν ανατολικά της Βαβυλώνας και ήταν σύμμαχοι των Βαβυλωνίων. «Ουκ έσται έθνος», σε όλα τα έθνη θα διασκορπιστούν. Τελικά όμως αυτοί θα επιστρέψουν στον Θεό (κατά τα Μεσσιανικά χρόνια) και τότε θα μεταβληθεί η τύχη τους.
Κεφάλαιο εικοστό έκτο
Προφητεία κατά της Αιγύπτου: Η προφητεία χρονολογικά αφορά την εποχή του Φαραώ Νεχαώ (611-595 π.Χ). Αυτός θέλοντας να επωφεληθεί της αδυναμίας της Ασσυρίας και ανήσυχος για την αύξηση της δυνάμεως των Βαβυλωνίων επιχείρησε εκστρατεία κατά των Βαβυλωνίων. Το 606 π.Χ όμως νικήθηκε από τον Ναβουχοδονόσωρ. Ο προφήτης ειρωνεύεται τους Αιγυπτίους, τους βλέπει με τη διορατική του ματιά να νικώνται στην μάχη της εν Χαρχαμείς. Όμως ποιος στην πραγματικότητα νίκησε σ’ αυτήν την μάχη; Δεν νίκησαν οι Βαβυλώνιοι αλλά ο Θεός, διότι Αυτός παρέδωσε τους Αιγυπτίους στα χέρια τους.
Υπάρχει όμως και δεύτερη προφητεία κατά των Αιγυπτίων. Οι Βαβυλώνιοι μετά την προαναφερθείσα μάχη θα εισβάλλουν στην Αίγυπτο. Ο Θεός ορκίζεται ότι θα καταστρέψει την Αίγυπτο. Η προφητεία αυτή και το μέγεθος της καταστροφής των Αιγυπτίων που περιγράφεται πολύ αναλυτικά έχει ένα σκοπό: να σταματήσουν οι Ιουδαίοι να στηρίζονται στους Αιγυπτίους τους οποίους είχαν κάνει συμμάχους τους. Μοναδικό τους σύμμαχο έπρεπε να έχουν τον Θεό.
Κεφάλαιο εικοστό έβδομο
Είναι βέβαιη η πτώση της Βαβυλώνας, μία πτώση που θα φέρει την απελευθέρωση των Ισραηλιτών. Αυτή η απελευθέρωση θα ενώσει Ιουδαίους και Ισραηλίτες παύοντας το πρότερο επαίσχυντο εμφύλιο σχίσμα.
Ο Θεός καλεί τα έθνη από Ανατολή και Δύση να καταστρέψουν την Βαβυλώνα: «Παρατάξασθε, τοξεύσατε, μη φείσθητε…» ποιος πολεμά την Βαβυλώνα; Ο Ίδιος ο Θεός!
Εκείνο τον καιρό η πόλη της Βαβυλώνας μεσουρανούσε. Βρίσκονταν στο απόγειο της δόξας της. Φαινόταν λοιπόν απίστευτο το να καταστραφεί. Όταν η είδηση της καταστροφής φτάσει στα αυτιά των εθνών όλοι θα απορήσουν και θα αναρωτηθούν: «Πως έσπασε και συνετρίβη η σφύρα αύτη όλου του κόσμου; Πως η Βαβυλών εξηφανίσθη εκ μέσου των άλλων εθνών; Θα επιτεθούν εναντίον σου οι εχθροί σου και θα σε κυριεύσουν, ω Βαβυλών, χωρίς να εννοήσεις καλά καλά την συντριβή σου. Ευρέθης υπό του εχθρού σου και κατελήφθης υπ’ αυτού διότι αντέστης στον Κύριο. Ο Κύριος άνοιξε το πλούσιο οπλοστάσιό Του και έλαβε εξ’ αυτού τα πολεμικά όπλα της οργής του…». Τίποτα δεν πρέπει να μείνει όρθιο! Άνθρωποι, ζώα, σιτηρά όλα πρέπει να καταστραφούν. Η άλλοτε πλούσια Βαβυλώνα θα γίνει κατάξερη ακατάλληλη πλέον να την κατοικήσει κανείς.
Κεφάλαιο εικοστό όγδοο
Οι υβριστές ενώπιον του Θεού Βαβυλώνιοι, θα καταστραφούν από άλλους υβριστές, τα στρατεύματα του Κύρου. Που και αυτοί όπως θα δούμε θα έχουν την ίδια τύχη.
Ο Θεός διατάσσει τους Μηδο-Πέρσες να εντείνουν τα τόξα τους κατά των Βαβυλωνίων. Μέσα σε όλη αυτή την πολεμική κατάσταση ο Θεός δεν λησμονεί τον λαό Του. Άλλωστε η αιτία της καταστροφής των Χαλδάιων και όλες αυτές οι πολεμικές συγκρούσεις έναν σκοπό έχουν: την απελευθέρωση των ισραηλιτών. Ο Θεός παροτρύνει τους ισραηλίτες να φύγουν γρήγορα από την Χαλδαία, διότι αν μείνουν εκεί θα χαθούν μαζί με τους Βαβυλώνιους.
Η αιτία της καταστροφής της Χαλδαίας είναι η υπερηφάνειά της, η έντονη ειδωλολατρία, η ασέβεια που υπέδειξαν κατά του λαού του Θεού. Τα υψηλά της τείχη δεν είναι ικανά να την προστατέψουν, θα κατακρημνιστούν, η Βαβυλώνα θα καεί και δεν θα είναι ικανή ούτε έναν λίθο να δώσει στα άλλα έθνη για την κατασκευή άλλων οικοδομών. Τόσο μεγάλη θα είναι η καταστροφής της!
Ακόμη και ο ίδιος ο προφήτης που με την διεισδυτική του ματιά στο μέλλον παρακολουθεί την καταστροφή την ένδοξης πόλης ανθίσταται! Διερωτάται: «Πως εάλω»; Διαπιστώνει πως οι τύχες και η ιστορία όλων των εθνών βρίσκεται στα χέρια του Θεού. Ενοχή και τιμωρία συνδέονται αναποσπάστως. Η ιστορία του κόσμου είναι είδος παγκόσμιου δικαστηρίου.
Παρόλα αυτά πολλοί ισραηλίτες που έζησαν στην Βαβυλώνα για εβδομήντα έτη είχαν αποκτήσει οικονομικούς δεσμούς με τον τόπο και πολλοί εξ’ αυτών δεν ήθελαν να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ. Χρησιμοποιούσαν μάλιστα και δικαιολογία. Πως θα επιστρέψουμε σε έναν τόπο που ο Θεός ούτε τον Οίκο του δεν υπεράσπισε από τους εχθρούς Του; Ο Θεός όμως δεν δέχεται καμιά αντιλογία και απαντά: Αυτοί που βεβήλωσαν τον ναό μου θα τιμωρηθούν.
