1555-1648 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ
-ΓΑΛΛΙΑ-
Από το 1555 άρχισε να οργανώνεται στην Γαλλία η πρεσβυτεςριανή εκκλησία σύμφωνα με τις αρχές του Καλβίνου. Οι Προτεστάντες της Γαλλίας ονομάστηκαν Ουγενότοι.
Η Αικατερίνη των Μεδίκων ήθελε να βρει τρόπο να τακτοποιήσει τα πράγματα γι’ αυτό προκάλεσε στο Πουατιέ συζήτηση ανάμεσα στους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Προτεστάντες δίχως όμως να βγει κάποιο αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά η Αικατερίνη διέταξε να επιστρέψουν οι Ουγενότοι τους ναούς που είχαν αφαιρέσει από τους Ρωμαιοκαθολικούς και να τελούν τη λατρεία τους έξω από τα τείχη των πόλεων και μέσα σε πόλεις σε ιδιωτικά σπίτια.
Το βράδυ της εορτής του αγίου Βαρθλομαίου (24 Αυγούστου 1572) ξαφνικά άρχισε η σφαγή των Ουγενοτών όπου σκοτώθηκαν 8000 απ’ αυτούς. Αυτή είναι η περίφημη νύχτα του αγίου Βαρθολομαίου η οποία ήταν η νύχτα που συγκετρώθηκαν οι Προτεστάντες για τους γάμους του Βουρβώνου Ερρίκου της Ναβάρρας με την αδελφή του βασιλιά Μαργαρίτα του Βαλουά.
Στην Γαλλία οι Προτεστάντες δεν αποτελούσαν πάνω από το 1/15 του πληθυσμού.
Τελικά το 1598 με το διάταγμα της Νάντης επετράπει η ανεξιθρησκεία. Η λατρεία των Προτεσταντών μπορούσε να τελεσθεί πλέον σε ναούς πέντε λεύγες έξω από την πόλη. Τα παιδιά όλων των ομολογιών μπορούσαν να φοιτούν σε σχολεία μια σε πανεπιστήμια, και χορηγήθηκαν στου Ουγενότες νεκροταφεία.
Ο πάπας Κλήμης Η΄ δήλωσε ότι λυπήθηκε βαθύτατα για το καταραμένο διάταγμα, γιατί παραχωρούσε την ελευθερία συνειδήσεως στον καθένα.
ΙΣΠΑΝΙΑ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΧΩΡΩΝ
Ο Φίλιππος Β΄ αποφάσισε να επιβάλλει θρησκευτική ομοιομορφία στη χώρα κι έτσι άρχισε να ελέγχει τον διορισμό των επισκόπων, εισήγαγε την Ιερά εξέταση και από το 1565 ξεκίνησε σκληρό διωγμό εναντίον των Προτεσταντών. Τον Αύγουστο του ιδίου έτουν οι Προτεστάντες εξεγέρθηκαν με αρχηγό τους τον Γουλιέλμο της Οράγγης. Ο Φίλιππος νίκησε τον Γουλιέλμο, αλλά το 1577 με την βοήθεια των Άγγλων ο Γουλιέλμος μπήκε στις Βρυξέλλες. Ο νέος στρατηγός Δούκας της Πάρμας χώρισε τους Προτεστάντες του βορρά από τους Ρωμαιοκαθολικούς του Νότου, οι οποίοι σχημάτισαν την «ένωση της Αρράς», ενώ οι πρώτοι απάντησαν με την ένωση της Ουτρέχτης. Έτσι οι δέκα νότιες επαρχίες έμειναν στην κυριαρχία της Ισπανίας και αντιστοιχούν περίπου με το σημερινό Βέλγιο., ενώ οι εφτά βόρειες επαρχίες αποσχίστηκαν από την Ισπανία και αντιστοιχούν περίπου με την σημερινή Ολλανδία. Έτσι ο πόλεμος χώρισε εδαφικά τις κάτω χώρες.
Οι Κάτω Χώρες έγιναν γενικά καταφύγιο για κάθε καταδιωκόμενο για θρησκευτικούς λόγους. Αναπτύχθηκε η Ολλανδική εθνική συνείδηση και η ολλανδική γλώσσα, ενώ αναπτύχθηκε πολύ η ναυτιλία.
ΤΡΙΑΚΟΝΤΑΕΤΗΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ (1618-1648)
Γύρω στο 1566 παρατηρήθηκε στη Γερμανία η πιο μεγάλη ακμή του Προτεσταντισμού, ύστερα άρχισε η παρακμή.
Στη Βοημία οι Προετεστάντες καταδιώκονταν από το 1602 και η χώρα έγινε πεδίο μάχης. Οι καταπιεσμένοι Προτεστάντε για να διαφυλαχτούν σχημάτισαν την «Ευαγγελική ένωση», στην οποία ενώθηκαν οι Λουθηρανοί και οι Καλβινιστές. Σε απάντηση οι Ρωμαιοκαθολικοί σχημάτισαν τη «Λίγκα» κι έτσι οι δύο παρατάξεις ήταν έτοιμες για πόλεμο. Παράλληλα με όλα αυτά η οικονομία της χώρας παράκμαζε και χιλιάδες άνθρωποι καίγονταν στην πυρά ως μάγοι.
