Κ΄(20η) Οκτωβρίου.
Τη εικοστή του αυτού μηνός μνήμη του αγίου μεγαλομάρτυρος Αρτεμίου.
Ο άγιος Αρτέμιος έζησε επί Κωνσταντίνου του Μεγάλου. Γόνος αρχοντικής οικογένειας, έχαιρε της ευνοίας του αυτοκράτορος και έλαβε από αυτόν το αξίωμα του στρατιωτικού διοικητού Αλεξανδρείας και πάσης Αιγύπτου.
Όταν εκοιμήθη ο Μέγας Κωνσταντίνος (337), την αυτοκρατορία μοιράστηκαν οι τρεις γιοι του. Ο Κωνστάντιος κληρονόμησε το Ανατολικό τμήμα εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Όταν πληροφορήθηκε ότι τα ιερά λείψανα του αγίου Λουκά βρίσκονταν στις Θήβες της Βοιωτίας και του αγίου Ανδρέου στην Πάτρα, έστειλε τον Αρτέμιο να προβεί στην ανακομιδή τους στην Βασιλεύουσα, ώστε να κατατεθούν στον ναό των αγίων Αποστόλων.
Στο δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας ο Ιουλιανός αντιστρατεύονταν τον Κωνστάντιο και όταν εκείνος πέθανε έμεινε μόνος αυτοκράτορας (360) και αμέσως επιδόθηκε στην επαναφορά της παλαιάς θρησκείας των ειδώλων.
Παράλληλα ο Ιουλιανός συνέχισε τον πόλεμο κατά των Περσών τον οποίον είχε ξεκινήσει πρωτύτερα ο Κωνστάντιος. Έδωσε διαταγή στα στρατεύματά του να συγκεντρωθούν στην Αντιόχεια και η διαταγή αυτή έφτασε και στον Αρτέμιο, ο οποίος ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια για να πάει στην Αντιόχεια.
Μόλις ο Αρτέμιος έφτασε στην Αντιόχεια βρέθηκε μπροστά στα βασανιστήρια δύο ιερέων του Ευγένιου και του Μακαρίου τους οποίους ο Ιουλιανός προσπαθούσε με αγριότητα να τους εξαναγκάσει να αρνηθούν την πίστη τους.
Ο Αρτέμιος ενώπιον αυτού του φρικτού θεάματος εξανέστη και ομολόγησε: «Όλα τα μηχανεύματά σου κατά των χριστιανών εκ του πονηρού εισί. Μάταια και μη έχοντα δύναμιν, διότι όταν υψώθη στον Σταυρό ο Χριστός, έπεσε των δαιμόνων η έπαρσις. Οι θεοί ους λατρεύεις εν ονόματι του Ερμού ή του απόλλωνος ουκ εισί αληθώς ή μη το ξύλον και το μέταλλον των ξοάνων αυτών».
Ο Ιουλιανός στο άκουσμα αυτών εξαγριώθηκε και διέταξε να συλλάβουν τον Αρτέμιο, να του αφαιρέσουν τα διακριτικά των αξιωμάτων του και να τον φέρουν ενώπιόν του. οι στρατιώτες τον έδεσαν και αφού τον μαστίγωσαν τον έριξαν ημιθανή στη φυλακή.
Τον Ευγένιο και τον Μακάριο τους έστειλαν στην Αραβία εξόριστους , όπου εκεί μετά από λίγο τους αποκεφάλισαν.
Ο Ιουλιανός αρχικά προσπάθησε να μεταπείσει τον Αρτέμιο με διάφορες υποσχέσεις περί τιμών και αξιωμάτων, όταν όμως διαπίστωσε ότι τίποτα δεν μπορούσε να μεταλλάξει το φρόνημα του αγίου, ξέσπασε πάνω του με φρικτά βασανιστήρια: Έβαλε να του τρυπήσουν το σώμα με πυρακτωμένες βελόνες. Προς μεγάλη του όμως απογοήτευση, ούτε φωνή, ούτε στεναγμός εξήλθε από το στόμα του αγίου. Τη νύχτα εμφανίστηκε άγγελος στο κελί του αγίου ο οποίος του θεράπευσε θαυματουργικώς όλες τις πληγές.
Κατόπιν ο τύραννος διέταξε να κόψουν στη μέση έναν μεγάλο βράχο, να
ξαπλώσουν τον άγιο πάνω στο ένα κομμάτι και να ρίξουν πάνω στο σώμα του το άλλο. Όταν έπεσε ο λίθος, όλοι άκουσαν τον κρότο από τα οστά του αγίου που συντρίβονταν. Μεγάλη όμως ήταν η έκπληξη όταν είδαν τον άνθρωπο αυτόν, του οποίου τα οστά είχαν συντριβεί, τα σπλάχνα είχαν χυθεί καταγής και οι οφθαλμοί είχαν εξορυχθεί, να εξακολουθεί να στηλιτεύει τους ψευδείς θεούς και να καυχάται στον σταυρό του Χριστού. Τότε ο τύραννος διέταξε να αποκεφαλίσουν τον Αρτέμιο, ο οποίος με χαρά δέχθηκε αυτή την απόφαση.
Μόνος του προχώρησε προς τον τόπο της θανατώσεως, έκανε τρεις μετάνοιες προς την Ανατολή και με χαρά πρότεινε τον αυχένα του κάτω από το ξίφος του δημίου. Μια ευλαβής γυναίκα έλαβε το λείψανο και το μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη όπου επί αιώνες το προσκυνούσαν και το τιμούσαν οι πιστοί και επιτέλεσε πολυάριθμα θαύματα ιδίως σε όσους έπασχαν από κήλη.
- Μνήμη των αγίων μαρτύρων Εβόρης και Ενόης εν Περσίδι λιθοβοληθεισών.
- Μνήμη της οσίας μητρός ημών Ματρώνης της Χιοπολίτιδος και Θαυματουργού.
- Μνήμη του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Γερασίμου του Νέου.
- Μνήμη του αγίου Βασιλείου, μητροπολίτου Τραπεζούντος.
- Μνήμη του αγίου Ανδρόνικου του Κρητός, του υπέρ των αγίων και σεπτών εικόνων αθλήσαντος. (767).
Ταις των σων αγίων πρεσβείαις, Χριστέ, ελέησον ημάς. Αμήν.