Έξοδος-περίληψη-ερμηνευτικά σχόλια.

1250 π.Χ Η έξοδος των Εβραίων από την Αίγυπτο. Μωυσής.

Πριν αναφερθούμε στον θαυμαστό βίο του Μωϋσέως θα εξετάσουμε το κείμενο από το οποίο πληροφορούμεθα την δράση του Μωυσή αν είναι αυθεντικό Μωσαϊκό κείμενο ή όχι. Και αυτό γιατί από τον 16^ο αι. ἀρχισε μια έντονη αμφισβήτηση της Μωσαϊκότητας της πεντατεύχου δηλαδή των πρώτων πέντε βιβλίων της βίβλου. Παλαιότερα κανείς δεν αμφισβητούσε ότι ο συγγραφέας των βιβλίων αυτών είναι ο Μωυσής. Όμως διάφοροι λόγιοι όπως ο άγγλος Hobbes και ο Ιουδαίος Spinoza έθεσαν κάποια σημαντικά επιχειρήματα. Η αμφισβήτηση κορυφώθηκε τον 19^ο  αι. με την ανάπτυξη της κριτικής σχολής των Baur, Bauer και Wallhausen. Αυτοί λοιπόν υποστήριξαν τα εξής:

Α) πρό του 800 π.Χ δεν υπήρχαν μονοθεϊστικές θρησκείες. Πως λοιπόν ένα τόσο αρχαίο υποτιθέμενο κείμενο μιλά για μονοθεϊσμό;

Απάντηση: Η αρχαιολογική σκαπάνη αποδεικνύει πως βρέθηκαν μονοθεϊστικές θρησκείες σε αρχαίους λαούς. Αντικρούεται λοιπόν το επιχείρημα του  Wallhausen και των προκατόχων του.

Β) κατά το 1400 π.Χ εποχή που έζησε ο Μωυσής δεν υπήρχε γραφή, άρα πώς έγραψε ο Μωυσής;

Απάντηση: γνωρίζουμε σήμερα κάλλιστα ότι τα γράμματα ήταν γνωστά πολύ πριν τον Μωυσή. Η στήλη του Χαμουραμπί ανάγεται εις το 2000 π.Χ, ο Ασσυριακός κώδιξ είναι του 16^ου αιώνα προ Χριστού  η δε εν Σινά ανακαλυφθείσα επιγραφή ανάγκασε τον αρχαιολόγο Grimme να δηλώσει ότι η επιγραφή αυτή είναι αρχαιοεβραϊκή καθόλου διαφέρουσα από τη γραφή της Βίβλου. Όλα αυτά όμως ήταν άγνωστα στην εποχή των ορθολογιστών.

Γ) κατά τα βιβλία Ιησούς του Ναυή, Κριταί, Βασιλείαι παρατηρείται λατρεία αντίθετη με την πεντάτευχο. Επομένως αυτή δεν υπήρχε ως νόμος.

Απάντηση: Η μη εφαρμογή ενός νόμου δεν σημαίνει την ανυπαρξία αυτού.

Δ) Ο Μωυσής γράφει στο τρίτο ενικό πρόσωπο: ο Μωυσής είπε εκείνο, έκανε εκείνο. Πως λοιπόν είναι ο συγγραφεύες;

Απάντηση: στην Αγία Γραφή είναι σύνηθες οι ιεροί συγγραφείς να γράφουν στο τρίτο πρόσωπο, όπως ο Ωσηέ, ο Αμώς, ο Ησαΐας, αλλά και οι ευαγγελιστές Ματθαίος, Ιωάννης.

Ε) Στην Έξοδο περιγράφεται ο θάνατος του Μωυσή και ιστορικά στοιχεία που έγιναν μετά τον θάνατο αυτού. Άρα ο Μωυσής λίγα έγραψε ή ακόμη και τίποτα.

Απάντηση: Μέσα στην πεντάτευχο παρατηρούνται μερικές ξένες παρεισφρήσεις οι οποίες και αυτές όμως θεόπνευστες είναι αλλά ακαι από την άλλη δεν επηρεάζουν καθόλου τον όγκο του όλου έργου ως αυθεντικό Μωσαϊκό κείμενο.