Η αφορμή του πολέμου δόθηκε στην Πράγα το 1618. Εκεί είχαν απαγορευτοί οι συγκεντρώσεις των Προτεσταντών, γιατί όταν γιορτάστηκε η εκατονταετηρίδα της Μεταμορφώσεως το 1617 είχαν κυκλοφορήσει πολλές προκηρύξεις και παρατηρήθηκε αναταραχή. Οι Προτεστάντες για να προφυλαχθούν πέταξαν έξω από το παράθυρο του παλαιού ανακτόρου τρεις Ρωμαιοκαθολικούς συμβούλους. Οι δύο απ’ αυτούς σώθηκαν και οι Ρωμαιοκαθολικοί είπαν ότι φύλακας άγγελος τους προστάτεψε, ενώ οι Προτεστάντες είπαν ότι σώθηκαν γιατί έπεσαν πάνω σε σωρό από χαρτιά. Αυτή η κωμικοτραγική εισαγωγή έγινε αφορμή για τον τραγικότερο πόλεμο στη Γερμανία.
Η πρώτη περίοδος του πολέμου η Βοημική κράτησε από το 1618 έως το 1629 και είχε σαν αποτέλεσμα να καταρρεύσει ο Προτεσταντισμός αφού το 1620 ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας με τον σταυρό της Ρωμαιοκαθολικής λίγκας νίκησε τους Βοημούς στο Λυεκό Λόφο έξω από την Πράγα και συνέτριψε την Προτεσταντική ένωση. Τότε ο βασιλιάς της Δανίας Χριστιανός Δ΄ για να σώσει τον Προτεσταντισμό προσάρτησε γειτονικές επισκοπές στη χώρα του. Όμως νικήθηκε και τελικά κατάφερε να κρατήσει μόνο τις επαρχίες Σλέσβιγκ-Χόλσταϊν.
Οι Ρωμαικαθολικοί πήραν πίσω πολλές επισκοπές τους και η αυτοκρατορία ήταν ισχυρότερη από κάθε άλλη φορά. Το 1629 ο Φερνδινάνδος Β΄ εξέδωκε το διάταγμα της επανορθώσεως με το οποίο η εκκλησιαστική περιουσία που είχε κατασχεθεί από τους Προτεστάντες μετά το 1552 έπρεπε να επισταφεί στους Ρωμαιοκαθολικούς.
Έτσι άρχισε η δεύτερη περίοδος του πολέμου όταν Βαλενστάϊν προχώρησε προς τη Βαλτική θάλασσα για λογαριασμό των Ραμιοκαθολικών. Όμως ο βασιλιάς της Σουηδίας Γουσταύος
Αδόλφος αντιστάθηκε σθεναρά. Το 1635 μετά από σφοδρές μάχες συνάφθηκε η ειρήνη της Πράγας, με την οποία οι Προτεστάντες εξασφάλισαν την ύπαρξή τους αφού διατήρησαν τα κτήματα που είχαν στην κατοχή τους από το 1627.
Η Τρίτη περίοδος του πολέμου δεν είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, αφού η Γαλλία με πρωθυπουργό τον καρδινάλιο Ρισελιέ μπήκε στον πόλεμο για να αποσπάσει γερμανικά εδάφη, ενώ συγχρόνως κήρυξε και τον πόλεμο κατά της Ισπανίας.
Εν τέλει την 24η Οκτωβρίου 1648 υπογράφηκε η ειρήνη της Βεστφαλίας με την οποία καθορίστηκαν τα θρησκευτικά όρια των Ευρωπαϊκών χωρών. Με την συμφωνία αυτ΄πη χορηγήθηκε ουσιαστικά ανοχή σε Προτεστάντες που ζούσαν σε Ρωμαιοκαθολικές χώρες και για εξισορρόπηση έγινε το ίδιο και για τους Ρωμαιοκαθολικούς που ζούσαν σε Προτεσταντικές περιοχές.
Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ δεν ευχαριστήθηκε από τους θρησκευτικούς όρους της ειρήνης και με βούλα διακήρυξε την συνθήκη άκυρη, ανίσχυρη και καραραμένη. Η πράξη αυτή του πάπα ουσιαστικά αγνοήθηκε.
Από τον τριακονταετή πόλεμο κερδισμένη βγήκε η Γαλλία, η δύναμη της Ισπανίας ελαττώθηκε, ενώ η Γερμανία χωρίστηκε σε μικρά κρατίδια. Η Γερμανία έπαθε οικονομική καταστροφή και τα δεινά δεν θεραπεύτηκαν ούτε ύστερα από εκατό χρόνια.