Κεφάλαιο εικοστό ένατο
Έφτασε η ημέρα που και οι Φιλισταίοι θα καταστραφούν! Ποιοι ήταν οι Φιλισταίοι; Λαός που εγκαταστάθηκε στα παράλια της Παλαιστίνης περίπου το 1200 π.Χ. Ο προφήτης με συμπάθεια διερωτάται: Μέχρι πότε η μάχαιρα του Κυρίου θα κατακόπτει τους Φιλισταίους; Λαμβάνει όμως δυσμενή απάντηση: Δεν θα ησυχάσει η μάχαιρα, θα κόπτει!
Νοτίως της Ιουδαίας βρίσκονταν η Ιδουμαία. Κι αυτή η περιοχή θα καταστραφεί! Οι κάτοικοί της ήταν γνωστοί για την σοφία τους. Όμως παρόλη την κατά κόσμον σοφία τους δεν κατάφεραν να αποφύγουν την οργή του Κυρίου. Οι Ιδουμαίοι κατάγονταν από τον Ησαύ.
Γιατί τιμωρήθηκαν Φιλισταίοι και Ιδουμαίοι; Διότι κι αυτοί αμάρτησαν, ασέβησαν απέναντι στον Θεό. Όμως τις χήρες και τα ορφανά τους θα τα προστατέψει ο ίδιος ο Κύριος, διότι δεν θα υπάρχουν άνδρες για να τα υπερασπιστούν. Η Ιδουμαία πράγματι έγινε έρημη χώρα και ακατοίκητη από όπως ακριβώς προφητεύει ο Ιερεμίας.
Κεφάλαιο τριακοστό
Προφητεία κατά των Αμμωνιτών: Οι Αμμωνίτες ήταν συγγενείς με τους Ισραηλίτες όμως έτρεφαν εχθρικά αισθήματα εναντίον τους. Όταν οι κάτοικοι του βορείου σχισματικού βασιλείου του Ισραήλ απήχθηκαν αιχμάλωτοι από τον Τιγλάθ Πιλασέρ ΙΙΙ το 734 π.Χ, οι Αμμωνίτες κατέλαβαν την χώρα και τις πόλεις της φυλή Γαδ η οποία ήταν πέρα του Ιορδάνου.
Ο Κύριος γι’ αυτήν την διαγωγή τους θα τους τιμωρήσει, θα τους τιμωρήσει επίσης διότι ως θεό τους είχαν τον Μελχόλ. Η χώρα τους θα ερημωθεί και οι ισραηλίτες θα ανακτήσουν τις κατακτημένες υπ’ αυτών περιοχές.
Προφητεία κατά της Κηδάρ: Οι κηδαρίτες ήταν άραβες βεδουίνοι οι οποίοι είχαν στήσει τις σκηνές τους στην Αραβική έρημο κοντά στην σημερινή πόλη της Παλμύρας. Οι φυλές αυτές της ερήμου αισθάνονταν τόση ασφάλεια, ώστε κανένα μέτρο ασφαλείας δεν λάμβαναν. Δεν υπολόγιζαν καθόλου τους ξένους κατακτητές. Ήταν πλούσιοι, είχαν καμήλες, άλλα ζώα και οικιακά σκεύη σε πληθώρα. Όμως οι Συριακές δυνάμεις θα έλθουν σύντομα και θα τους κτυπήσουν, θα καταστρέψουν πρώτα την Δαμασκό και εν συνεχεία και τις απομακρυσμένες αυτές χώρες με τους λαούς τους.
Κεφάλαιο τριακοστό πρώτο
Προφητεία κατά της Μωάβ: Η Μωάβ ήταν χώρα που βρίσκονταν ανατολικά της Νεκράς θαλάσσης. Η χώρα αυτή είχε κατακτηθεί από το Ισραήλ και την είχε υπό την κατοχή της η φυλή Ρουβίμ. Όμως η φυλή Ρουβίμ δεν την κατέκτησε πλήρως, άφησε ισχυρές ομάδες Μωαβιτών να ενεργούν αυτόνομα. Αυτοί οι Μωαβίτες είχαν συμμαχήσει κατά καιρούς με άλλους λαούς εναντίον του Ισραήλ. Τελευταία δε, συμμάχησαν και με τον Ναβουχοδονόσωρ.
Εξαιτίας αυτής της διαγωγής της, η Μωάβ θα καταστραφεί πλήρως. Δεν θα αποκατασταθεί παρά μόνο στα Μεσσιανικά χρόνια όταν θα αποτάξουν τον θεό Χαμώς εις τον οποίο μέχρι πρότινος πίστευαν. Από ποιους καταστράφηκαν; Από τους Χαλδαίους. Αυτοί εισέβαλαν στην χώρα τους, άλλους φόνευσαν και άλλους μετέφεραν αιχμάλωτους σε άλλες χώρες.
Θα μπορούσε κάλλιστα κάθε ισραηλίτης να χαρεί με το άκουσμα της καταστροφή της Μωάβ. Όμως ο προφήτης βλέποντας με την διεισδυτική του ματιά το μέγεθος της καταστροφής θλίβεται, κλαίει…
Κεφάλαιο τριακοστό δεύτερο
Το ποτήριον της οργής του Κυρίου προσφέρεται σε όλα τα έθνη, αρχής γενομένης από τον Ισραηλιτικό λαό. Κανένας λαός δεν μπορεί να αρνηθεί να πιει απ’ αυτό το ποτήρι της οργής, αφού πρώτη απ΄ αυτό ήπιε η αγαπημένη πόλη, η Ιερουσαλήμ στην οποία ακούγονταν το όνομα του αληθινού Θεού.
Οι λαοί σαν μεθυσμένοι δεν θα μπορούν να αντισταθούν στο ακονισμένο μαχαίρι των Χαλδαίων. Ο Ιερεμίας λαμβάνει την εντολή παρά Θεού να ποτίσει με το ποτήρι της οργής του Κυρίου όλους τους λαούς. Πρώτα τους ισραηλίτες, ύστερα τους Αιγυπτίους, τους Φιλισταίους, τους Ιδουμαίους, τους Μωαβίτες, τους Αμμωνίτες τις μακρινές ανατολικές χώρες, τους πέρσες, τις χώρες που εκτείνονται ανά την Μεσόγειο θάλασσα.
Όπως πατιούνται τα σταφύλια, έτσι θα πατηθούν και όλοι αυτοί οι λαοί από την οργή του Θεού. Από το ένα άκρο της γης ως το άλλο ως περιττώματα, άταφα θα κείτονται τα πτώματα των ασεβών. Ουδείς δύναται να διαφύγει αυτής της μεγάλης καταστροφής!
