415 μ.Χ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ (Πελάγιος- Κελέστιος και οι απόψεις του Αυγουστίνου)
Στη Δύση οι αντιλήψεις για τη σωτηρία την εποχή αυτή ήταν διχασμένες με πρωταγωνιστές τον Πελάγιο από την μία και τον Αυγουστίνο από την άλλη.
Ο Πελάγιος ήταν βρετανός μοναχός, μορφωμένος που ήξερε ελληνικά και διακρίνονταν για την ασκητική του ζωή. Οι ιδέες του και τα ενδιαφέροντά του έμοιαζαν μ’ αυτά του Θεοδώρου Μοψουεστίας. Δίδασκε ότι ο άνθρωπος πλάστηκε θνητός και ο θάνατος δεν είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας. Το αμάρτημα του Αδάμ δεν μεταβιβάστηκε στους απογόνους του και η φύση του ανθρώπου παρέμεινε αγαθή. Η χάρη του Θεού δεν είναι αναγκαία για την σωτηρία του ανθρώπου, αφού οι ίδιοι οι άνθρωποι ανάλογα με την συμπεριφορά τους μπορούν να είναι αγαθοί ή κακοί, αμαρτωλοί ή ακόμη και αναμάρτητοι. Ο Χριστός ενανθρώπησε για να μας δώσει αυτό το παράδειγμα.
Την διδασκαλία του Πελαγίου πήγε ένα βήμα παρακάτω ο Κελέστιος νομικός από τη Ρώμη ο οποίος δίδασκε ότι ο Αδάμ ήταν από τη φύση του θνητός και ότι με τον νηπιοβαπτισμό δεν συγχωρούνται οι αμαρτίες των νηπίων και αντίθετα η παράλειψή του δεν τα στερεί από την αιώνια ζωή. Σύνοδος στην Καρχηδόνα τον καταδίκασε, όμως αυτός κατέφυγε στην Έφεσο όπου χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και συνάντησε τον Πελάγιο που είχε πάει στην Ανατολή πριν απ’ αυτόν.
Εναντίον αυτών των αντιλήψεων έλαβε θέση ο Αυγουστίνος ο οποίος όμως έφτασε σε άλλη ακρότητα. Έχοντας υπόψη του ότι ο ίδιος από Μανιχαίος έγινε χριστιανός με τη χάρη του Θεού, δίδαξε ότι ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει τον προορισμό του με την ελεύθερη βούληση, αλλά ο άνθρωπος έχασε την θεία εικόνα και στο πρόσωπο του Αδάμ αμάρτησαν όλοι άνθρωποι, έγιναν μάζα απώλειας και δεν μπορούν να σωθούν χωρίς τη Χάρη του Θεού. Έτσι έφτασε στην αντίληψη ότι υπάρχει αιώνια και απόλυτη απόφαση του Θεού που στηρίζεται στην φιλανθρωπία σύμφωνα με την οποία ορισμένοι άνθρωποι χωρίς οι ίδιοι να το αξίζουν χωρίζονται από την μάζα και σώζονται. Αυτοί είναι οι προορισμένοι για τη σωτηρία, οι άλλοι έχουν εγκαταλειφθεί στην απώλεια που είναι φυσική συνέπεια των αμαρτημάτων τους. Όλοι οι άνθρωποι άλλωστε είναι άξιοι της απώλειας και ο Θεός κανέναν δεν προόρισε γι’ αυτήν. Κανείς δεν ξέρει για πού προορίστηκε γιατί οι βουλές του Θεού είναι ανεξερεύνητες.
Το 415 έγινε σύνοδος στην Διόσπολη (Λύδδα) όπου εξετάστηκαν οι απόψεις του Πελαγίου με επικεφαλείς δύο επισκόπους από την Γαλλία τον Ήρω της Αρελάτης και τον Λάζαρο της Αιξ οι οποίοι ήταν διωγμένοι από τον αυτοκράτορα Ονώριο. Η σύνοδος άκουσε τον Πελάγιο και τον αθώωσε. Οι Ορθόδοξοι παραξενεύτηκαν για την απόφαση αυτή και ο Ιερώνυμος την ονόμασε άθλια σύνοδο.
Ο ισπανός πρεσβύτερος Ορώσιος επιστρέφοντας στην Αφρική έφερε την είδηση στους εκεί επισκόπους και αμέσως δύο σύνοδοι στην Β. Αφρική καταδίκασαν αμέσως τον Πελάγιο.
Ο πάπας Ιννοκέντιος το 417 καταδίκασε και τους δύο και τον Πελάγιο και τον Κελέστιο. Ο Αυγουστίνος ακούγοντας την είδηση είπε «Η Ρώμη μίλησε το θέμα τελείωσε». Στην Παλαιστίνη φανατικοί οπαδοί του Πελαγίου έκαναν επιδρομή στις εγκαταστάσεις του Ιερωνύμου και τις έκαψαν.
Τον Ιννοκέντιο διαδέχθηκε ο Ζώσιμος, ο Κελέστιος πήγε στη Ρώμη και υπέβαλε ομολογία πίστεως ασαφή, το ίδιο έκανε και ο Πελάγιος. Ο πάπας τους δέχτηκε και τους δύο και έστειλε επιστολή στους Αφρικανούς επισκόπους να χαρούν γιατί είναι αθώοι και καταδικάστηκαν από ψευτοδικαστές.
Όμως το 418 έγινε σύνοδος στην Καρχηδόνα από 240 επισκόπους και με 8 κανόνες αναθεμάτισαν τις διδασκαλίες των Πελαγίου και Κελεστίου και προσωπικά και τους δύο αυτούς. Ο αυτοκράτορας Ονώριος με διάταγμα τους έδιωξε από την Ρώμη και ο Ζώσιμος με εγκύκλιο επιστολή του καταδίκασε τις πλάνες και των δύο. Παράλληλα και ο Θεόδωρος Αντιοχείας σε σύνοδο που κάλεσε καταδίκασε κι αυτός τους Πελάγιο και Κελέστιο. Ο Πελάγιος ίσως πέθανε το 422.
Ο Κελ΄στιος προσπάθησε να πάει στην Κωνσταντινούπολη για να πλησιάσει τον Νεστόριο όμως ο Θεοδόσιος Β΄πληροφορούμενος τις πλάνες του με διάταγμά του τον εξόρισε. Ενώ στην Γ΄ Οικουμενική σύνοδο με τους κανόνες 1 και 4 έγινε δεκτή η καταδίκη σε καθαίρεση του Κελεστίου.