379-395 μ.Χ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Α΄ Ο ΜΕΓΑΣ
Το 375 στον αυτοκρατορικό θρόνο ανέβηκε ο Γρατιανός, ο οποίος όρισε ως συνάρχοντα για την Ανατολή τον Θεοδόσιο, ο οποίος ήταν ενθουσιώδης ορθόδοξος καλός γνώστης των πραγμάτων της Ανατολής.
Την εποχή αυτή στην Κωνσταντινούπολη κυριαρχούσαν οι Αρειανοί με τον επίσκοπο Δημόφιλο. Οι λίγοι Ορθόδοξοι κάλεσαν τον Γρηγόριο Νανζιανζηνό στις αρχές του 379 για να έρθει να τους βιηθήσει, επειδή δεν υπήρχε πλέον εκεί ορθόδοξος ναός. Έτσι ο Γρηγόριος έκανε κηρύγματα σε έναν μικρό ιδιωτικό ναό την Αναστασία. Η επιτυχία του ήταν εκπληκτική. Οι Αρειανοί όμως έκαναν επιδρομή στην εκκλησία της Αναστασίας και την κατέστρεψαν, αλλά οι Ορθόδοξοι πλήθαιναν και επιτυχία του Γρηγορίου ήταν μεγάλη.
Όμως το έργο του αυτό διαταράχθηκε από την χειροτονία του Μαξίμου του Κυνικού, ο οποίος ήρθε από την Αλεξάνδρεια. Ο Γρηγόριος τον συμπάθησε και του αφιέρωσε έναν λόγο στον οποίο τον επαινούσε. Όμως ο Μάξιμος παρίστανε τον Ορθόδοξο και ήταν υποκριτής και με την έγκριση του επισκόπου Αλεξανδρείας Πέτρου χειροτονήθηκε κρυφά από κείνον επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Πριν τελειώσει η ακολουθία, ένας πιστός του Γρηγορίου ειδοποίησε τον λαό, τους έδιωξαν από τον ναό και αποτελείωσαν την ακολουθία σ’ ένα γειτονικό σπίτι ενός φλαουτίστα.
Το ερώτημα είναι: Γιατί ο Πέτρος Αλεξανδρείας ενήργησε με αυτόν τον τρόπο; - Γιατί ήθελε να εξουδετερώσει τον Γρηγόριο, ο οποίος υποστήριζε τον Μελέτιο Αντιοχείας και επειδή ήθελε να αυξήσει την επιρροή του στα εκκλησιαστικά δρώμενα.
Ο Θεοδόσιος όμως δεν τον αναγνώρισε, μάλιστα το 380 εξέδωσε διάταγμα με το οποίο επέβαλε την Ορθοδοξία. Τον Ιανουάριο του 381 ανάγκασε όλους τους αιρετικούς να παραδώσουν τους ναούς στους Ορθοδόξους και εγκατέστησε στην Αγια Σοφιά επίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως τον Γρηγόριο, τον οποίο οι Αρειανοί δεν έπαυσαν να καταδιώκουν και να συκοφαντούν.
Για τον Θεοδόσιο μπορούμε να πούμε συνοπτικά ότι έκανε το κράτος ορθόδοξο χριστιανικό. Ενώ βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη αρρώστησε και βαπτίστηκε από το επίσκοπο της πόλης Ασχόλιο. Καταγόταν από την Ισπανία, ήταν λόγιος άνθρωπος, ενεργητικός, έδινε γρήγορες λύσεις και δεν του άρεσαν τα ημίμετρα. Για την σκληρή πράξη του φόνου 7.000 πολιτών στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης μετάνιωσε και υποβλήθηκε σε εκκλησιαστική πράξη μετανοίας από τον Αμβρόσιο Μεδιολάνων. Όταν ο Βάλης πέθανε (378), ο Γρατιανός διόρισε τον Θεοδόσιο συνάρχοντα στην Ανατολή. Ενώ βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη με διάταγμα το 380 επέβαλε την Ορθοδοξία και ορίστηκε ως επίσημη θρησκεία και ομολογία που πρέσβευε ο πάπας Ρώμης Δάμασος και ο επίσκοπος Αλεξανδρείας Πέτρος. Δήμευσε την περιουσία των αιρετικών, τις οποίες παρέδωσε στους Ορθοδόξους.
Ακόμη έστειλε τον πρωθυπουργό Κυνήγιο στην Αίγυπτο και στις γειτονικές χώρες για να καταστρέψει τους ειδωλολατρικούς ναούς. Πλήθη χριστιανών, ανάμεσά τους και μοναχοί κατέστρεφαν τους ναούς και τα αγάλματα. Ο Λιβάνιος και πολλοί άλλοι λόγιοι, διαμαρτυρήθηκαν για τη βαρβαρότητα αυτή. Τότε καταστράφηκε το Σεράπειον, δηλαδή ο ναός του Σέρπη στην Αλεξάνδρεια που ήταν όμοιος στην μεγαλοπρέπεια και τον πλούτο με τον ναό του Καπιτωλίου Δία στη Ρώμη. Επίσης καταστράφηκαν ο ναός του Δία στην Απάμεια και πολλοί άλλοι ναοί στην Παλαιστίνη και στη Συρία. Μερικοί εξ’ αυτών μετατράπηκαν σε χριστιανικούς.
Όταν δολοφονήθηκε στη Δύση ο Βαλεντινιανός Β΄ το 392, ο Θεοδόσιος έγινε μονοκράτορας. Με διατάγματα έκλεισε όλους τους ειδωλολατρικούς ναούς και διέταξε να καταστραφούν οι βωμοί ακόμα και στα σπίτια. Το 394 κατάργησε τους Ολυμπιακούς αγώνες στην 293η Ολυμπιάδα.
Παρόλα αυτά χριστιανοί και εθνικοί ήταν ίσοι απέναντι στον νόμο και οι ειδωλολάτρες διατηρούσαν τα αξιώματά τους.
Ο Θεοδόσιος ονομάστηκε Μέγας για τις υπηρεσίες που προσέφερε τόσο στην Ορθοδοξία, όσο και στο κράτος σε δύσκολες στιγμές.