Κεφάλαιο τριακοστό τρίτο
Περί το 608 π.Χ λίγο πριν ο Ναβουχοδονόσωρ εισέλθει στην Ιερουσαλήμ και την καταστρέψει, ο Ιερεμίας προλέγει τα δυσμενή αυτά γεγονότα στους κατοίκους της πόλεως απεσταλμένος από τον Θεό. Προφητεύει, όχι για να αποθαρρύνει τους Ιουδαίους, αλλά για να τους παροτρύνει στην μετάνοια.
Τα λόγια του προφήτου δεν άρεσαν στους ιερείς, στους ψευδοπροφήτες και στον λαό του Ισραήλ και τον συνέλαβαν, αποφάσισαν μάλιστα να τον θανατώσουν. Ο Ιερεμίας με ηρεμία και θάρρος απαντά: «Ιδού δε εγώ είμαι εις τας χείρας σας. Κάμετε ως συμφέρει εις υμάς, ως νομίζετε καλλίτερον. Πρέπει να γνωρίζετε όμως καλώς ότι εάν με φονεύσετε, θα αναλάβετε σεις, η πόλις αύτη και οι κάτοικοι της πόλεως ταύτης, το βάρος της ευθύνης αίματος αθώου, διότι πράγματι με απέστειλε ο Κύριος προς υμάς να είπω εις επήκοόν σας όλους τους λόγους τούτους». Ακούγοντας αυτά τα λόγια, κάποιοι άνδρες θυμήθηκαν ότι με παρόμοιο τρόπο μίλησε χρόνια πριν και ο προφήτης Μιχαίας: «Μήπως εφόνευσαν αυτόν ο Εζεκίας και όλος ο Ιουδαϊκός λαός; Δεν έκαμαν τούτο, διότι φοβήθηκαν τον Κύριον και ο Κύριος απεμάκρυνεν απ’ αυτούς τας συμφοράς, τας οποίας είπε κατ’ αυτών. Και ημείς διεπράξαμεν μεγάλα κακά εις την ζωήν μας!». Με αυτό το επιχείρημα οι συγκεντρωθέντες Ιουδαίοι αθώωσαν τον Ιερεμία αφήνοντάς τον ελεύθερο.
Δεν είχε όμως την ίδια τύχη και ο προφήτης Ουρίας ο οποίος παρόμοια πράγματα με τον Ιερεμία προφήτευε εκείνη την εποχή. Ο βασιλέας Ιωακείμ διέταξε να τον συλλάβουν και να τον θανατώσουν. Ο Ουρίας έμαθε τούτο και κατέφυγε στην Αίγυπτο. Ο βασιλιάς όμως απέστειλε άνδρες στην Αίγυπτο, οι οποίοι τον συνέλαβαν και τον θανάτωσαν διά μαχαίρας. Το συμβάν αυτό μας το αναφέρει ο συγγραφέας για να κατανοήσουμε από ποιο σοβαρό κίνδυνο διέφυγε ο Ιερεμίας.
Κεφάλαιο τριακοστό τέταρτο
Όλα τα γειτονικά έθνη με την Ιουδαία θα υποταχθούν στην Βαβυλώνα. Ο Ιερεμίας διατάσσεται από τον Θεό να κατασκευάσει δεσμούς-κλοιούς τους οποίους να φορέσει στον λαιμό του, δεικνύοντας έτσι με συμβολικό τρόπο αυτή την σκλαβιά που μετ’ ολίγον χρόνο θα λάβει χώρα.
Κεφάλαιο τριακοστό πέμπτο
Ο Ιερεμίας συγκρούεται με τον Ανανία ο οποίος πιθανότατα ήταν ιερεύς. Ο μεν Ιερεμίας προφήτευε άσχημα πράγματα για το Ισραήλ αποβλέποντας προς το πνευματικό συμφέρον του λαού, ο δε Ανανίας προφήτευε ειρήνη και ευημερία αποβλέποντας σε κολακείες διά το προσωπικό του όφελος.
Ο Ιερεμίας εύχεται να κάνει ο Θεός αυτά που προφητεύει ο Ανανίας: «Πλην όμως ακούσατε τον λόγον του Κυρίου, τον οποίο εγώ λέγω ει επήκοον πάντων υμών και ιδίως όλου του λαού. Οι προφήτες, οι οποίοι υπήρξαν προ εμού και προ υμών και εξ’ αρχαιοτάτων χρόνων, προεφήτευσαν εις πολλάς χώρας και εις μεγάλα βασίλεια δυστυχίας, πολέμους. Όσον όμως διά τον προφήτην τούτον, ο οποίος προεφήτευσεν ειρήνην, όταν έλθη η εκπλήρωσις του λόγου του, θα μάθουν οι άνθρωποι διά τον προφήτην αυτόν, εάν αληθώς ο Κύριος απέστειλεν τούτον εις τους ανθρώπους».
Ο Ανανίας καθύβρισε τον Ιερεμία, έσπασε τους κλοιούς του λέγοντας: «Τοιουτοτρόπως θα συντρίψω τον ζυγόν του βασιλέως της Βαβυλώνος από του τραχήλου όλων των εθνών».
Ο Ιερεμίας έφυγε ατάραχος αναμένοντας να του μιλήσει ο Θεός. Λίγο αργότερα ο Θεός μίλησε και πάλι στον Ιερεμία: «Πήγαινε και πες στον Ανανία, κλοιούς ξύλινους εσύ συνέτριψες και εγώ θα κατασκευάσω αντί αυτών σιδηρούς». Προφήτεψε δε την άμεση θανάτωση του Ανανία «Θα σε αφαιρέσω εκ τη γης, διότι κατ’ αυτό το έτος θα πεθάνεις» είπε ο Θεός για τον Ανανία. Πράγματι λίγους μήνες μετά ο Ανανίας πέθανε.
