361- 379 μ.Χ ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ ΕΠΟΧΗΣ ΩΣ ΤΟΝ ΜΕΓΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟ
Ο Ιουλιανός όταν ανέλαβε την εξουσία αντικατέστησε όλους τους υπαλλήλους των ανακτόρων με ειδωλολάτρες. Διέταξε να επιστρέψουν όλοι οι εξορισμένοι επίσκοποι το 362 και κατόπιν τους εξόρισε πάλι. Μαζί με αυτούς και τον Αθανάσιο.
Το Καλοκαίρι του 360 ο Ιλάριος του Πουατιέ κάλεσε σύνοδο με τους επισκόπους της Γαλατίας στο Παρίσι και αποκήρυξαν τις αποφάσεις του Ρίμινι. Δέχτηκαν το Σύμβολο της Νικαίας.
Στην Αλεξανδρούπολη κάτι ανάλογο έγινε από τον Αθανάσιο και τους επισκόπους της Αιγύπτου. Στη Δύση επίσης ο Ιλάριος διακήρυξε ότι η εκκλησία είναι ανεξάρτητη από το χριστιανικό κράτος και ότι δεν μπορεί ο ηγεμόνας ούτε να διορίζει, ούτε να παύει επισκόπους.
Ο πάπας Λιβέριος καταδίκασε όλα όσα έγιναν στο Ρίμινι και ο Λούκιφερ Καλάρεως της Σαρδηνίας γύρισε στην Ανατολή και διακήρυξε την πίστη του στην ομολογία της Νικαίας.
Επίσης χειροτόνησε στην Αντιόχεια τον πρεσβύτερο Παυλίνο επίσκοπο για λίγους ορθοδόξους που είχαν απομείνει εκεί που ήταν οπαδοί του Ευσταθίου. Η ενέργειά του όμως προκάλεσε μεγάλη αναταραχή διότι ήταν αντικανονική.
Μετά τον θάνατο του Ιουλιανού έγινε αυτοκράτορας ο Ιοβιανός, χριστιανός και οπαδός της ομολογίας της Νικαίας.
Ο Αθανάσιος γύρισε από την εξορία και πήγε στην Αντιόχεια όπου συνάντησε τον νέο αυτοκράτορα και του τόνισε την ανάγκη της αποδοχής της ομολογίας της Νικαίας.
Σε σύνοδο στην Αντιόχεια το 363 όπου έλαβαν μέρος ο Μελέτιος και ο Ακάκιος Καισαρείας δέχτηκαν το «ομοούσιο».
Όμως ο Αθανάσιος παρότι ήταν έτοιμος να αναγνωρίσει τον Μελέτιο, την τελευταία στιγμή στράφηκε στον Παυλίνο, τον οποίο αναγνώρισε ως επίσκοπο Αντιοχείας.
Παράλληλα ο Ιοβιανός πέθανε τον Φεβρουάριο του 364 και νέος αυτοκράτορας ανακηρύχθηκε ο Βαλεντινιανός, ο οποίος ήταν ανώτερος αξιωματικός. Πήρε δε αυτός ως συνάρχοντά του, τον αδελφό του Βάλη στην ανατολή. Π Βάλης όμως ήταν αρειανόφρων και μαζί με τον επίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Ευδόξιο θέλησαν και πάλι να επιβάλλουν τις αποφάσεις της συνόδου του Ρίμινι.
Ο Βασίλειος Αγκύρας με άλλους επισκόπους στην Λάμψακο στο τέλος του 364 έκαναν σύνοδο, με την οποία καταδίκασαν μεν τις αποφάσεις του Ρίμινι, δέχτηκαν όμως την λέξη «όμοιος»
Ο Βάλης εξόρισε και πάλι όσους επισκόπους είχαν εξοριστεί νωρίτερα από τον Κωνστάντιο κι έτσι επανήλθε στην Ανατολή η ίδια κατάσταση που ήταν πριν την άνοδο του Ιουλιανού. Ο Αθανάσιος κρύφτηκε για να αποφύγει την εξορία.
