Ο όσιος Θεοφάνης γεννήθηκε από γονείς ειδωλολάτρες περί το 283. Πολύ νέος όταν ήταν είδε ένα παιδί να πεθαίνει από το κρύο και του έδωσε τα ενδύματά του. Όταν επέστρεψε στο σπίτι του, ο πατέρας του τον ρώτησε τι απόγιναν τα ρούχα του κι εκείνος απάντησε: «Τον Χριστό έντυσα». Ο πατέρα του και πάλι ρώτησε ποιος είναι ο Χριστός; Εμείς οι έλληνες πιστεύουμε στον Ερμή, στον Δία. Τότε ο άγιος εγκατέλειψε τους γονείς του ασεβείς. Αμέσως τον παρέλαβε άγγελος και τον ανέβασε σε όρος υψηλό. Εκεί τον παρέδωσε σε ασκητή που ζούσε μόνος επί εβδομήντα πέντε χρόνια. Κοντά του ο όσιος διδάχτηκε τα ιερά γράμματα και την τέχνη της ασκήσεως. Τρέφονταν και οι δύο θαυματουργικά από θείο άγγελο.
Μετά από πέντε χρόνια ο γέροντας εκοιμήθη και ο Θεοφάνης συνέχισε τον ασκητικό του αγώνα για άλλα πενήντα οκτώ χρόνια. Έπειτα οδηγούμενος από άγγελο κάθισε πάνω σε λιοντάρι και κήρυττε στις γύρω περιοχές. Σύντομα τον συνέβαλλαν οι βασιλικοί στρατιώτες και του έδωσαν στο πρόσωπο εκατό ραπίσματα. Πέρασε από πολλά ακόμη βασανιστήρια επιτελώντας πολλά θαύματα τα οποία είλκυσαν στην πίστη του Χριστού πολλούς παρευρισκομένους. Τελικά ακόμη και οι βασιλείς κατησχυμένοι τον άφησαν ελεύθερο να πολιτευτεί όπως εκείνος ήθελε. Ο Θεοφάνης ανέβηκε και πάλι στο σπήλαιό του, όπου εκεί έζησε ασκητικά για άλλα δέκα επτά χρόνια και απήλθε εν ειρήνη προς Κύριον.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του στις 9 Σεπτεμβρίου.