Κεφάλαιο τριακοστό έκτο
Ο Ιερεμίας έστειλε επιστολή προς τους αιχμαλώτους Ιουδαίους που βρίσκονταν στην Βαβυλώνα. Η επιστολή αυτή συνοπτικά έλεγε τα εξής: «Ετσι ωμίλησε Κύριος ο Θεός του ισραηλιτικού λαού προς την αιχμαλωτισμένην αποικίαν, την οποίαν εγώ μετώκισα από την Ιερουσαλήμ εις την Βαβυλώνα. Οικοδομήσατε τα σπίτια σας, κατοικήσατε εις αυτά, φυτεύσατε κήπους και φάγετε τους καρπούς αυτών. Λαβετε συζύγους, αποκτήσατε υιούς και θυγατέρας, δώσατε στους υιούς σας συζύγους και εις τας θυγατέρας σας δώσατε άνδρας· πληθύνθητε και μη ολιγοστεύετε. Επιζητήσατε την ειρήνην και την ευημερίαν της χώρας, εις την οποίαν εγώ σας μετώκισα εκεί και προσευχηθήτε περι των κατοίκων της χώρας αυτής προς τον Κύριων, διότι εις την ειρήνην της χώρας αυτής έγκειται και η ιδική σας ειρήνη. Ακόμη έτσι είπεν ο Κυριος· Μη σας παραπλανούν οι ψευδοπροφήται και μη παρασύρεσθε από αυτούς, οι οποίοι ευρίσκονται μεταξύ σας· μην εξαπατάσθε από τους ψευδομάντεις, μη δίδετε προσοχήν και σημασίαν εις τα όνειρα, τα οποία βλέπετε κατά τον ύπνον σας. Διότι οι ψευδοπροφήται αυτοί ψευδή πράγματα προαναγγέλλουν εις σας, δήθεν εξ ονόματός μου. Δεν τους έχω αποστείλει εγώ. Έτσι ωμίλησεν ο Κύριος· όταν πρόκειται να συμπληρωθούν εβδομήκοντα έτη εξορίας σας εις την Βαβυλώνα, τότε θα σας επισκεφθώ με ευμένειαν και θα εκπληρώσω τους λόγους και τας υποσχέσεις μου προς σας, να επαναφέρω, δηλαδή, τον λαόν σας στον τόπον τούτον, Τότε θα αποφασίσω και θα αποδώσω εις σας αγαθά και ειρηνικά δώρα, όχι δε συμφοράς και τιμωρίας. Σεις προσευχηθήτε προς εμέ και εγώ θα κάμω δεκτάς τας προσευχάς σας».
Ο Ιερεμίας σε αντίθεση με τους ψευδοπροφήτες που έλεγαν ότι η αιχμαλωσία δεν θα διαρκέσει πολύ τους λέει ότι θα επιστρέψουν μετά από εβδομήντα χρόνια. Η επιστολή αυτή σίγουρα δεν θα φάνηκε πολύ ευχάριστη στα αυτιά των Ιουδαίων, αλλά εμπεριείχε την αλήθεια, την ρεαλιστικότητα, την σύνεση ώστε για πρώτη φορά έθετε την ανάγκη στους Ιουδαίους να προσευχηθούν για μια εχθρική προς αυτούς χώρα. Από την ειρήνη της χώρας αυτής θα εξαρτιόταν άλλωστε και η δική τους ειρήνη και ευημερία.
Πράγματι η αιχμαλωσία των Ιουδαίων κράτησε από το 605 ως το 538 π.Χ δηλαδή 69 χρόνια, στρογγυλά 70. Οι Ιουδαίοι μέσα στις πολυετείς θλίψεις θα ωφεληθούν και θα επαναπροσδιορίσουν με θετικό τρόπο την σχέση τους με τον Θεό.
Την εποχή εκείνη βρίσκονταν στην Βαβυλώνα ως αιχμάλωτοι αρκετοί ψευδοπροφήτες, μεταξύ αυτών ο Αχιάβ και ο Σεδεκίας, ο Σοφονίας και ο Σαμαίας, οι οποίοι παρακινούσαν τους ισραηλίτες σε επανάσταση εναντίον του Ναβουχοδονόσωρα. Οι δύο πρώτοι τιμωρήθηκαν σκληρά από τον βασιλέα, ενώ ο Σοφονίας και ο Σαμαίας τιμωρήθηκαν με το να πεθάνουν εξόριστοι και να μη δουν την μεγαλειώδη επιστροφή των ισραηλιτών στην Ιουδαία.
Κεφάλαιο τριακοστό έβδομο
Βρισκόμαστε στην εποχή που η Ιερουσαλήμ πολιορκείται, ο προφήτης βρίσκεται αλυσοδεμένος στην φυλακή. Την απελπιστική αυτή κατάσταση επιλέγει ο Θεός, όχι απλά για να στείλει μερικές ακτίνες φωτός και αισιοδοξίας, αλλά για να βεβαιώσει τον προφήτη για το λαμπρό μέλλον που προαναγγέλλεται στο Ισραήλ. Οι προφητείες αυτές που αποκαλύφθηκαν στον Ιερεμία πρέπει να γράφηκαν κατά τις τελευταίες μέρες που βασίλευε ο Σεδεκίας. Η Ιερουσαλήμ καταστρέφονταν και ο ήλιος του Μεσσία ανέτειλε. Ο προφήτης λαμβάνει εντολή να καταγράψει ότι του αποκαλύπτεται, διότι τα γεγονότα αυτά θα είναι πολύ κρίσιμα και είναι απαραίτητο να διασωθούν και να διαβιβαστούν αργότερα προς τους αιχμαλώτους.
Οι Ιουδαίοι και οι Ισραηλίτες πάλι θα ενωθούν. Ο Θεός θα στείλει δεύτερο Δαυίδ δηλαδή τον Μεσσία Χριστό ο Οποίος θα ανακαινίσει το ανθρώπινο γένος. Ο Ίδιος ο Κύριος θα θεραπεύσει τις πληγές των Ιουδαίων, κανένας άνθρωπος δε στάθηκε στο παρελθόν ικανός να φροντίσει ή έστω να βοηθήσει το καταπληγωμένο έθνος του Κυρίου. Ποιος μπορεί να σώσει τον απελπισμένο λαό; «Άρχων αυτού εξ’ αυτού εξελεύσεται» και ο άρχων αυτός δεν είναι παρά μόνον ο Χριστός!
Κεφάλαιο τριακοστό όγδοο
Ο Κύριος από αρχαιοτάτων χρόνων εξέλεξε τους ισραηλίτες ως λαό Του. Αυτοί αιώνια θα διαιωνισθούν διά του κατά σάρκα καταγομένου Μεσσίου Χριστού. Διά του Μεσσία όλοι οι άνθρωποι θα είναι πλέον ικανοί και ελεύθεροι να αποκαταστήσουν τη σχέση τους με τον Θεό. Συνεπώς όλα τα έθνη και όχι μόνον το Ισραήλ καλούνται να χαρούν την ατελέσφορη ευτυχία που δωρεάν πλέον τους προσφέρεται.
«Φωνή εν Ραμά ηκούσθη θρήνου και κλαυθμού και οδυρμού· Ραχήλ αποκλαιομένη ουκ ήθελε παύσασθαι επί τοις υιοίς αυτής, ότι ουκ εισίν». Ο Θρήνος της Ραχήλ θα παύσει, η παρθένος θα γεννήσει τον Μεσσία.
Νέες ημέρες έρχονται. Όση ήταν η τιμωρία, τόση θα είναι και η παρηγοριά. Παλιότερα τα παιδιά έφεραν πάνω τους τις αμαρτίες των γονέων τους και τιμωρούνταν μάλιστα γι’ αυτές, στο νέο όμως βασίλειο του Μεσσία δεν θα υπάρχει συνδετικός κρίκος των αμαρτιών του ενός προς τον άλλον. Κάθε άνθρωπος θα είναι πλέον ένοχος μόνο για τα δικά του αμαρτήματα.
