717-741 μ.Χ Λέων Γ΄ Ίσαυρος

Ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος πέτυχε σημαντικές νίκες κατά των Αράβων. Πήρε πάλι πίσω την κύπρο και ελευθέρωσε την Μ. Ασία.Η ζημιά όμως από τις Αραβικές επιδρομές ήταν καταστροφική. Σύριοι, Παλαιστίνιοι και Αιγύπτιοι, είτε με βία είτε χωρίς εξισλαμίστηκαν. Τα πατριαρχεία πέρασαν στα χέρια μονοφυσιτών. Πολλοί χριστιανοί αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Ιταλία και στη Γαλατία κι έτσι ο χριστιανικός πληθυσμός ελαττώθηκε σημαντικά στις περιοχές αυτές και με το πέρασμα του καιρού εξαφανίστηκε.

Έτσι λοιπόν η Μέση Ανατολή που ήταν ολόκληρη χριστιανική για αιώνες χάθηκε οριστικά. Η Αίγυπτος όπου ο χριστιανισμός ήταν ζωτικός έγινε Μωαμεθανική χώρα. Το ίδιο και η Β. Αφρική. Ακόμη και η Ισπανία έμεινε μέχρι τον Ιστ΄ αι. στην Αραβική κυριαρχία.

Το ξεκίνημα της   εικονομαχίας επί Λέωντος Γ΄ Ισαύρου

Για 1 ½  αιώνα και χωρίς σοβαρό λόγο προκλήθηκε αναστάτωση από τον Λέων Γ΄ Ίσαυρο  με την εικονομαχία. Η αρχή έγινε από τους Ιουδαίους οι οποίοι ακολουθώντας τις απαγορεύσεις της Π. Διαθήκης  δεν χρησιμοποιούσαν εικόνες και έκαναν αυστηρή κριτική στους χριστιανούς. Δεν χρησιμοποιούσαν εικόνες επίσης και οι μονοφυσίτες, γιατί αν το έκαναν θα έπρεπε να δεχτούν την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Επίσης και οι Παυλικιανοί που είχαν απορρίψει το σεβασμό στις εικόνες. Σ’ αυτούς προστέθηκαν και οι Μωαμεθανοί οι οποίοι ειρωνεύονταν τους χριστιανούς ως ειδωλολάτρες.

Ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος άρχισε την εικονομαχία. Αυτός κατάγονταν από την Γερμανικεία και τη Συρία και οι πρόγονοί του κατάγονταν από την Ισαυρία. Υπηρέτησε στην Ανατολή και ήρθε σε επαφή με όλους αυτούς που δεν δέχονταν τις εικόνες.

Ο Λέων υπήρξε σημαντικός αυτοκράτορας. Εκτός από τις στρατηγικές στρατιωτικές του νίκες πραγματοποίησε και ένα πολύ πετυχυμένο μεταρρυθμιστικό οικονομικό πρόγραμμα. Πολλοί λένε ότι η εικονομαχία εντάσσεται στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Επειδή εκείνο τον καιρό είχε αυξηθεί πολύ ο αριθμός των μοναχών, ο Λέων ήθελε με την εικονομαχία να μειωθούν οι μοναχοί και να δημεύσει για το κράτος περιουσίες των μοναστηριών.  Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η εικονομαχία σχετίζεται με την φιλοδοξία του λέωντος να «καθαρίσει» την εκκλησία από ειδωλολατρικά στοιχεία.

Πράγματι, έχουν αναφερθεί υπερβολές των πιστών: Πολλοί έκαναν αναδόχους των παιδιών τους εικόνες, άλλοι μεταλάμβαναν χρώματα εικόνων ή χρησιμοποιούσαν το χρώμα των εικόνων αντί φαρμάκων.

Γενικώς παρατηρείται ότι εικονομάχοι ήταν οι περισσότεροι από την Ανατολή, ενώ εικονόφιλοι από τα Δυτικά μέρη της Αυτοκρατορίας.

