Κατηχητικό Α΄ Λόγος περί Αποταγής
Ως αποταγή θα εννοήσουμε την αναχώρηση από τον κόσμο, δηλαδή, το να μισήσει ο άνθρωπος με τη θέλησή του πράγματα που είναι επαινετά και να αρνηθεί τη φύση για να επιτύχει τα υπέρ φύσιν. Ας μην νομίσει κανείς ότι η αποταγή είναι ιδίωμα μόνο των μοναχών. Είδα μοναχούς να ζουν στα μοναστήρια τους σαν κοσμικοί, και ανθρώπους στον κόσμο να ζουν έχοντας οικογένεια σαν ερημίτες. Ας μην λησμονούμε ότι ο Χριστός στην αρχιερατική του προσευχή είπε : «ἐγὼ δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου, καὶ ὁ κόσμος ἐμίσησεν αὐτούς, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου, καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου». Φυσικά δεν εννοούσε τους μοναχούς, διότι τότε δεν υπήρχαν ακόμη μοναστήρια…
Ο Θεός μας χαρίτωσε με το αυτεξούσιο, ο κάθε άνθρωπος επιλέγει για τον εαυτό του την σχέση που θέλει να έχει με τον Θεό. Άλλοι λοιπόν είναι φίλοι του Θεού, άλλοι αχρείοι δούλοι του και άλλοι τελείως αποξενωμένοι απ’ Αυτόν. Υπάρχουν τέλος και αυτοί που είναι εχθροί του Θεού, οι οποίοι είναι αδύνατοι και ανίσχυροι.
Ως Φίλους του Θεού θα εννοήσουμε τις νοερές και ασώματες αγγελικές δυνάμεις οι οποίες είναι θησαυροφύλακες της αδιάλειπτης προσευχής και δοξολογίας του Τριαδικού Θεού.
Ως Γνήσιους δούλους εκείνους που εκτελούν το θέλημα του Θεού ακούραστα και αγόγγυστα και χωρίς καμία παράλειψη.
Αχρείοι δούλοι, είναι αυτοί μεν που αξιώθηκαν του Αγίου Βαπτίσματος, δεν φύλαξαν όμως τις προς τον Θεόν υποσχέσεις τους.
Ξένοι και εχθροί του Θεού, είναι οι αβάπτιστοι ή οι αιρετικοί.
Αντίπαλοι του Θεού, είναι όλοι εκείνοι που απέρριψαν από τη ζωή τους το θέλημα του Θεού και εκτός αυτού πολεμούν με πάθος και όσους το τηρούν. Τελικά συνήθως καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο Θεός είναι ανύπαρκτος.
Κάποτε εξέφρασα την άποψη που είχα διαβάσει σε ένα βιβλίο, ότι δηλαδή κατά βάθος όλοι οι άνθρωποι είναι καλοί . Με ξάφνιασε όμως η απάντηση ενός επισκόπου: -Υπάρχουν και κακοί άνθρωποι. Μα δεν το βλέπεις; Δεν υπάρχουν άνθρωποι που μισούν τον Θεό και τους χριστιανούς; Πράγματι υπάρχουν. Βέβαια, αυτοί ίσως κάποτε μετανοήσουν, αλλά αν όχι, τότε οπωσδήποτε παραμένουν στην κακία τους…
Όσοι θέλουν μπορούν να σωθούν, αφού φυσικά ο Θεός πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν. Ο Θεός δεν προσωποληπτεί.
Το πρόβλημα είναι το αν μπορεί ο άνθρωπος που ζει στον κόσμο να ξεφύγει από τις παγίδες του κόσμου και του πονηρού. Αν όχι, τότε η σωτηρία ανήκει μόνο στους μοναχούς. Μη γένοιτο! Ο άγιος Ιωάννης της κλίμακας λέει: «Εγκρατής είναι αυτός που ζει μέσα στους πειρασμούς και τις παγίδες και τους θορύβους του κόσμου και αγωνίζεται με όλη του τη δύναμη να μιμηθεί την ζωή εκείνων που είναι απαλλαγμένοι από τους θορύβους του κόσμου». Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται μία συνεχής βία της ανθρώπινης φύσεως και μία αδιάκοπη φυλακή των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι «Η Βασιλεία των Ουρανών βιάζεται και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν» (Ματθ. 11, 12).