«Διαθήκη Καινή», (εις το Ιερεμ. 38,31 για πρώτη φορά συναντάμε αυτόν τον όρο) θα συνάψει ο Θεός με τους ανθρώπους. Το κεντρικό ζήτημα της νέας αυτής Διαθήκης: «Θα είμαι δι’ αυτούς ο Θεός και εκείνοι θα είναι δι εμέ λαός». Ο νόμος του Θεού δεν θα είναι πλέον γραμμένος σε πλάκες, ή πάπυρους, αλλά «καρδίας γράψω», στις καρδιές των ανθρώπων θα είναι χαραγμένος. Ο Θεός θα στέλνει μεν διδασκάλους στον λαό Του, αλλά ο Ίδιος ταυτόχρονα θα επικοινωνεί άμεσα με τον κάθε άνθρωπο εκχέοντας το Άγιο Πνεύμα εις έναν έκαστο πιστό. Η Καινή Διαθήκη θα είναι ασφαλώς ανώτερη από την Παλαιά, διότι δι’ αυτής με άνεση και ευκολία θα παρέχεται η άφεση των αμαρτιών.
Η Καινή Διαθήκη του Θεού με τον άνθρωπο δεν θα έχει χρονικό περιορισμό, θα είναι αιώνιας διάρκειας: «Όταν παύσουν οι νόμοι των ουρανίων και επιγείων αυτών φαινομένων υπάρχοντες, λέγει ο Κύριος, τότε και οι ισραηλίται θα παύσουν να υπάρχουν ως έθνος ενώπιόν μου πάσας τας ημέρας». Όπου ισραηλίτες θα εννοήσουμε εμείς το νέο Ισραήλ, δηλαδή τους χριστιανούς.
Ο Θεός θα ξανακτήσει την Ιερουσαλήμ κάνοντάς την νέα. Πρόκειται για την Νέα Ιερουσαλήμ, δηλαδή την Εκκλησία του Χριστού η οποία θα γίνει η πηγή του αγιασμού και το καθαρτήριο της ανθρώπινης αμαρτωλότητας.
Κεφάλαιο τριακοστό ένατο
Ο Ιερεμίας πληροφορείται από τον Θεό λίγο πριν την άλωση της Ιερουσαλήμ, ότι αυτό δεν θα είναι το τέλος των ισραηλιτών. Ο Θεός τον διατάσσει να αγοράσει έναν αγρό στην περιοχή Ανανώθ. Η αγορά αυτή εγγυάται ότι ο αγρός θα διατηρήσει την αξία του, ως δείγμα αποκαταστάσεως του Ισραήλ. Η αγορά αυτή γίνεται δημόσια ενώπιον μαρτύρων και κατά τα έθιμα και το δίκαιο των ισραηλιτών.
Τα χαρτιά της αγοροπωλησίας τα τακτοποίησε ο γραμματέας του Ιερεμία Βαρούχ, ο οποίος εδώ για πρώτη φορά αναφέρεται. Βαρούχ σημαίνει ευλογημένος.
Παρόλα αυτά ο Ιερεμίας ανθίσταται: «Πως μου λέγεις να αγοράσω τον αγρό, αφού μετ’ ολίγον η πόλις παραδίδεται εις τους Χαλδαίους»; Ο Θεός του απαντά πως είναι μεν ακριβής στις τιμωρίες που δίδει, αλλά είναι και πιστός στις υποσχέσεις Του. Ο Θεός θα συνάψει Νέα Διαθήκη με τον λαό Του: «Ούτοι θα είναι εις Εμέ λαός και Εγώ θα είμαι εις αυτούς Θεός. Θα δώσω δε εις αυτούς να ακολουθήσουν νέα οδό και άλλη καρδία θα δώσω εις αυτούς, διά να φοβούνται Με πάσας τας ημέρας της των προς ωφέλειαν ααυτών των ιδίων και των τέκνων των έπειτα απ’ αυτούς».
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό
Ο Κύριος επαναλαμβάνει στο κεφάλαιο αυτό τις υποσχέσεις Του στο Ισραήλ: «Ιδού εγώ θα φέρω εις αυτήν την Ιερουσαλήμ θεραπείαν και επούλωσιν, κλέισιμον όλων των πληγών της και θα τους κάνω ικανούς να με υπακούουν». «Θα καθαρίσω αυτούς», η φράση αυτή κρύβει μεσσιανικότητα-καθαρισμός των αμαρτιών διά Αγίου Πνεύματος. Και αφού πλέον θα τους καθαρίσει συμπληρώνει: «Δεν θα ενθυμηθώ τας αμαρτίας, τας οποίας έκαμον και απεμακρύνθησαν απ’ εμού».
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό πρώτο
Όπως και άλλοτε έτσι και τώρα ειδοποιείται ο βασιλέας Σεδεκίας από τον προφήτη Ιερεμία, ότι κάθε αντίσταση απέναντι στους Βαβυλωνίους είναι μάταιη. Έπρεπε παλαιότερα ο Σεδεκίας να είχε υπακούσει στα λόγια του προφήτου, ώστε να είχε αποφευχθεί η συμφορά αυτή. Η τιμωρία λοιπόν είναι αναπόφευκτη, η Ιερουσαλήμ θα αλωθεί υπό των Χαλδαίων και ο Σεδεκίας μαζί με πλήθος λαού θα οδηγηθεί αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα.
Ο Σεδεκίας θα τύχει όμως καλύτερης μοίρας απ’ ότι ο αδελφός του Ιωακείμ. Τον μεν Σεδεκία θα τον θρηνήσουν, τον δε Ιωακείμ όχι, διότι ο δεύτερος ήταν περισσότερο διαφθαρμένος.
Εκείνη την εποχή ο βασιλέας είχε δώσει εντολή στους Ιουδαίους όλοι να απελευθερώσουν τους δούλους τους για να ενισχυθεί η αντίσταση των Ισραηλιτών απέναντι στους πολιορκητές Χαλδαίους. Οι Βαβυλώνιοι βλέποντας αυτό, έλυσαν για ένα διάστημα την πολιορκία τους. Κατά το διάστημα αυτό της παύσης της πολιορκίας, οι Ιουδαία πήραν και πάλι πίσω τους δούλους τους κάτι που απαγόρευε ο Μωσαϊκός νόμος και ως εκ τούτου εξόργισε τον Θεό.
