488 μ.Χ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Β΄ ΚΑΙ ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ. Η ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟΥ
Ο Ακάκιος πέθανε το 498 και ο αυτοκράτορας Ζήνων το 491.
Στο μεταξύ σπουδαία γεγονότα συνέβησαν στην περιοχή της Ιταλίας. Το 476 ο Γότθος Οδόακρος εκθρόνισε τον τελευταίο Ρωμαίο αυτοκράτορα Ρωμύλο Αγουσύλο και έγινε κυρίαρχος της περιοχής. Μάλιστα ανακοίνωσε στον Ζήνων ότι πλέον δεν χρειάζεται συγκυριαρχία ή συνδιοίκηση στην περιοχή, αλλά ότι αυτός από μόνος του θα διοικήσει ολόκληρη την Ιταλία.
Οι Οστρογότθοι με αρχηγό τον Θευδέριχο ή Θεοδώριχο εισέβαλλαν ,μέσα στην γενική αναταραχή που επικρατούσε στην Ιταλία (με τις «ευλογίες» του Ζήνωνα), μπήκε στη Ραβέννα και ίδρυσε το βασίλειο των Οστρογότθων (μετά τον θάνατο του Ζήνων).
Μετά τον Ζήνων, αυτοκράτορας έγινε ο Αναστάσιος, υπάλληλος των ανακτόρων, καταγόμενος από το Δυρράχιο. Ήταν πάνω από 60 χρονών, θρήσκος, ευλαβής και εκκλησιαστικός ρήτορας. Μάλιστα το 488 παρολίγο να γίνει πατριάρχης Αντιοχείας. Ήταν όμως μονοφυσίτης, γι’ αυτό ο πατριάρχης Ευφήμιος του ζήτησε έγγραφη ομολογία πίστεως και υπόσχεση ότι δεν θα κάνει αλλαγές στα εκκλησιαστικά πράγματα. Ο Αναστάσιος υπέγραψε, παντρεύτηκε την χήρα του Ζήνωνος Αριάδνη και ανέβηκε στον θρόνο. Αμέσως απομάκρυνε από την πρωτεύουσα όλους τους Ισαύρους, ως εχθρούς της ειρήνης και έχτισε νέο τείχος στην Πόλη, το λεγόμενο Μακρό τείχος, για να παρεμποδίσει τις επιδρομές των Βουλγάρων, των Γετών και των Σκυθών. Το τείχος αυτό εκτείνονταν από την θάλασσα του Μαρμαρά, ως την Μαύρη θάλασσα. Έκανε και οικονομικές αλλαγές που ικανοποίησαν τους πολίτες, καταργώντας τον μισητό φόρο του χρυσαργύρου.
Ο Αναστάσιος αποφάσισε να προχωρήσει στην κατάργηση της Δ΄Οικουμενικής συνόδου και επέτρεψε να εισαχθεί στον Τρισάγιο ύμνο η φράση «ο σταυρωθείς δι’ ημάς» πριν το «ελέησόν ημάς». Αυτή η προσθήκη είχε θεοπασχιτική μονοφυσιτική έννοια, δηλαδή την αφομοίωση της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού από τη Θεία. Και μπορούσε να δηλώσει ότι έπαθε στο σταυρό η θεία φύση του χριστού.
Εναντίον αυτής της προσθήκης τάχθηκε και ο πατριάρχης Μακεδόνιος Β΄ που είχε δεχθεί το Ενωτικόν. Αμέσως τον κατηγόρησαν για ανηθικότητα, τον καθαίρεσαν και ο αυτοκράτορας τον εξόρισε στα Ευχάϊτα και αντί γι’ αυτόν έκανε πατριάρχη τον Τιμόθεο, άνθρωπο δικό του.
Τις ενέργειες αυτές του Αναστασίου ενίσχυσε ο μοναχός Σεβήρος από το μοναστήρι Μαϊουμά ο οποίος ήταν μονοφυσιτικών αντιλήψεων. Με μηχανοραφίες κατάφερε ο μοναχός Σεβήρος να καθαιρεθεί από τον θρόνο του ο πατριάρχης Αντιοχείας Φλαβιανός και το 512 τον οποίο διαδέχθηκε όχι όμως για πολύ καιρό.
Τον Νοέμβριο του 512 μετά τη λειτουργία στην Αγ. Σοφία έγινε στάση από μοναχούς και λαό και ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να πάει ο ίδιος στον ιππόδρομο χωρίς το στέμμα του με σκοπό να παραιτηθεί. Ο λαός όμως συγκινήθηκε και τον παρακάλεσε να φορέσει και πάλι το στέμμα του.
Οι αναταραχές όμως και πάλι δεν σταμάτησαν. Ο Βιταλιανός, αξιωματικός της φρουράς του Δούναβη, το 513 έφτασε στα προάστια της Κωνσταντινούπολης με στρατό με το πρόσχημα ότι υποστηρίζει την σύνοδο της Χαλκηδόνας. Ο Αναστάσιος αναγκάστηκε να του δώσει την αρχηγία του στρατού της Θράκης και να συμφωνήσει με την απαίτηση του να συγκληθεί σύνοδος στην Ηράκλεια με την προεδρία του πάπα Ρώμης. Ο Αναστάσιος έγραψε στον πάπα σύμμαχο, όμως αυτός μετά από λίγο πέθανε και το γράμμα πήρε ο διάδοχός του Ορμίσδας ο οποίος έστειλε αντιπροσώπους του δύο επισκόπους με επιστολή (515). Ήταν όμως αργά, γιατί ο Βιταλιανός παρουσιάστηκε και πάλι με στρατό και στόλο μπροστά στην πρωτεύουσα. Όμως και ο στρατός του και ο στόλος του καταστράφηκαν, κι έτσι ο Αναστάσιος δεν χρειάζονταν πλέον να κάνει υποχωρήσεις.
Παρόλα αυτά ο μονοφυσιτισμός πέρα από την Αίγυπτο που είχε εδραιωθεί κυρίως για εθνικούς λόγους θρησκευτικού αποχωρητισμού από την Κωνσταντινούπολη και την Αντιόχεια που πολλοί επίσκοποι ήταν στο πλευρό του Σεβήρου, πουθενά αλλού δεν είχε έντονη επιρροή.
Ο Τιμόθεος Κωνσταντινουπόλεως πέθανε το 518 και τον διαδέχθηκε ο Ιωάννης ο Καππαδόκης. Ύστερα δε από λίγο πέθανε και ο Αναστάσιος. Μετά τον Αναστάσιος στον θρόνο ανέβηκε ο Ιουστίνος.
Με την αλλαγή αυτή των προσώπων υπήρξε μια θαυμάσια ευκαιρία να αποκατασταθεί και πάλι η Ορθοδοξία και να λυθεί το σχίσμα με τον πάπα.
Ο Ιουστίνος δημοσίευσε διάταγμα με το οποίο διέταξε τους επισκόπους ν’ αναγνωρίσουν την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο και να υποβάλλουν ομολογία ορθοδόξου πίστεως, αλλιώς θα τους εξόριζε και θα δήμευε τις περιουσίες τους. Με δεύτερο διάταγμα απέκλεισε όλους τους αιρετικούς από τις δημόσιες υπηρεσίες και τον στρατό. Ο Σεβήρος ως εκ τούτου έφυγε από την Αντιόχεια και πήγε στην Αλεξάνδρεια. Διάδοχός το ορίστηκε ο Παύλος ο οποίος ήταν Ορθόδοξος και ο οποίος κήρυξε αμείλικτο πόλεμο κατά των μονοφυσιτών.