Συγκριτική μελέτη της κοσμογονίας της Βίβλου νε τις άλλες θρησκείες:

Πολλοί πιστεύουν και υποστηρίζουν πως η Βίβλος έχει πάρει στοιχεία ή έχει αντιγράψει την παράδοση άλλων θρησκειών και πολιτισμών. Ας δούμε όμως πως περιγράφει η Βαβυλωνιακή παράδοση την κοσμογονία της: (να σημειώσουμε πως η βαβυλωνιακή κοσμογονία θεωρείται από πολλούς ως «μητέρα» της κοσμογονίας της βίβλου)

Η κύρια πηγή των βαβυλωνιακών έργων είναι αυτά του ιερέως αυτών Βηρωσού ο οποίος γράφει: «Όταν ο ουρανός άνω δεν είχε ακόμη λάβει το όνομά του ούτε η γη κάτω την ονομασία της, όταν του ωκεανού του πρωτίστου πάντων και του ερέβους η γυνή, η Τιαμάτ, η γενέτειρα πάντων των άλλων, το ύδωρ, ήταν ένα μίγμα, όταν κανείς εκ των θεών υπήρχε.... όταν δημιουργήθηκαν οι πρώτοι θεοί...» όσο δε για την δημιουργία του ανθρώπου γράφει πως ο Μαρδούχ (ένας από τους θεούς) απέκοψε την κεφαλή από έναν άλλο θεό και με το αίμα του, το οποίο ανέμιξε με γήινο χώμα δημιούργησε τον άνθρωπο.

Ιδού λοιπόν πόσο διαφέρει η κοσμογονία της βίβλου από την βαβυλωνιακή. Στην βαβυλωνιακή έχουμε θεογόνια και πολυθεΐα, οι δε θεοί αυτοί πολεμούν συνεχώς για την επιβίωσή τους.

Ο Θεός της Βίβλου όμως στέκεται υπεράνω όλων των δημιουργημάτων τα οποία δημιουργούνται εκ του μηδενός και όχι από μία προϋπάρχουσα ύλη. Στην δε βαβυλωνιακή κοσμογονία απουσιάζει η τάξις της εξαημέρου δημιουργίας και το Σάββατο της αναπαύσεως.

Αλλά και στους υπόλοιπους λαούς, στους Αιγύπτιους, του Φοίνικες και τους Έλληνες τα αυτά στοιχεία με τους βαβυλωνίους θα συναντήσουμε: θεογονία, πολυθεϊσμό, δυαρχία του καλού και του κακού, διαμάχη των θεοτήτων.

Πολύ σωστά λέει λοιπόν ο Oetti: «ολόκληρος ο φανταστικός κόσμος των εξωτικών φαντασμάτων, ο οποίος υπάρχει στους κοσμογονικούς μύθους των άλλων λαών, στην κοσμογονία της Βίβλου εξαφανίζεται. Αν μελετήσει κάποιος τους κοσμογονικούς μύθους των άλλων θρησκειών και ύστερα εισέλθει στην κοσμογονία της Βίβλου θα αισθανθεί, ότι εξήλθε εκ των συγκεχυμένων φαντασμάτων ενός ασθενούς πάσχοντος εξ υψηλού πυρετού εις την καθαρά ατμόσφαιρα της καθαράς διανοήσεως και νηφαλιότητος».

Πηγή: Αρχιμ. Ιωήλ Γιαννακόπουλος εις την Παλαιά Διαθήκη.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ

Μετά τον θάνατο του Ιωσήφ «ανέστη βασιλεύς έτερος» ο οποίος δεν γνώριζε την ιστορία και τις υπηρεσίες του Ιωσήφ προς τον αιγυπτιακό λαό στα εδάφη του οποίου βρίσκονταν οι ισραηλίτες. Ποιος όμως ήταν αυτός ο βασιλεύς; Οι πόλεις Πειθώμ και Ραμεσή που αναφέρει η Βίβλος κτίστηκαν υπό του Ραμσή ΙΙ ο οποίος για 64 χρόνια ήταν Φαραώ στην Αίγυπτο, διάστημα αρκετό για την ιστορία της Εξόδου των Εβραίων. Ο Ραμσής βασίλευσε από το 1300-1233 π.Χ, άρα τότε τοποθετούν πολλοί ιστορικοί και την Έξοδο.