Ο Κύριος τώρα αναλαμβάνει να φέρει την δικαιοσύνη: θα απελευθερώσει Αυτός τους δούλους παραδίδοντάς τους στους εχθρούς: «Διά τούτο ιδού εγώ κηρύττω εις υμάς ελευθερίαν εξ’ εμού και σας παραδίδω εις την μάχαιραν του εχθρού». Αφού δηλαδή οι Ιουδαίοι επιθυμούσαν την παραβίαση του νόμου του Θεού, ο Θεός δεν τους κρατεί πλέον με την βία, τους παραδίδει στην επιθυμία των καρδιών τους, η οποία όμως κρύβει μαχαίρι και θάνατο. Διότι κάθε αμαρτία μυρίζει θάνατο αφού βρίσκεται μακριά από την Πρόνοια του θεού.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό δεύτερο
Μεταφερόμαστε υπό του προφήτου 18 έτη νωρίτερα από το προηγούμενο κεφάλαιο. Υπήρχε μία φυλή νομάδων περιφερόμενοι σε όλο το Ισραήλ, οι οποίοι λέγονταν Ρηχαβίτες, αυτοί ήταν απόγονοι του Ρηχάβ που έζησε περί το 850 π.Χ δηλ. στα χρόνια που έδρασε και ο προφήτης Ηλίας. Οι Ρηχαβίτες ήταν απόγονοι του πεθερού Μωυσέως και ακολούθησαν τους Εβραίους στην πορεία τους προς την Παλαιστίνη. Δεν έμεναν σε σπίτια, αλλά σε σκηνές γιατί είχαν λάβει εντολή από τους προγόνους τους να ζουν ζωή νομαδική, να μη πίνουν οίνο για να προφυλαχθούν από την ηθική διαφθορά της ειδωλολατρίας. Έμοιαζαν με τους προφήτες, διότι κι αυτοί επεδίωκαν θρησκευτική και ηθική καθαρότητα. Ήταν σαν ένα είδος μοναχικού τάγματος, σ’ αυτούς όμως υπήρχε ο γάμος και η οικογένεια.
Ο Ιερεμίας λαμβάνει εντολή από τον Θεό να παραλάβει του Ρηχαβίτες που κατοικούσαν στην Ιερουσαλήμ και είχαν καταφύγει εκεί για να αποφύγουν τον Ναβουδονόσωρ, να τους οδηγήσει στον ναό του Κυρίου. Εκεί ο Ιερεμίας πήρε ένα δοχείο γεμάτο κρασί και το προσέφερε σ’ αυτούς και είπε: «πίετε οίνον», οι Αρχαβείν (Ρηχαβίτες) όμως απάντησαν: «Δεν θα πίωμεν οίνον, διότι ο Ιωναδάβ υιός του Ρηχάβ, εκ των προπατόρων μας διέταξεν ημάς λέγων: Δεν θα πίητε οίνον σεις και οι υιοί σας εις όλους τους αιώνας. Ούτε οικίας θα οικοδομήσετε, ούτε σπέρματα θα σπείρετε. Άμπελοι δεν θα υπάρχουν δι’ υμάς θα κατοικείτε εις σκηνάς καθ΄όλας τας ημέρας της ζωής σας. Ταύτα ποιούντες θα ζήσετε πολλούς χρόνους επί της χώρας, επί της οποίας ευρίσκεστε». Οι Ρηχαβίτες από του Ιωναδάβ μέχρι της εποχής εκείνης τηρούσαν την εντολή αυτή τριακόσια χρόνια!
Μετά απ’ αυτά, ο Θεός στέλνει τον Ιερεμία στους Ιουδαίους να τους πει: «Λοιπόν, δεν θα παιδαγωγηθείτε και δεν θα μάθετε να υπακούετε στους λόγους μου; Ιδού, οι απόγονοι του Ιωναδάβ, υιού του Ρηχάδ, συνεμορφώθησαν προς την εντολήν, την οποίαν αυτός είχε δώσει εις τα τέκνα του, να μη πίουν ποτέ οίνον και δεν έπιαν. Εγώ ωμίλησα και έδωσα εις σας εντολάς από την πρωΐαν κάθε ημέρας, άλλα σεις δεν υπηκούσατε. Εστειλα προς σας τους δούλους μου, τους προφήτας, και σας έλεγα· απομακρυνθείτε ο καθένας από την πονηράν αυτού οδόν, κάμετε καλύτερα τα έργα σας και μη πορεύεσθε οπίσω από άλλους θεούς, ώστε να υπακούετε και να λατρεύετε αυτούς. Εάν αυτά τηρήσετε, θα κατοικήσετε εις την χώραν, την οποίον εγώ έδωσα εις σας και στους προγόνους σας. Σεις όμως δεν εδώσατε προσοχήν εις τα λόγια μου, δεν ανοίξατε τα αυτιά σας και δεν υπηκούσατε. Οι απόγονοι του Ιωναδάβ, υιού του Ρηχάβ, ετήρησαν την εντολήν του προγόνου των. Ο λαός μου όμως αυτός δεν υπήκουσεν εις εμέ. Δια τούτο έτσι είπεν ο Κυριος· Ιδού εγώ θα επιφέρω εναντίον του βασιλείου του Ιούδα και εναντίον των κατοίκων της Ιερουσαλήμ όλας τας συμφοράς και τας θλίψεις, τας οποίας έχω πλέον αποφασίσει δι' αυτούς. Δια τούτο έτσι είπεν ο Κύριος· Επειδή οι απόγονοι του Ιωναδάβ, του υιού του Ρηχάβ, υπήκουσαν και συνεμορφώθησαν προς την εντολήν του προγόνου των και έπραξαν ο,τι ο πρόγονός των τους είχε διατάξει, ια τούτο δεν θα λείψει ποτέ άνθρωπος από τους απογόνους του Ιωναδάβ, υιού του Ρηχάβ, ο οποίος θα παρίσταται ενώπιόν μου καθ' όλας τας ημέρας της γης».
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό τρίτο
Κατόπιν εντολής του Θεού το 605 π.Χ ο Ιερεμίας υπαγορεύει στον μαθητή του Βαρούχ τις προφητείες του κατά του Ισραήλ. Ο Βαρούχ εντέλλεται από τον προφήτη να τις διαβάζει σε όλον τον ισραηλιτικό λαό, αρχικά στον ναό και έπειτα ενώπιον των αρχόντων. Οι άρχοντες γνωστοποιούν αυτά στον βασιλέα Ιωακείμ, ο οποίος ζητά να ακούσει αυτοπροσώπως το περιεχόμενο του βιβλίου. Αντί όμως να ωφεληθεί εξ’ αυτού σχίζει και καίει αυτό με τα ίδια του τα χέρια. Ο Θεός διά του προφήτου αναγγέλλει ότι ο Ιωακείμ εξαιτίας αυτής της πράξης θα έχει θάνατο επαίσχυντο και διατάσσει και πάλι να ανασυνταχτεί το βιβλίο των προφητειών.
