Η ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ ΤΟΥ Α΄ΚΑΙ Β΄ΚΑΙ Γ΄ΑΙΩΝΑ εδώ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΟΝΤΑΝΙΣΜΟ ΕΔΩ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ ΕΔΩ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΝΙΧΑΪΣΜΟ ΕΔΩ
Η Εκκλησία ήταν πλέον οργανωμένη, είχε ιερατείο και σαφή διδασκαλία. Στα νέα μέλη της εκκλησίας επέκτεινε την κατήχηση στα τρία έτη, και όποιος ήθελε να βαπτιστεί, έπρεπε να δώσει αποδείξεις ότι ζει χρηστή ζωή και πίστευε σωστά.
Η λειτουργία πήρε συγκεκριμένη μορφή με καθορισμένες ευχές και προσευχές. Στο κήρυγμα, οι αποστολικοί πατέρες δίδαξαν την ορθή διδασκαλία για το πρόσωπο του Χριστού.
Ο Ειρηναίος εξέθεσε την άποψη για αποστολική διαδοχή. Συνέταξε κατάλογο αδιάκοπης διαδοχής για τη Ρώμη, όπου δίδαξαν οι Πέτρος και Παύλος. Αργότερα ο Ευσέβιος συνέταξε επισκοπικούς κατάλογους για όλες τις πόλεις. Έτσι το κύρος των αποστολικών εκκλησιών αύξησε.
Οι επίσκοποι, έλεγαν οι αποστολικοί πατέρες έχουν το χάρισμα της αληθείας. Η συμφωνία με τους επισκόπους θεωρείται ως απόδειξη ότι ο χριστιανός κατέχει την αλήθεια.
Αργότερα το χάρισμα της αληθείας μεταβιβάστηκε από τους επισκόπους στις συνόδους και στις οικουμενικές συνόδους που περιλαβαίνουν το σύνολο των επισκόπων.
Λίγο αργότερα η Εκκλησία συνέταξε ομολογία πίστεως και κανόνα αληθείας.
Ο επίσκοπος Ρώμης Μάρκελλος (4ος αι.) διέσωσε το αρχαιότερο σύμβολο πίστεως το οποίο πήρε τελική μορφή τον 7ο αιώνα. Αυτό είναι το ακόλουθο:
“Πιστεύω εις Θεόν
Πατέρα παντοκράτορα
Και εις Χριστόν Ιησούν
Τον υιόν αυτού τον μονογενή
Τον κύριον ημών,
Τον γεννηθέντα εκ Πνεύματος αγίου
Και Μαρίας της Παρθένου,
Τον επί Ποντίου Πιλάτου
Σταυρωθέντα και ταφέντα
Και τη Τρίτη ημέρα αναστάντα
Εκ των νεκρών,
Αναβάντα εις τους ουρανούς,
Και καθήμενον εν δεξιά του Πατρός,
Όθεν έρχεται κρίναι ζώντας και
Νεκρούς, και εις Πνεύμα άγιον,
Αγίαν εκκλησίαν,
Άφεσιν αμαρτιών,
Σαρκός ανάστασιν. Αμήν.
Επειδή ο Μαρκίων και οι λοιποί γνωστικοί κυκλοφορούσαν δικά τους ιερά βιβλία με ονόματα αποστόλων τα λεγόμενα ψευδεπίγραφα, η Εκκλησία αναγκάστηκε να καταρτίσει επίσημη συλλογή ιερών βιβλίων που ονομάστηκε κανών. Κριτήριο για την αυθεντικότητα αυτών των βιβλίων, θεωρήθηκε η αυθεντία των συγγραφέων, δηλαδή των αποστόλων και των συνεργατών τους.
Το όνομα «κανών» χρησιμοποιήθηκε από τον Ευσέβιο Καισαρείας.
Ο Ειρηναίος από πολύ νωρίς τονίζει ότι τα Ευαγγέλια είναι τέσσερα, βαθμιαία αναγνωρίστηκαν οι Πράξεις των Αποστόλων, οι επιστολές και η Αποκάλυψη.
Διαφορές υπήρχαν σχετικά με τον αριθμό των επιστολών. Στην αρχή δέχονταν βιβλία που σήμερα δεν υπάρχουν στον κανόνα, όπως τη Διδαχή, τον Ποιμένα του Ερμά και διάφορες αποκαλύψεις.
Αρχαιότερος κανόνας ήταν αυτός του Μουρατόρι. Πήρε το όνομά του από τον βιβλιοθηκάριο του Μιλάνο Μουρατόρι, ο οποίος το 1740 ανακάλυψε ένα φύλλο κολοβωμένο που γράφηκε στα τέλη του β΄αι. και περιέχει κατάλογο βιβλίων της Καινής Διαθήκης.
Ο επίσκοπος Καισαρείας Ευσέβιος παρέδωσε κανόνα που έγινε γενικά δεκτός και ο οποίος αναφέρει τα γνωστά μας βιβλία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και τα οποία ανέφερε σε πασχάλια επιστολή του ο Μ. Αθανάσιος (367)