Άλλοι όμως ιστορικοί πιστεύουν στηριζόμενοι στο Γ΄ βασιλ. 6,1 κατά το οποίο η έναρξη την οικοδομής του Ναού του Σολομώντος έγινε το 968 π.Χ. Έχουν λοιπόν την γνώμη ότι 968+480=1448 π.Χ είναι το έτος της εξόδου. Τότε βασιλιάς ήταν ο Αμενόφις Φαραώ. Επομένως επί του πατρός του Τουθμώσιος Γ΄ (1515-1461 π.Χ)  έγινε η καταπίεση των Ισραηλιτών και επί του υιού του Αμενόφιος πραγματοποιήθηκε η έξοδος. Το χρονολογικό αυτό ζήτημα παραμένει ανοικτό.

Η καταναγκαστική εργασία στην οποία επιδόθηκαν οι Ισραηλίτες αποδίδεται πολύ χαρακτηριστικά στην τοιχογραφία των Θηβών στην οποία παριστάνονται αιχμάλωτοι να κατασκευάζουν πλίνθους υπό το μαστίγιο του επιστάτου. Τούτο είναι δείγμα της ιστορικής αξιοπιστίας της Βίβλου.

Μέσα λοιπόν σε αυτήν την δύσκολη ιστορικά  εποχή για τους αιχμάλωτους ισραηλίτες γεννήθηκε ο Μωυσής. Την εποχή εκείνη να σημειώσουμε πως ο Φαραώ είχε δώσει εντολή στις μαίες να φονεύουν όλα τα αρσενικά παιδιά των Ισραηλιτών διότι αυτοί είχαν πληθύνει αρκετά μέσα στην Αίγυπτο.

Οι γονείς του Μωυσή ήταν ο Αμβράμ και η Ιωχαβέδ οι οποίοι προφανώς πριν την εντολή του Φαραώ είχαν αποκτήσει και άλλα δύο παιδιά, τον Ααρών και την Μαρία.

Η μητέρα του Μωυσή μόλις τον γέννησε φωτίστηκε από τον Θεό ότι επρόκειτο αυτός να γίνει σπουδαίος, προορισμένος για υψηλή αποστολή και τον τοποθέτησε σε ένα καλάθι αλειμμένο με πίσσα όπως ακριβώς και η κιβωτός του Νώε και το τοποθέτησε στην άκρη του Νείλου ποταμού. Εκεί η Μαρία, αδελφή του Μωυσή, κατασκόπευε αυτό ελπίζοντας πως κάποιος θα το παραλάβει.

Πράγματι, η κόρη του Φαραώ κατέφτασε στον ποταμό να λουσθεί και ανακάλυψε το καλάθι με το μωρό. Το λυπήθηκε δε αυτό και είπε «εβραιόπουλο είναι αυτό». Από που όμως κατανόησε η κόρη του Φαραώ ότι το παιδί ήταν εβραιόπουλο; Από την περιτομή· είναι οπωσδήποτε η απάντηση.

Η θυγατέρα του Φαραώ μεγάλωσε το παιδί και το ονόμασε Μωυσή.

Η ΦΥΓΗ ΤΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΜΑΔΙΑΜ

Ο Μωυσής καθ’ όλο το διάστημα που ζούσε στα βασιλικά ανάκτορα διατηρούσε την εθνική του συνείδηση ως απόγονος του Ιακώβ. Εξήλθε λοιπόν να συναντήσει τους ομοεθνείς του οι οποίοι καταπιέζονταν υπό των Αιγυπτίων. Η έξοδός του αυτή δεν ήταν μια προσωρινή συνάντηση, αλλά μία πράξη πίστεως για οριστική εγκατάλειψη της βασιλικής θέσεως που κατείχε. Στην πρώτη του αυτή εξόρμηση, έγινε αυτόπτης μάρτυρας μιας κακομεταχείρισης ενός εβραίου από έναν αιγύπτιο επιστάτη. Βλέποντας τριγύρω του πως δεν τον έβλεπε κανένας φόνευσε τον αιγύπτιο, όμως η πράξη του αυτή έγινε γνωστή στα βασιλικά ανάκτορα.

Ο ιερός Αυγουστίνος δεν απαλλάσσει τον Μωυσή τελείως της ευθύνης του φόνου, αν και αυτός έγινε σε κατάσταση αμύνης και έτσι λέει «δια τούτο εξορίσθη εις Μαδιάμ». Ο Θεός τον διώκει στην έρημο για να τον κάνει πιο ώριμο για την ηγεσία των Ισραηλιτών που θα αναλάμβανε αργότερα. 