Παράλληλα ο Ιωακείμ διέταξε να συλληφθούν Ιερεμίας και Βαρούχ και να οδηγηθούν στην φυλακή.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό τέταρτο
Βρισκόμαστε στα πρόθυρα της καταλήψεως της Ιερουσαλήμ από τους Χαλδαίους, εν έτη 587 π.Χ επί βασιλέως Σεδεκίου. Οι Βαβυλώνιοι πολιορκούν την πόλη, η πολιορκία όμως διακόπτεται από τις δυνάμεις του Φαραώ οι οποίες επιτίθενται στον Ναβουχοδονόσωρ.
Ο Σεδεκίας μετά τη πρόσκαιρη λύση της πολιορκίας, καλεί τον Ιερεμία για να μάθει τις εκ νέου προφητείες του. Ο Ιερεμίας όμως δεν αλλάζει το περιεχόμενο των προφητειών του, επαναλαμβάνει τις επερχόμενες δυσμενείς εξελίξεις που μετ’ ολίγον θα συμβούν.
Ο Σεδεκίας εξοργίζεται και διατάσσει να φυλακιστεί ο Ιερεμίας, ως προδότης της πατρίδος του. Όμως οι Χαλδαίοι επανέρχονται μετά την νίκη τους επί των Αιγυπτιακών στρατευμάτων και ξαναστήνουν την πολιορκία της Ιερουσαλήμ. Ο Σεδεκίας έντρομος ζητά και πάλι να συναντήσει τον προφήτη και τον ρωτά κατ’ ιδίαν αν υπήρχε λόγος να του πει παρά Κυρίω. Ο Ιερεμίας του απαντά με παρρησία: «Υπάρχει! Εις χείρας του βασιλέως της Βαβυλώνος θα παραδοθείς»!
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό πέμπτο
Οι στρατιωτικοί αρχηγοί κατήγγειλαν τον Ιερεμία στον βασιλιά Σεδεκία ότι αυτός παρακινούσε τους Ισραηλίτες να παραδοθούν στους Βαβυλωνίους, ενώ εκείνοι αντιθέτως ήθελαν αντίσταση μέχρι τέλους. Ο Σεδεκίας αφήνει τους στρατιωτικούς να τον συλλάβουν όπως και έγινε, δεν τόλμησαν όμως να τον σκοτώσουν, αλλά τον έριξαν μέσα σε βαθύ λάκκο για να πεθάνει εκεί από την πείνα.
Ο Αβδεμέλεχ ο Αιθίοψ, ευνούχος, ο οποίος ήταν έμπιστος του βασιλιά, όταν έμαθε αυτά τα γεγονότα, έπεισε αμέσως τον βασιλιά να διατάξει να βγάλουν από τον λάκκο τον Ιερεμία, άλλωστε δεν είχε νόημα ο εκεί εγκλεισμός του, αφού ούτως ή άλλως όλη η Ιουδαία εξαιτίας την πολύκαιρης πολιορκίας υπέφερε από έλλειψη τροφών.
Ο Σεδεκίας βρήκε τότε την ευκαιρία κρυφά να συμβουλευτεί για τελευταία φορά τον προφήτη, ο οποίος του εξέθεσε και πάλι την θεία θέληση. Συνέστησε στον βασιλιά να παραδοθεί στους Βαβυλωνίους ώστε να με αυτό τον τρόπο να γλυτώσει από τον θάνατο. Σε διαφορετική περίπτωση αν αυτός αποφάσιζε να αντισταθεί, τότε η Ιερουσαλήμ θα πυρπολούνταν απ’ τον εχθρό και ο Σεδεκίας μαζί με όλη του την οικογένεια θα θανατώνονταν διά μαχαίρας.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό έκτο
Μετά από δεκαοκτώ μήνες πολιορκίας, τελικά η Ιερουσαλήμ παραδίδεται στους εχθρούς εν έτη 586 π.Χ. Ο Ιερεμίας περιγράφει με λιτό τρόπο την είσοδο των Βαβυλωνίων στην πόλη. Ο Ιερεμίας συνάντησε τον Αβδεμέλεχ τον Αιθίοπα για να του πει ότι εξαιτίας του καλού που του έκανε, ο Θεός θα τον φυλάξει και δεν θα θανατωθεί από τους Χαλδαίους.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό έβδομο
Οι Βαβυλώνιοι ξεκινούν την αιχμαλωσία της πόλης. Ο Ιερεμίας τυγχάνει ευνοϊκής μεταχείρισης από τους κατακτητές, διότι αυτοί πληροφορήθηκαν για την ευμενή θέση που είχε πάρει υπέρ τους. Ο προφήτης θα μπορούσε να πάει ως αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα, όμως προτίμησε να συγκακουχηθεί μαζί με τον λαό. Στην Ιουδαία ο Ναβουχοδονόσωρ τοποθέτησε διοικητή τον Γοδολία, ο οποίος ήταν Εβραίος και φίλος του Ιερεμία. Αυτό το έκανε διότι στους Βαβυλωνίους συνέφερε να επιδοθούν οι κατακτημένοι ισραηλίτες σε ειρηνικά έργα, παρά ως οπλισμένες ορδές να ληστεύουν διαρκώς την χώρα.
Οι Βαβυλώνιοι δεν φέρθηκαν με βαρβαρότητα στους Ιουδαίους, όσο οι Ασσύριοι κατά την εποχή του Ησαΐα. Αυτό οφείλεται και στον μαλακό χαρακτήρα του Γοδολία. Η διαφθορά όμως του ιουδαϊκού λαού ήταν τόσο μεγάλη ώστε κάποιοι Ιουδαίοι μαζί με λιγοστούς Αμμωνίτες σχεδίασαν την δολοφονία του Γοδολία με σκοπό να σφετεριστούν τον θρόνο του.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό όγδοο
Τρεις μήνες μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ και δύο μήνες μετά την εγκατάσταση του Γοδολία ως κυβερνήτη της Ιουδαίας, οΑμμωνίτης Ισμαήλ έκανε πραξικόπημα εναντίον του Γοδολία, ο οποίος όπως είπαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο ήταν αντιπρόσωπος του Βαβυλώνιου άρχοντος. Με δόλιο τρόπο κατάφερε μαζί με τους συνεργούς του να δολοφονήσουν τον Γοδολία και τους συνεργάτες του. Η πράξις αυτή εξόργισε ασφαλώς τους Βαβυλώνιους οι οποίοι αμέσως κατεδίωξαν τον Ισμαήλ.