Το 726 ο Λέων απαγόρευσε τους πιστούς να προσκυνούν εικόνες. Όταν όμως έστειλε στρατιώτες να κατεβάσουν την εικόνα του Χριστού από την Χαλκή Πύλη ο λαός εξεγέρθηκε. Ο λέων τιμώρησε τους στασιαστές. Αλλά όπου δεν υπήρχε αντίσταση οι εικόνες κατέβαιναν ή καταστρέφονταν.

Στην Ελλάδα έγινε επανάσταση. Κάποιος Κοσμάς ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, ο οποίος μαζί με τον Αγαλλιανό και τον Στέφανο ξεκίνησαν με στόλο εναντίον της πρωτεύουσας. Η επιχείρηση απέτυχε.

Εναντίον του Λέοντος εκδηλώθηκε ο πάπας Ρώμης Γρηγόριος Β΄ ο οποίος έστειλε αυστηρές επιστολές στον αυτοκράτορα. Όμως δεν επιθυμούσε τη ρήξη γιατί χρειαζόταν την στήριξη του αυτοκράτορα εναντίον του κινδύνου των Λογγοβάρδων.  Παρόλα αυτά έγραψε: «Ουκ εισί τα δόγματα των βασιλέων, αλλά των αρχιερέων».

Ο αυτοκράτορας έλαβε μέτρα εναντίον του πάπα και του διαδόχου του Γρηγορίου Γ΄. Έστειλε στόλο εναντίον του και όταν αυτός καταστράφηκε, έβαλε μεγαλύτερους φόρους, αφαίρεσε το Ανατολικό Ιλλυρικό, δηλαδή την Βαλκανική Χερσόνησο μέχρι τον Δούναβη, τη Σικελία και την κάτω Ιταλία από την παπική δικαιοδοσία και τα πρόσθεσε στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Επίσης πρόσθεσε και την Ισαυρία που απέσπασε από το πατριαρχείο Αντιοχείας.

Ουσιαστική αντίδραση εναντίον της εικονομαχίας προήλθε από την Ανατολή από τον πρεσβύτερο Ιωάννη τον Δαμασκηνό ο οποίος ήταν μοναχός στη λαύρα του Αγ. Σάββα της Παλαιστίνης. Έγραψε τον λόγο εναντίον των εικονομάχων: «προς τους διαβάλοντας τας αγίας εικόνας» και κατόπιν έγραψε άλλους δύο. Σ’ αυτούς τους λόγους έγραψε ότι ο Χριστός μπορεί να ζωγραφιστεί σε εικόνες γιατί έζησε ως άνθρωπος στον κόσμο αυτό.

Ο πατριάρχης Γερμανός διαφώνησε από την αρχή με τον αυτοκράτορα και είπε ότι δεν πρέπει να επεμβαίνει στα εκκλησιαστικά πράγματα και ότι το ζήτημα αυτό μπορεί να λυθεί μόνο με οικουμενική σύνοδο. Τελικά βλέποντας το ανένδοτο του αυτοκράτορα παραιτήθηκε και αντικαταστάτης του ορίστηκε ο σύγκελλος Αναστάσιος ο οποίος ήταν πρόθυμος να ακολουθήσει την αυτοκρατορική πολιτική.

Το 730 ο Λέων εξέδωσε αυτοκρατορικό διάταγμα εναντίον των εικόνων. Με αυτό συνδέθηκε και η κατάργηση της τιμής των αγίων λειψάνων. Παράλληλα οι εκκλησιαστικές ακολουθίες συντομεύθηκαν, περιορίστηκαν οι νηστείες, καθορίστηκε ο αριθμός των ιερέων και των μοναχών και επιβλήθηκε η επικύρωση της εκλογής των επισκόπων από τον αυτοκράτορα. Το διάταγμα υπογράφηκε από τον πατριάρχη Αναστάσιο.

Ο πάπας Γρηγόριος Γ΄ κάλεσε σύνοδο στη Ρώμη τον Νοέμβριο του 731 η οποία αφόρισε και καταδίκασε όσους καταργούσαν και κατέστρεφαν τις εικόνες.

Ο Λέων Γ΄ πέθανε το 741 αφού βασίλεψε 24 χρόνια. Ενώ ακόμα ζούσε είχε κάνει συναυτοκράτορα τον γιο του Κωνσταντίνο Ε΄.