Φθάνοντας στη γη Μαδιάμ κάθισε να δροσιστεί και να αναπαυθεί κοντά σε ένα πηγάδι. Εκεί διαπληκτίστηκε με κάποιους βοσκούς οι οποίοι εξεδίωξαν από το πηγάδι τις κόρες του ιερέως της περιοχής Ιοθόρ. Η πράξη του αυτή ήταν εξαιρετικά γενναία και έτσι ο Ιοθόρ τον κάλεσε στο σπίτι του.

Ο Ιοθόρ του έδωσε για γυναίκα την κόρη του Σεπφώρα με την οποία απέκτησε δύο γιους. Το Γηρσάμ και τον Ελιέζερ.

Μετά δε από πολλά έτη ξενιτείας στη γη Μαδιάμ πληροφορήθηκε πως ο βασιλιάς ο οποίος καταπίεζε τους ισραηλίτες πέθανε. Πρόκειται μάλλον για τον Ραμσή ΙΙ ο οποίος βασίλευσε στην Αίγυπτο για μακρύ χρονικό διάστημα. Οι Ισραηλίτες πανηγυρικά δέχτηκαν την είδηση του θανάτου του Φαραώ ελπίζοντας πλέον πως θα ξαποστάσουν από τον βαρύ ζυγό των καταναγκαστικών έργων. Από την άλλη ο Μωυσής έζησε 40 χρόνια στην αφάνεια όπως ακριβώς και ο Χριστός, ο οποίος για 30 χρόνια έζησε κα αυτός με παρόμοιο τρόπο πριν ξεκινήσει το σωτήριο έργο Του. Η μόνωση λοιπόν είναι η πνευματική τροφή των μεγάλων ανθρώπων.

Η ΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΠΥΡΙΝΗ ΒΑΤΟ

Ο Μωυσής στα χρόνια που έζησε κοντά στον πεθερό του Ιοθόρ ήταν ποιμένας προβάτων. Μια μέρα οδήγησε το κοπάδι του πέρα των ορίων της ερήμου κοντά στο όρος Χωρήβ. Εκεί φανερώθηκε σ’ αυτόν άγγελος Κυρίου υπό τη μορφή πυρός εξερχομένου εκ μιας βάτου, η οποία μεν εφλέγετο αλλά δεν κατεκαίετο. 

Ο τόπος στον οποίο φανερώθηκε ο Θεός υπό την μορφή της πύρινης βάτου κατά παράδοση ορίζεται η τοποθεσία που είναι κτισμένη η Ιερά Μονή του Σινά. Ο δε άγγελος που εμφανίστηκε στον Μωυσή είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος ο Χριστός με τη μορφή αγγέλου.

Το ερώτημα που προκύπτει αμέσως με την ανάγνωση του Εξ. 3,2 είναι το γιατί η βάτος καιγόταν αλλά δεν εξαφανιζόταν; Πρώτον για να ελκύσει την προσοχή του Μωυσή, δεύτερον ως εικονισμός της Παναγίας η οποία μεν γέννησε αλλά παράλληλα παρέμεινε Παρθένος. Τρίτον ως συμβολισμός του Ισραηλιτικού λαού, ο οποίος καταπιέστηκε στην Αίγυπτο αλλά δεν εχάθη. Τέταρτον διότι το πυρ είναι ο καλλίτερος εικονισμός της Θεότητος διότι έχει καθαρότητα, φαεινότητα, θερμότητα, δύναμη ακατάβλητη, μεγαλοπρέπεια, πηγή ζωής και ευλογία.

Μέσα λοιπόν από την Βάτο ακούστηκε φωνή να λέει: Μωυσή Μωυσή, εκείνος απάντησε –τί είναι; Ο Θεός του είπε: - Μη πλησιάσεις εδώ· λύσε τα σανδάλια σου και βγάλε τα υποδήματά σου, διότι ο τόπος όπου στέκεσαι είναι γη αγία. Εγώ είμαι ο Θεός του πατρός σου, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ. Ο Μωυσής γύρισε αλλού το κεφάλι του διότι φοβόταν να δει τον Θεό.

