Ο Χαμουραμπί ή Χαμμουραμπί (1792-1750 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Βαβυλώνας. Ήταν ο μεγάλος γιος του Σιν Μουβαλίτ, τον οποίο και διαδέχθηκε. Ήταν μεγάλος μεταρρυθμιστής, νομοθέτης και κατακτητής. Κατά την βασιλεία του, η Βαβυλώνα ήταν το κύριο θρησκευτικό κέντρο της Μεσοποταμίας. Το όνομά του αναφέρεται και ως Χαμουραπί. Με την άνοδό του στο θρόνο, ο Χαμουραμπί ήλεγχε μόνο ένα μικρό τμήμα της Βαβυλώνας, τη Σιπάρ και την περιοχή γύρω της. Ανάλωσε τα περισσότερα από τα 29 πρώτα έτη της βασιλείας του για να επιβάλει εσωτερική σταθερότητα και ευημερία. Το 1787 π.Χ. εισέβαλε στο Νότο, και κατέλαβε την Ισίν, αν και απέτυχε να πάρει την Ουρούκ. Διαμόρφωσε ένα συνασπισμό με τη Λάρσα και τη Μάρι περίπου από το 1779 - 1764 π.Χ., στον αμοιβαίο πόλεμο ενάντια στην Ασσυρία, το Ελάμ και τους ορεινούς λαούς.
Στα μέσα τής δεκαετίας τού 1770 π.Χ., μαζί με τα στρατεύματα της Μάρι και τού Ελάμ, λεηλάτησε την Εσνούνα. Το 1764 συνέτριψε ένα στράτευμα εισβολέων, που αποτελείτο από Ελαμίτες, Ασσύριους, Γκούτιους και Εσνούνιους. Το επόμενο έτος επιτέθηκε στη Λάρσα, ενθαρρυνόμενος από έναν χρησμό. Κατέλαβε τη Λάρσα, και σάρωσε όλη τη Σουμερία. Νίκησε άλλον έναν συνασπισμό που αποτελείτο από το Ελάμ, την Εσνούνα, την Ασσυρία και τους Γκούτιους, κατέλαβε την Εσνούνα, και έφθασε στα Ασσυριακά σύνορα. Το 1761 π.Χ. χάλασε τη συμμαχία του με τον Ζιμρί-Λιμ τής Μάρι, και τον έκανε υποτελή. Δύο χρόνια αργότερα η Μάρι επαναστάτησε, και ο Χαμουραμπί επέστρεψε και κατέστρεψε εντελώς την πόλη. Μεταξύ τών ετών περίπου 1760 - 1755 π.Χ., πολέμησε ενάντια στην Ασσυρία και την έκανε υποτελή. Η πόλις-κράτος Γιαμχάντ και οι σύμμαχοί του απώθησαν κάθε προσπάθεια της Βαβυλώνας να μπει στη Συρία. Ο Χαμουραμπί πήρε τον τίτλο "βασιλιάς Σουμέρ και Ακκάδ, βασιλιάς τών τεσσάρων τετάρτων του κόσμου". Η αυτοκρατορία του Χαμμουραμπί απλωνόταν από τον Περσικό Κόλπο έως Βόρεια από τη Νινευή και από τα όρη του Ελάμ μέχρι τα υψώματα της Συρίας. Στη διάρκεια της βασιλείας του, συντάχθηκε ο πρώτος νομοθετικός κώδικας της ιστορίας, που έμεινε γνωστός σαν Κώδικας του Χαμουραμπί.
Ο κώδικας περιγράφει νόμους και τιμωρίες, στην περίπτωση παράβασης των κανόνων. Κάποια από τα κυρίως θέματά του είναι: η κλοπή, η γεωργία, η καταστροφή περιουσίας, ο γάμος και τα δικαιώματα μέσα σε αυτόν, τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των παιδιών, τα δικαιώματα των δούλων, η δολοφονία, ο τραυματισμός κι ο θάνατος. Οι τιμωρίες ποικίλουν ανάλογα με την τάξη των θυτών και των θυμάτων.
Οι νόμοι δε συγχωρούσαν δικαιολογίες για λάθη ή παρερμηνείες, καθώς ο Κώδικας ήταν εκτεθειμένος δημοσίως, ώστε να μπορούν να τον βλέπουν όλοι και να μην υπάρχει άγνοια. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να διαβάσει. Βασική αρχή του ποινικού δικαίου στον Κώδικα του Χαμουραμπί ήταν η αρχή της ανταπόδοσης των ίσων.
Ο Χαμουραμπί θέλησε να γράψει τους νόμους αυτούς για να ευχαριστήσει τους θεούς του. Σε αντίθεση με προγενέστερους βασιλείς, αλλά και άρχοντες της εποχής του, δε θεωρούσε ότι καταγόταν από κάποιο θεό, αν και αποκαλείτο "ο εκλεκτός των θεών". Στο πάνω μέρος της στήλης με τους νόμους, ο Χαμουραμπί απεικονίζεται ενώπιον του θρόνου του Σαμάς, θεού του ήλιου.
Οι νόμοι είναι γραμμένοι στην ακκαδική γλώσσα σε μια στήλη από μαύρο βασάλτη. Ανακαλύφθηκε το 1901 στα Σούσα του Ελάμ, στο σημερινό Ιράν. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Ο Κώδικας του Χαμουραμπί θεωρείται η πρώτη οργανική συλλογή νόμων, αλλά και μια εκ των παλαιότερων, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν κι ο Κώδικας του Ουρ-Ναμμού, βασιλιά της Ουρ κι ο Κώδικας Εσνούννα. Ο μεταγενέστερος Μωσαϊκός Νόμος περιέχει αρκετές ομοιότητες με τους νόμους του Κώδικα του Χαμουραμπί.
Συνολικά υπήρχαν 282 νόμοι, οι οποίοι έγιναν ιδιαίτερα γνωστοί για την ακρίβεια, αλλά και τη σκληρότητά τους. Μεταξύ άλλων, περιείχε διατάξεις που ρύθμιζαν το κανονισμό λειτουργίας των "οίκων οινοποσίας", την ευθύνη των καραβανιών για οποιαδήποτε ζημιά, ακόμα και σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, ενώ προστάτευε το οικιακό άσυλο και τιμωρούσε με θάνατο την παραβίασή του.
Κάποιοι από τους νόμους είναι οι εξής:
"Πολλοί είναι αυτοί που βιάζονται να κρίνουν τον Μωσαϊκό νόμο ως αντιγραφή του κώδικα Χαμουραμπί. Το ότι υπάρχουν πράγματι κάποιες ομοιότητες μεταξύ των δύο κειμένων αυτό δε σημαίνει πως έγινε κάποιου είδους αντιγραφή αλλά ότι ο Θεός που υπαγόρευσε στο Μωϋσή τις εντολές Του φώτισε και τον προγενέστερο Χαμουραμπί να ελέγξει τη συνείδηση των υπηκόων του δια νόμου. Έχουμε εδώ ένα είδος Φωτισμού". (peripatitis.net)