Κεφάλαιο τεσσαρακοστό ένατο
Οι ισραηλίτες θορυβηθέντες απ’ αυτά τα γεγονότα επισκέφθηκαν τον Ιερεμία για να τους πει πιο ήταν το θέλημα του Θεού. Τι έπρεπε να κάνουν για να σωθούν από τους εξαγριωμένους Βαβυλωνίους. Ο προφήτης προλέγει την σωτηρία αυτών που θα παρέμεναν στην Ιουδαία και την καταστροφή εκείνων που θα ζητούσαν πολιτικό άσυλο στην Αίγυπτο: «Μη φοβηθείτε τον βασιλέα της Βαβυλώνος, του οποίου σεις το πρόσωπο πράγματι φοβείσθε, διότι εγώ είμαι μαζί σας, δια να σας απαλλάσσω και να σας σώζω εκ χειρός αυτού… εάν σεις στραφείτε εις Αίγυπτον και εισέλθητε εκεί διά να κατοικήσετε, η ρομφαία, την οποία σεις φοβείσθε, θα σας εύρει εν τη χώρα της Αιγύπτου».
Ο Ιερεμίας παροτρύνει τον λαό να υπακούσει έστω αυτή τη φορά, εις μάτην όμως…
Κεφάλαιο πεντηκοστό
Μόλις τέλειωσε τους λόγους του ο Ιερεμίας, δύο άνδρες εκ του λαού, ο Αζαρίας και ο Ιωανάν τον κατηγόρησαν ότι λέει ψέματα, τον συκοφάντησαν ότι σκοπός του ήταν να τους παραδώσει στα χέρια των Χαλδαίων
Αποφάσισαν λοιπόν να πάνε στην Αίγυπτο παίρνοντας μαζί τους διά της βίας τους Ιερεμία και τον Βαρούχ. Τους πήραν μαζί τους διότι νόμιζαν ότι η παρουσία τους κατά τρόπο μαγικό θα απέτρεπε την θεία οργή.
Ο Ιερεμίας προλέγει ότι οι Βαβυλώνιοι θα εισέλθουν στην Αίγυπτο, θα καταστρέψουν τα είδωλα των Αιγυπτίων, μαζί μ’ αυτά θα καταστραφούν και οι Ιουδαίοι οι οποίοι μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα και πάλι λάτρεψαν τις τοπικές θεότητες ρέποντας προς την ειδωλομανία.
Βαβυλωνιακές επιγραφές μαρτυρούν ότι το 572 π.Χ για πρώτη φορά οι Βαβυλώνιοι εισέβαλαν στην Αίγυπτο και για δεύτερη φορά τέσσερα έτη αργότερα.
Κεφάλαιο πεντηκοστό πρώτο
Οι καταφυγόντες στην Αίγυπτο Ιουδαίοι παραδίδονται στην ειδωλολατρία. Ο Ιερεμίας αναγγέλλει σ΄ αυτούς την επικείμενη καταστροφή τους. Εκείνοι τολμούν να δικαιολογήσουν τις ειδωλολατρικές τους πράξεις αντιλέγοντας ευθαρσώς ότι κάθε ευτυχία που είχαν στο παρελθόν ήταν αποτέλεσμα των ειδωλολατρικών τους πράξεων! Οποίο θράσος!!! Ο προφήτης και πάλι επαναλαμβάνει τις απειλές του εξηγώντας τους ότι η ειδωλολατρία δεν είναι μόνον προσωπική, αλλά και εθνική αμαρτία. Πάσα δε αμαρτία επιφέρει θάνατο. Όλοι θα εξολοθρευτούν, πλην ολίγων μόνο που θα διασωθούν.
Πράγματι, το 568 π.Χ ο Ναβουχοδονόσωρ εισήλθε νικητής στην Αίγυπτο νικώντας κατά κράτος τον Φαραώ Άμαση.
Κεφάλαιο πεντηκοστό δεύτερο
Το τελευταίο αυτό κεφάλαιο είναι ένας ιστορικός επίλογος για να αποδείξει την εκπλήρωση των προφητειών του Ιερεμίου κατά της Ιερουσαλήμ. Εκθέτει τα γεγονότα εν συνόψει, καταλήγοντας όμως όχι με τις σύνηθες απειλές και καταστροφολογίες, αλλά με μία ελπίδα χρηστού μέλλοντος παρακλήσεως και παρηγοριάς.
ΘΡΗΝΟΙ ΙΕΡΕΜΙΟΥ
Οι “θρήνοι” του προφήτου Ιερεμία, είναι ένα ποίημα θρηνώδες, το οποίο αποτελείται από πέντε ωδές, ένα κεφάλαιο η κάθε μία. Ως περιεχόμενό τους έχουν την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσωρ η οποία έγινε το 586 π.Χ. Πολλά γεγονότα μέσα στο ποίημα επαναλαμβάνονται αλληλοσυμπληρώνοντας το ένα το άλλο.
Το ποίημα αυτό δεν είναι προφητικό, διότι μόνον περιγράφει και δεν προλέγει γεγονότα. Ο συγγραφέας είναι αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων που περιγράφει. Σκοπός του είναι να οδηγήσει τους Ιουδαίους σε μετάνοια, αφού αναγνωρίσουν πρώτα τις αμαρτίες τους. Θέλει να μεταβάλει τον πόνο σε προσευχή, να απομακρύνει την ανθρώπινη καρδιά από την πνευματική ξηρότητα και αναισθησία που προκαλούνται από την πολυχρόνιση των αμαρτιών. Ο συγγραφέας εν τέλει κλαίει, και θέλει και οι ακροατές αυτού του ποιήματος να κλάψουν μαζί του.
Είναι λοιπόν εν παντί ωφέλιμο και ψυχοφελές το ποίημα του προφήτου πάντοτε επίκαιρο εις τους ανά αιώνας αναγνώστες του.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕΡΕΜΙΟΥ
Εγράφη από τον Ιερεμία και απεστάλη στους αιχμάλωτους Ιουδαίους της Βαβυλώνας. Ο συγγραφέας προειδοποιεί τους συμπατριώτες του, ότι η αιχμαλωσία η οποία συμβαίνει σ’ αυτούς γίνεται για παιδαγωγικούς λόγους εξαιτίας των αμαρτιών τους θα διαρκέσει εβδομήντα χρόνια δηλαδή επτά γενναίες. Στα χρόνια αυτά οι ισραηλίτες πρέπει να έρθουν σε μετάνοια να αποτινάξουν από την ζωή τους την λατρεία των ειδώλων, η οποία είναι όχι μόνο βλαβερή και ακάθαρτη αλλά κυρίως ανούσια, διότι τα είδωλα είναι ανίκανα και τιποτένια και προπαντός αναίσθητα ξόανα που ούτε ακούν, ούτε και βλέπουν και συνεπώς δεν μπορούν όχι μόνο τους άλλους να βοηθήσουν, αλλά ούτε και τους εαυτούς τους να σώσουν η έστω να μετακινήσουν από την θέση τους.
Τέλος και τω Θεώ δόξα