Η εντολή του Θεού να βγάλει ο Μωυσής τα υποδήματά του είναι η παρακίνηση του Θεού προς τον άνθρωπο να αποθέσει στην άκρη την αμαρτωλή ζωή του προσεγγίζοντας παράλληλα τον Θεό.

Εν συνεχεία ο Κύριος είπε στον Μωυσή: «Έλα τώρα να σε αποστείλω στον Φαραώ τον βασιλέα της Αιγύπτου, να βγάλεις τον λαό μου τους Ισραηλίτες από τη χώρα της Αιγύπτου».

Ο Μωυσής όμως είχε αντιρρήσεις για την αποστολή που τον προόριζε ο Θεός: «Ποιος είμαι εγώ, για να μεταβώ στον Φαραώ τον βασιλέα της Αιγύπτου και να βγάλω τους ισραηλίτες εκ της Αιγύπτου; «Εδίσταζεν, επειδή απέβλεπε και προς τη σκληρότητα του Φαραώ και προς το δυσκολοκυβέρνητο του Ισραηλιτικού λαού. Επειδή είχε πείρα της αχαριστίας των Ιουδαίων, γι’ αυτό αναχώρησε στην έρημο να ησυχάσει μη υποφέροντας την κακία αυτών» λέει ο Μέγας Βασίλειος.

Ο Θεός όμως υπόσχεται στον Μωυσή πως θα είναι μαζί του. «έσομαι μετά σου». Αμέσως όμως ακολουθεί δεύτερη αντίρρηση: «εκείνοι (δηλ. οι Ιουδαίοι) θα με ρωτήσουν: -Ποιο είναι το όνομά Του; Τί θα απαντήσω α’αυτούς»; - Ἐγώ εἰμί ὁ Ὤν. Είναι η απάντηση του Θεού. Ων= ο ζων, ο πράγματι υπάρχων. Δεν έχει ανάγκη άλλον για να υπάρχει Εκείνος. Είναι η αρχή και το Τέλος. Ο Προαιώνιος Θεός. Ο Θεός εξήγησε εν συνεχεία τον τρόπο συγκεντρώσεως του Ισραηλιτικού λαού, την αίτηση για την έξοδό τους από τον Φαραώ, την αναμενόμενη αρνητική απάντηση του Φαραώ η οποία όμως θα καμφθεί τελικά λόγω της Θείας επεμβάσεως. Και θα είναι τόσο συντριπτική η ήττα των Αιγυπτίων, που οι Ισραηλίτες φεύγοντας θα είναι γεμάτοι από λάφυρα χρυσά, αργυρά και πλούσιο ιματισμό.

Ο Μωυσής επανέρχεται και ρωτά: «Αν οι ισραηλίτες δεν με πιστεύσουν και δεν υπακούσουν στους λόγους μου; Ο Θεός τώρα απαντά εις αυτόν με θαύμα. -Ρίψε τη ράβδο που κρατάς κατά γης. Τότε αυτή έγινε όφις. Άπλωσε τώρα τη χείρα σου και πιάσε την ουρά του όφεος τούτου. Ο Μωυσής άπλωσε το χέρι του έπιασε την ουρά του φιδιού το οποίο έγινε και πάλι στα χέρια του ράβδος. Βάλε τώρα το χέρι σου στον κόρφο σου. Ο Μωυσής έβαλε το χέρι του στον κόρφο του, όταν δε το έβγαλε αυτό είχε γίνε λευκό όπως το χιόνι. Όταν το ξαναέβαλε στον κόρφο του άρρωστο χέρι που έπασχε από βαρύτατης μορφής λέπρας,  και το ξαναέβγαλε αυτό από τον κόρφο του, έγινε και πάλι φυσιολογικό όπως πριν. Αυτά τα δύο θαύματα θα χρησιμοποιήσει ο Μωυσής για να πείσει τους Ισραηλίτες ότι πράγματι ο Θεός είναι μαζί του.