Ο άνθρωπος που ζει μέσα στον κόσμο δεν πρέπει ποτέ να παρασύρεται από τις αισθήσεις του. Πάντοτε πρέπει να έχει φορτωμένος μαζί του το σακίδιο της μνήμης του θανάτου! Και αφού το φορτωθεί στους ώμους του θα πρέπει να το αλαφρύνει από το βάρος των αμαρτιών του. Όσοι νόμισαν πως δεν έχουν ανάγκη από κανέναν οδηγό, οπωσδήποτε απατήθηκαν. Κανείς δεν μπορεί να θεραπεύσει από μόνους του τις φιλήδονες τάσεις και την σκληρότητα της καρδίας του. Ο έμπειρος πνευματικός είναι εκείνος ο οποίος και τις αμαρτίες δια της εξομολογήσεως θα συγχωρήσει και τα άθλια πάθη της σαρκός θα καθαρίσει με το νυστέρι της υπακοής που είναι ταυτόχρονα έκφραση ταπείνωσης.
Είναι οπωσδήποτε βδελυκτό και επικίνδυνο να αποχαυνωθεί ο παλαιστής μόλις αρχίσει η μάχη. Έτσι δείχνει σε όλους ότι εύκολα θα τον σφάξει ο εχθρός. Είναι οπωσδήποτε ωφέλιμο το αποφασιστικό και ορμητικό ξεκίνημα, και για αργότερα, όταν τυχόν παρουσιαστεί αμέλεια και αδράνεια. Ο πρώτος αυτός ζήλος θα λειτουργήσει σαν κεντρί στην ψυχή που στην πορεία θα χάσει την πρότερη θέρμη που είχε στην αρχή. Δεν υπάρχει άλλη θύρα για να επιστρέψει κανείς παρά από κει από την οποία έφυγε. Όσο κανείς είναι νέος ας κοπιάσει παραπάνω, διότι τώρα τον βοηθά η υγεία του σώματος. Ας μαζέψει θησαυρούς οι οποίοι τον καιρό του γήρατος θα μετατραπούν σε πλούτον απαθείας!
Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα έλθει το τέλος της ζωής του. Ας τρέξουμε λοιπόν να προλάβουμε να μαζέψουμε πνευματικούς καρπούς, ας αγαπήσουμε τον Κύριο όπως αγαπάμε τους φίλους μας. «Είδα πολλές φορές ανθρώπους που ελύπησαν τον Θεό και δεν ανησύχησαν καθόλου γι΄αυτό. Όταν όμως συνέβη να πικράνουν αγαπητά τους πρόσωπα, έστω και σε κάτι μικρό, έκαναν το παν, εχρησιμοποίησαν κάθε τέχνασμα, εσκέφθηκαν κάθε τρόπο, υπεβλήθηκαν σε κάθε θλίψη, ομολόγησαν το σφάλμα τους, και παρεκάλεσαν είτε αυτοπροσώπως είτε με φίλους είτε με δώρα, προκειμένου να αποκαταστήσουν την πρώτη αγάπη τους».[1]
Κανείς δεν πρέπει να θεωρήσει τον εαυτό του ανάξιο ή μη κατάλληλο για ν’ ακολουθήσει την ζωή της ευσεβείας και της ασκήσεως. Στην ουσία φοβάται μη τυχόν και στερηθεί τις ηδονές του κόσμου. Όπως στο ιατρείο δεν πηγαίνουν οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι, έτσι και στην Εκκλησία δεν πηγαίνουν μόνον οι ενάρετοι, αλλά οπωσδήποτε και οι αμαρτωλοί. Ρώτησαν κάποτε τον άγιο Ιωάννη της κλίμακας: «Πως μπορούμε εμείς που ζούμε με συζύγους και είμαστε περικυκλωμένοι με τόσες κοινωνικές υποχρεώσεις ν’ ακολουθήσουμε (να μιμηθούμε την άσκηση της μοναχικής ζωής;) την μοναχική ζωή; Και ο άγιος τους απάντησε: Όσα καλά μπορείτε, να τα κάνετε, κανέναν να μην περιγελάσετε, κανένα να μη κλέψετε, σε κανένα να μην πείτε ψέματα, κανένα να μη περιφρονήσετε, κανένα να μη μισήσετε. Να μην παραλείπετε τον εκκλησιασμό, αν δείχνετε συμπόνια στους πτωχούς, κανένα να μην σκανδαλίσετε. Σε ξένο πράγμα και σε ξένη γυναίκα να μην πλησιάσετε. Αρκεσθείτε στη δική σας γυναίκα. Εάν ζείτε έτσι, ου μακράν έστε της βασιλείας των ουρανών».[2]