Όμως παράλληλα ο Βάλης είχε σοβαρά πολιτικά προβλήματα αφού ο Προκόπιος επαναστάτησε και αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη. Για να διασφαλίσει την ησυχία στην Αίγυπτο επέτρεψε στον Αθανάσιο να επιστρέψει στον θρόνο του.
Ο Προκόπιος νικήθηκε και θανατώθηκε. Γενικά στη Δύση με αυτοκράτορα τον Βαλεντινιανό και τον πάπα Λιβέριο δέχονταν την ομολογία της Νικαίας. Μοναδικό εμπόδιο στην επικράτηση της Ορθοδοξίας ήταν ο Ευδόξιος Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος επηρέαζε τον Βάλη στην Ανατολή.
Ο Ευδόξιος πέθανε το 370 και ο Βάλης τοποθέτησε με τη βία τον Δημόφιλο. 24 ιερείς διαμαρτυρήθηκαν στον έπαρχο Μόδεστο, ο οποίος με το πρόσχημα ότι θα τους εξορίσει, τους έβαλε σ’ ένα καράβι και τους έπνιξε στη θάλασσα.
Ο ίδιος ο Βάλης πήγε στη Μ. Ασία και έστειλε τον μόδεστο στις πόλεις με σκοπό να αναγκάσει τους επισκόπους να υπογράψουν το σύμβολο των ομοίων και όσοι δεν δέχονταν τους εξόριζε.
Την Άνοιξη του 372 ο Βάλης πήγε στην Αντιόχεια. Η Εκκλησία αυτής της πόλεως από το 330 που εξορίστηκε ο επίσκοπός της Ευστάθιος, βρισκόταν στα χέρια των Αρειανών.
Είπαμε ότι το 362 ο Λούκιφερ Καλάρεως για τους λίγους Ορθόδοξους είχε χειροτονήσει τον Παυλίνο. Το 361 είχε εκλεχθεί ο Σεβαστείας Μελέτιος, φίλος του Βαλιλείου Αγκύρας. Ο Μ. Βασίλειος τον θεωρούσε ορθόδοξο, όχι όμως και ο Αθανάσιος, ούτε ο διάδοχός του Αθανασίου Πέτρος, οι οποίοι τον υποπτεύονταν για «όμοιο».
Ο Μελέτιος από τα 18 χρόνια της επισκοπής του πέρασε τα 12 στην εξορία και τιμήθηκε ως ομολογητής. Ο Μ. Βασίλειος προσπάθησε να συμφιλιώσει τον Αθανάσιο με τον Μελέτιο, κάτι που δεν έγινε διότι στις 2 Μαΐου του 373 ο Αθανάσιος πέθανε. Ο Βασίλειος ήρθε σε επαφή με τον πάπα Δάμασο και του ζήτησε να αναγνωρίσει τον Μελέτιο για να αποκατασταθεί η ειρήνη στην Ανατολή. Παράλληλα ο Βάλης εξόρισε τον Μελέτιο και ο Παυλίνος έμεινε στην Αντιόχεια ανενόχλητος. Ο πάπας τελικά αναγνώρισε τον Παυλίνο και έγραψε στον Βασίλειο ότι πρέπει να τηρούνται οι κανόνες και να ζητούν την απόφαση της Ρώμης για το ποιος είναι κανονικός επίσκοπος.
Στην Αλεξάνδρεια μόλις ενθρονίστηκε ο Πέτρος διάδοχος του Αθανασίου, έγιναν ταραχές από τους Αρειανούς και ο Βάλης έκανε γενικό διωγμό των Ορθοδόξων στην Αίγυπτο η οποία πέρασε πολύ δύσκολες μέρες επί τέσσερα χρόνια όταν πήρε τον θρόνο ο Αρειανός Λούκιος. Ο Πέτρος όμως επέστρεψε το 377 και έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον λαό.