Ο Μωυσής όμως και πάλι επανέρχεται στις αντιρρήσεις του: «Είμαι ισχνόφωνος βραδύγλωσσος» είπε. «Ποιος έδωσε στόμα στον άνθρωπο και ποιος έκανε τυφλό και βαρήκοο, τυφλό και βλέποντα; Όχι εγώ ο Θεός; Όλες αυτές οι αντιρρήσεις του Μωυσή δείχνουν πως αυτός δεν ήταν αυτόκλητος, αλλά θεόκλητος στο έργο του. Και δια τούτο απαντά στον Θεό: -Σε παρακαλώ Κύριε χειροτόνησε άλλον, τον οποίο θα αποστείλεις , για να φέρει εις πέρας το έργο τούτο. Η αντίρρηση αυτή του Μωυσή εξόργισε τον Θεό, Οποίος του δίδει ως στόμα τον αδελφό του Ααρών. «Πολλοί σπουδάρχαι, πολλοί αυτοχειροτόνητοι την παρούσα λαμπρότητα διώκοντες, την δε μέλλουσα κρίσιν ου προωρόμενοι. Αλλ’ ου Μωυσής τοιούτος. Φθάνει μέχρι του σημείου να εξοργίσει τον Θεό, διότι ηρνείτο την τιμή του αξιώματος» (Μ. Βασίλειος).

Έτσι ο Μωυσής παραλαμβάνοντας τη γυναίκα και τα παιδιά του, κρατώντας την θαυματουργική ράβδο στα χέρια του επέστρεψε στην Αίγυπτο.

Έξοδος: γ) Ο Μωυσής και ο Ααρών στα ανάκτορα του Φαραώ. Οι Δέκα πληγές του Φαραώ.

Ο Μωυσής και ο Ααρών αφού ανέλαβαν το έργο της λυτρώσεως του Ισραήλ και την έξοδο του λαού τους από την Αίγυπτο, όχι ως αυτόκλητοι λυτρωτές, αλλά ως θεόκλητοι απεσταλμένοι του Κυρίου, κατέφτασαν στα ανάκτορα του Φαραώ για να του ανακοινώσουν τις εντολές του Θεού (πρόκειται προφανώς περί του Φαραώ Τουθμώσιος ιιι και του υιού του Αμενόφιος) :

 «Ταύτα λέγει ο Κύριος ο Θεός του Ισραηλιτικού λαού. Άφησε το λαό μου ελεύθερο, να εορτάσει προς δόξαν μου εν τη ερήμω. Ο Φαραώ απάντησε. Ποιος είναι εκείνος ο Κύριος στην εντολή του οποίου θα υπακούσω, ώστε να αφήσω ελεύθερους του ισραηλίτες;...ο Μωυσής και ο Ααρών λέγουν εις αυτόν. Ο Θεός των Εβραίων μας κάλεσε. Θα βαδίσουμε λοιπόν πορεία τριών ημερών στην έρημο, για να θυσιάσουμε στον Κύριο τον Θεό μας....Ο βασιλεύς της Αιγύπτου απάντησε σ’ αυτούς : Γιατί Μωυσή και Ααρών ξεσηκώνετε τον λαό μου από την εργασία του; Πηγαίνετε έκαστος εις τα έργα του».. (Εξ. 5, 1-4)

Ο Φαραώ μετά από αυτή τη συνάντηση που είχε με τους απεσταλμένους του Θεού σκλήρυνε τη στάση του προς τον Ισραηλιτικό λαό. Διπλασίασε το ζυγό της εργασίας τους ώστε αυτοί να μην έχουν καθόλου χρόνο ανάπαυσης. Υποχρέωσε λοιπόν τους ιουδαίους εργάτες να εξευρίσκουν οι ίδιοι το άχυρο διά την κατασκευή των πλίνθων τους οποίους κατασκεύαζαν μέχρι τότε. Αλλά όμως ούτε στο ελάχιστο δεν θα έπρεπε να μειωθεί η παραγωγή των πλίνθων.

Μετά από αυτά, οι γραμματείς των Ισραηλιτών επισκέφθηκαν τον Φαραώ ζητώντας απ’ αυτόν έλεος. Ο Αιγύπτιος βασιλιάς όμως τους μίλησε σκληρά και δεν άλλαξε καθόλου τις αποφάσεις του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι Ισραηλίτες να μισήσουν τον Μωυσή και τον Ααρών διότι αυτοί ήταν υπεύθυνοι για την τραγική κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει.

