ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Β΄ ΚΑΙ Γ΄ ΑΙΩΝΑ

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΘΕΟΛΟΓΟΙ

Α) Μελίτων επίσκοπος Σάρδεων, έγραψε γύρω στο 170 απολογία και δογματικές πραγματείες.

Β) Απολλινάριος: Ήταν επίσκοπος  Λυών, ο οποίος γεννήθηκε στην Έφεσο από τη Μ. Ασία, πήγε στη Ρώμη και μετά στη Λυών. Έγραψε το έργο έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως με το οποίο αντέκρουσε τους Γνωστικούς και ανέπτυξε χριστιανική θεολογία. Τα άλλα έργα του «επίδειξις τους αποστολικού κηρύγματος», σώθηκε σε αρμενική μετάφραση.

Γ) Ιππόλυτος: Ήταν μαθητής του Ειρηναίου. Ήταν έλληνας και χειροτονήθηκε στη Ρώμη πρεσβύτερος και κατόπιν σχισματικός επίσκοπός της 220-235 με αντίθετό του τον Κάλλιστο. Ήταν ο πιο μορφωμένος κληρικός και τελευταίος θεολόγος που έγραψε εκεί ελληνικά. Το 235 επί Μαξιμίνου Θρακός εξορίστηκε στη Σαρδηνία, το νησί με τις αρρώστιες. Εκεί πέθανε μετά από λίγο καιρό. Τον ΙΣΤ΄ αιώνα σε ανασκαφές βρήκαν ανδριάντα του κατασκευασμένο από τους  οπαδούς του. Στη βάση του ήταν χαραγμένος ο πας΄χαλιος πίνακας και οι τίτλοι των έργων του.  Απ’ αυτά τον ΙΘ΄ αι. βρέθηκε ένα ολόκληρο, το «Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος», στο οποίο εκθέτει την ελληνική φιλοσοφία, αναφέρει τις μυστηριακές θρησκείες και αιρέσεις και κυρίως τον Γνωστικισμό, τις οποίες αντικρούει. Επίσης έγραψε δογματικά έργα τον αντίχριστο και ένα  υπόμνημα στον Δανιήλ.

Δ) Μεθόδιος επίσκοπος Ολύμπου της Λυκίας: Είναι γνωστός αντίπαλος του Ωριγένη. Έγραψε το Συμπόσιον, έπαινο για την χριστιανική παρθενία και άλλα έργα.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Η Αλεξάνδρεια επί έξι αιώνες ήταν δεύτερη πόλη του αρχαίου κόσμου. Ιδρύθηκε το 332 π. Χ. περίφημη ήταν η βιβλιοθήκη της. Ήταν πολυεθνική πόλη και κοσμοπολίτικη. Στην πόλη αυτή μεταφράστηκε η Π. Διαθήκη στα ελληνικά. Εκεί έδρασαν:

Α) Ο Γνωστικός Βασιλείδης, Β) ο Πάνταινος, γ) ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, δ) ο Ωριγένης. Όλοι αυτοί δίδαξαν στην κατηχητική σχολή της Αλεξάνδρειας.

Οι Αλεξανδρινοί θεολόγοι χρησιμοποίησαν την αλληγορική ερμηνεία για να αναγάγουν την πίστη σε γνώση προσελκύοντας έτσι το ενδιαφέρον μορφωμένων τάξεων.

Ωριγένης: Ήταν μαθητής του Κλήμη. Γεννήθηκε μεταξύ του 182 και του 185 από χριστιανούς γονείς. Ο πατέρας του Λεωνίδας μαρτύρησε στο διωγμό του Σεβήρου το 203 και παραλίγο θα μαρτυρούσε και ο ίδιος. Όταν ο Κλήμης έφυγε από την Αλεξάνδρεια το 203 ο Ωριγένης, παρότι νέος έγινε διευθυντής της κατηχητικής σχολής. Για να ανταποκριθεί καλύτερα στη θέση αυτή σπούδασε συστηματικότερα τη φιλοσοφία κυρίως την Νεοπλατωνική και άκουσε μαθήματα του Αμμωνίου Σακκά. Ταξίδεψε στη Ρώμη όπου γνώρισε τον Ιππόλυτο. Ζούσε αυστηρή ασκητική ζωή και αυτοευνουχίστηκε παρεξηγώντας το Ευαγγέλιο (Ματθ. 19,12). Το 230-31 πήγε στην Ελλάδα όπου χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Ο Αλεξανδρείας Δημήτριος όμως δεν δέχτηκε την χειροτονία ίσως γιατί την θεώρησε επέμβαση στην επισκοπή του ή και από φθόνο στην αξία του Ωριγένη. Με δύο συνόδους, το 230 και 232, τον στέρησε από το διδασκαλικό αξίωμα και τον καθαίρεσε. Από τότε έμεινε στην Καισάρεια της Παλαιστίνης, όπου δεν έδωσαν καμιά σημασία στον αφορισμό του και κήρυττε κανονικά. Στον διωγμό του Δεκίου, τον φυλάκισαν και τον βασάνισαν όπου και πέθανε απ’ τις κακουχίες το 254. Έγραψε εξηγητικά υπομνήματα και σχόλια για τα δύσκολα χωρία της Γραφής. Στο έργο του «Περί αρχών», «Περί ψυχής», «περί Αναστάσεως», «προτρεπτικός εις μαρτύριον» κ.α. Το καλύτερο απολογητικό του έργο είναι το «κατά Κέλσου». Η μέθοδος του Ωριγένη στηρίζεται στην αλληγορική ερμηνεία. Ήταν επηρεασμένος από τη φιλοσοφία και παραμερίζει την παραδοσιακή διδασκαλία της εκκλησίας.