Ας μην παραδεχτούμε ποτέ εκείνους που θα μας προτείνουν να μην μπούμε από την αρχή της μάχης με ανδρεία και πολύ ζήλο. Οι δόλιοι δαίμονες αν αντιληφθούν ότι φοβηθήκαμε θα μας επιτεθούν δριμύτερα. Γι’ αυτό λοιπόν ας τους επιτεθούμε με ανδρεία, διότι κανείς δεν θέλει να πολεμεί εναντίον εκείνου που μάχεται με ζήλο. Ας μην ξεχνάμε πως το μεγαλύτερο επίτευγμα των δαιμόνων είναι να μας πείσουν ότι δεν υπάρχουν. Όταν ένα στρατιωτικό τάγμα δεν γνωρίζει με ποιους επρόκειτο να πολεμήσει, οπωσδήποτε την ώρα της μάχης θα αιφνιδιαστεί και θα συντριβεί.
«Έχουμε εχθρούς που είναι πραγματικά πονηροί, σκληροί, δόλιοι, πανούργοι, δυνατοί, άυπνοι, αόρατοι, άυλοι. Στα χέρια τους κρατούν φωτιά και θέλουν να κάψουν τον ναό του Θεού με την φλόγα τους».[3] Ο σκοπός του δαίμονος είναι να επιτύχει, ώστε η αρχή της πνευματικής ζωής ενός χριστιανού να γίνει με νωθρότητα. Οπότε και το τέλος θα είναι παρόμοιο με την αρχή.
Αφήσαμε για το τέλος του λόγου την δύσκολη, αλλά καθοριστική για την έκβαση του αγώνα μας, επιλογή του πνευματικού μας πατέρα. Καθένας ας εξετάσει καλά ποιο πάθος έχει και ανάλογα ας επιλέξει. Οι ψυχές εκείνες που έχουν το πάθος του εγωισμού και της έπαρσης, οπωσδήποτε ωφελούνται κοντά σε έναν αυστηρό αλλά παράλληλα διακριτικό γέροντα. Έχω δει γεροντάδες να καταστρέφουν με την αδιακρισία τους εύθραυστες εφηβικές ψυχές απαιτώντας ευσεβισμό και στυλ ορθοδόξου… Έχω δει πάλι άλλους να ονομάζουν τον εαυτό τους «προοδευτικό» κατεδαφίζοντας μέσα στον «προοδευτισμό» τους την ευσέβεια της Ορθοδόξου πίστεως. Ο ορθόδοξος πνευματικός ιερεύς δεν πρέπει λοιπόν να διαθέτει ούτε στυλ, ούτε ταμπέλες. Πρέπει να είναι ταπεινός ακάματος εργάτης της προσευχής, εργάτης του αμπελώνος του Σωτήρος Χριστού. Έναν τέτοιο εργάτη ας αναζητήσουμε και εμείς για να μας οδηγήσει στα στενά και τεθλιμμένα μονοπάτια που οδηγούν στην κάθαρση και την απάθεια.
Ας αποταγούμε αδελφοί μου από τον παλαιό άνθρωπο της αμαρτίας και ας ενδυθούμε την στολή του στρατιώτου του Χριστού. Ας ξεκινήσουμε με ορμή και ένταση τον αγώνα μας. Μακάριος είναι εκείνος που θα κρατήσει την πρώτη θέρμη άσβεστη. Και δεν θα παύσει μέχρι της στιγμής του θανάτου του, να προσθέτει κάθε ημέρα φωτιά στην φωτιά, θέρμη στην θέρμη, πόθο στον πόθο και προθυμία στην προθυμία.
Βαθμίς πρώτη! Συ που ανέβηκες σ’ αυτήν «μη στραφείς ει τα οπίσω».