Ο Μωυσής στραφείς προς τον Κύριο είπε: «Σε παρακαλώ Κύριε γιατί θλίβεις τον λαό τούτο και γιατί με απέστειλες; Απ’ τη στιγμή που μίλησα στον Φαραώ εξ’ ονόματί Σου, αυτός έθλιψε περισσότερο τον λαό τούτο...». Ο Κύριος είπε τότε στον Μωυσή: «Τώρα θα δεις εκείνα τα οποία θα κάνω στον Φαραώ. Διότι θα αναγκασθεί υπό της κραταιάς Μου χειρός να αφήσει τους Ισραηλίτες ελεύθερους...» (Εξ. 5, 22-23, 6, 1) και συμπλήρωσε: «Εγώ είμαι ο Κύριος» (Εξ. 6,2). Πρώτη φορά ο Θεός ονομάζει τον Εαυτό Του Κύριο. Και τούτο το κάνει για να δηλώσει την δύναμή Του. Το όνομα αυτό, «ΚΥΡΙΟΣ» δεν το αποκάλυψε ούτε στους πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ. Οποία λοιπόν τιμή για τον Μωυσή!

Οι ισραηλίτες όμως δεν πίστεψαν στον λόγο του Μωυσέως τον απέρριψαν και πάλι λόγω της επιβαρύνσεως των εργασιών που είχαν τύχει. Τότε ο Θεός έστειλε και πάλι τον Μωυσή στα ανάκτορα του Φαραώ. Ο Φαραώ ζήτησε από τον Μωυσή να κάνει ένα θαύμα για να δει την δύναμή του, την αξιοπιστία των λόγων του. Τότε ο Ααρών έπραξε καθώς του είπε ο Θεός. Έρριψε τη ράβδο του στο έδαφος και εκείνη έγινε ένα μεγάλο φίδι. Τότε ο Φαραώ ζήτησε από τους δικούς του μάγους να πράξουν το ίδιο. Και όντως οι μάγοι το έκαναν αυτό. Όμως το φίδι από τη ράβδο του Ααρών κατάπιε τα φίδια των μάγων. Παρόλα αυτά ο Φαραώ δεν κάμφθηκε. Αυτό είναι το πρώτο θαύμα που έκανε ο προφήτης του Θεού ενώπιον του βασιλιά της Αιγύπτου και των αυλικών του. Εν αρχή λοιπόν οι αιγύπτιοι δεν τιμωρήθηκαν αλλά έγιναν θεατές ενός θαυμαστού γεγονότος.

Πρώτη πληγή: Μεταβολή του ύδατος σε αίμα.  Ο Θεός διατάζει τώρα τον Μωυσή να συναντήσει τον Φαραώ στον Νείλο ποταμό εκεί που κατέβαινε ο βασιλιάς κάθε πρωί ίσως για την προσφορά λατρείας, διότι τον Νείλο οι Αιγύπτιοι τον πίστευαν σαν θεό... είπε ο Μωυσής προς τον Φαραώ –«Να, εγώ κτυπώ με τη ράβδο μου το ύδωρ του ποταμού και θα μεταβληθεί σε αίμα. Τα ψάρια του ποταμού θα ψοφήσουν και το ποτάμι θα βρομίσει.»

Το θαύμα αυτό ήταν μεγάλη πληγή για την Αίγυπτο, διότι ο Νείλος ήταν η καρδιά των δραστηριοτήτων τους. Τούτο το θαύμα έγινε πρώτο αφενός διότι λάτρευαν το ποτάμι για θεό οι Αιγύπτιοι και αφετέρου διότι σε αυτό το ποτάμι φονεύθηκαν  χιλιάδες νεογνά των ιουδαίων. Δικαία λοιπόν η πρώτη τιμωρία των Αιγυπτίων υπό του Θεού! Πολλοί σπεύδουν να πουν πως αποκτά ερυθρότητα ο Νείλος κάθε Ιούλιο λόγω των πολυάριθμων μυκήτων που αναπτύσσονται εκεί. Το φυσικό όμως φαινόμενο αυτό δεν επηρεάζει τη ζωή των ψαριών, δεν καθιστά το νερό του ποταμού μη πόσιμο. Άλλωστε εδώ μιλάμε για πραγματικό αίμα και όχι ερυθρότητα των νερών.