Η ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

Χαρακτηριστικό της σχολής αυτής είναι η γραμματική και ιστορική ερμηνεία της Γραφής και η κριτική της έρευνα.

Αντιπρόσωποι αυτής της σχολής είναι:

Α) Ο Ιούλιος Αφρικανός (240). Στο έργο του «χρονογραφίαι», συγχρονίζει την κοσμική ιστορία με τα γεγονότα της Π. Διαθήκης. Το έργο αυτό χρησιμοποίησε και ο Ευσέβιος. Έγραψε ότι ο κόσμος θα διαρκέσει 6000 χρόνια. Δηλαδή από την εποχή του θα διαρκούσε 3 ή 4 αιώνες ακόμη.

Β) Λουκιανός: (312). Κατάγονταν από τα Σαμόσατα. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και δέχτηκε ορισμένες αντιλήψεις του Παύλου Σαμοσατέως. Στην διδασκαλία του επηρεάστηκε από τον Αρειανισμό. Έμεινε πολλά χρόνια αφορισμένος, αλλά τελικά έγινε δεκτός στην εκκλησία και πέθανε μαρτυρικά το 312 στον διωγμό του Μαξιμίνου του Θρακός.

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Χαρακτηριστικό είναι ότι η λατινική θεολογία δεν άρχισε στη Ρώμη αλλά στην εκλατινισμένη Β. Αφρική.

Στα τέλη του Β΄αιώνα ο Τερτυλλιανός πρώτος και τον Γ΄αιώνα ο Κυπριανός χρησιμοποίησαν τη λατινική γλώσσα και διαμόρφωσαν την ορολογία της εκκλησιαστικής χριστιανικής φιλολογίας από εκεί τελικά κυριάρχησε σε ολόκληρη τη Δύση.

Τα χαρακτηριστικά της Λατινικής θεολογίας είναι διαφορετικά από την ελληνική. Η ελληνική ασχολείται με θεολογικά ζητήματα. Οι Δυτικοί με πρακτικά θέματα και τα καθήκοντα του χριστιανού.

Ο Τερτυλλιανός θεωρείται ο πατέρας της Λατινικής θεολογίας να και το 207 αποχωρίστηκε οριστικά από την καθολική εκκλησία και προσχώρησε στον Μοντανισμό που διακρίνεται για την ηθική αυστηρότητά του.

 Δεν ήθελε αποδείξεις για να πιστέψει: «Πιστεύω επειδή είναι παράλογο». Διακρίνει τη Θεία και ανθρώπινη φύση του Χριστού και δέχτηκε την υποταγή του Υιού και του Αγίου Πνεύματος στον πατέρα. Πρώτος αυτός καθόρισε τους όρους Trinitas (Τριάδα), substantia (ουσία) sacramentum (Μυστήριο), satisfacere (ικανοποιείν), meritum (αξιομισθία) και άφησε τη σφραγίδα του στην Λατινική θεολογία.

Ο Κυπριανός ήταν «κληρονόμος» του Τερτυλλιανού, τον ονόμαζε διδάσκαλο, δεν τον ακολούθησε όμως στη μονομέρια και στην οξύτητά του. Γεννήθηκε στην Καρχηδόνα το 200 και πέρασε όλη του τη ζωή σ’ αυτή την πόλη. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και έγινε επίσκοπος της πόλεως (249-258). Ήταν αυστηρός. Στο διωγμό του Δεκίου έφυγε από την πόλη και κρύφτηκε. Με δεξιοτεχνία κυβέρνησε την εκκλησία, υπερασπίστηκε την πίστη και επέβαλλε την εκκλησιαστική πειθαρχία.

Ο Αυγουστίνος τον ονομάζει καθολικό επίσκοπο και μάρτυρα. Στο ζήτημα του βαπτίσματος των αιρετικών ήρθε σε σοβαρή αντίθεση με την εκκλησία της Ρώμης. Οι ειδωλολάτρες τον μισούσαν και τον ονόμαζαν «κοπριανό». Έτσι όταν ξέσπασε ο διωγμός του Βαλεριανού, τον έπιασαν και τον αποκεφάλισαν (258).  Έγραψε για την ενότητα της καθολικής εκκλησίας, περί των εκπεσόντων, προς Δονάτον κ.α

Έλεγε: «Έξω από την εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία». «Η εκκλησία στηρίζεται στην ενότητα των επισκόπων» Γι ‘ αυτό πρέπει  να ξέρετε ότι ο επίσκοπος είναι στην εκκλησία και η εκκλησία με τον επίσκοπο.

Σχετικά με τον επίσκοπο Ρώμης, έλεγε ότι ο Πέτρος ήταν επίσκοπος της τοπικής εκκλησίας και ότι η εκκλησία της Ρώμης είναι η κυριότερη εκκλησία από την οποία έχει την πηγή της η ιερατική ενότητα.  Έλεγε όμως ότι και οι άλλοι απόστολοι είχαν την ίδια τιμή και εξουσία και οι επίσκοποι για την διοίκηση είναι υπεύθυνοι απευθείας στον Θεό. Έτσι η εκκλησία της Ρώμης δεν έχει καμιά εξουσία πάνω στις άλλες εκκλησίες.