Το ίδιο θαύμα έπραξαν και οι μάγοι του Φαραώ σκληραίνοντας έτσι την καρδιά του βασιλέα τους. Ποια νερά μετέτρεψαν σε αίμα οι μάγοι; Αυτά που ήντλησαν εκ των φρεάτων που άνοιξαν οι Αιγύπτιοι πλησίον του ποταμού. Η πρώτη πληγή κράτησε επτά μέρες. Μετά το πέρας αυτής ξεκινά αμέσως η δεύτερη:

Δεύτερη πληγή: οι βάτραχοι. «Ο Κύριος είπε στον Μωυσή. Πήγαινε στον Φαραώ και πες του. Άφησε ελεύθερο το λαό Μου, δια να με λατρεύσει. Εάν δεν θελήσεις να τον αφήσεις ελεύθερο, αμέσως θα προσβάλλω όλη τη χώρα σου με βατράχους. Ο Νείλος ποταμός θα ξεράσει βατράχους, οι οποίοι θα μπουν στα σπίτια σου, στα δωμάτια του ύπνου σου, πάνω στα κρεβάτια σου, στους οίκους των αυλικών σου και του λαού σου, εις τα προζύμια σου και στους φούρνους σου. Οι βάτραχοι θα ανέβουν πάνω σου και στους αυλικούς σου». (Εξ. 7,26) Πράγματι ο Ααρών χτύπησε με τη ράβδο του τα νερά του ποταμού Νείλου τα οποία έβγαλαν βάτραχους που σκέπασαν όλη τη χώρα της κάτω Αιγύπτου, δηλαδή της περιοχής που κατοικούσε ο Φαραώ και οι αυλικοί του. Οι μάγοι δε του Φαραώ έπραξαν το ίδιο. Μόνο προσθήκη του κακού έκαναν αυτοί και όχι θεραπεία. Έτσι ο Φαραώ βλέποντας την αδυναμία των μάγων κάλεσε τον Μωυσή και τον Ααρών και τους ζήτησε να προσευχηθούν στο θεό τους για να ψοφήσουν οι ενοχλητικοί δια αυτούς βάτραχοι και τότε εκείνος θα αφήσει τους Ισραηλίτες ελεύθερους. Ο Μωυσής έπραξε όπως του ζήτησε ο Αιγύπτιος βασιλιάς, όμως εκείνος ανακουφισμένος πλέον από την απαλλαγή των βατράχων σκληρύνθηκε και πάλι και δεν θέλησε να αφήσει ελεύθερους τους Ισραηλίτες.

Καί  η πληγή αυτή συνδέεται με ένα φυσικό φαινόμενο κατά την ελάττωση των νερών του Νείλου. Όμως εδώ δεν έχουμε φυσικό φαινόμενο αλλά θαύμα το οποίο άλλωστε αναγνωρίζει και ο ίδιος ο Φαραώ.

Τρίτη πληγή: οι κώνωπες. «Ο Κύριος είπε στον Μωυσή. Ειπέ στον Ααρών. Άπλωσε δια της χειρός σου τη ράβδο και κτύπησε το χώμα της γης και θα γίνουν σκνίπες...» (εξ. 8,12)

Οι δύο πρώτες πληγές συνδέονται με τον Νείλο ποταμό. Η Τρίτη με την γη των αιγυπτίων την οποία επίσης πίστευαν ως θεό. Το θαύμα των σκνιπών δεν κατόρθωσαν οι αιγύπτιοι μάγοι να το επιτύχουν. Μάλιστα δε ομολόγησαν στον Φαραώ πως αυτό ήταν δάκτυλος Θεού. (Εξ. 8,15). Οι μάγοι εδώ θαυμάζουν μεν,  αλλά δεν πιστεύουν! 

Και η πληγή αυτή συνδέεται με ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο συμβαίνει στην Αίγυπτο μετά τον θερισμό. Τότε συμβαίνει μια μεγάλη επιδρομή σκνιπών, οι οποίοι προέρχονται εκ των ελών του ποταμού. Η πληγή όμως αυτή έλαβε χώρα όχι τον Ιούλιο, αλλά τον Φεβρουάριο και σε ασυνήθιστη έκταση. Άλλωστε και οι μάγοι αναγνώρισαν αυτό ως δάκτυλο Θεού.

Τέταρτη πληγή: οι μύγες. «Ο Κύριος είπε προς τον Μωυσή. Σήκω πολύ πρωί στάσου ενώπιον του Φαραώ και πες του...ταύτα λέγει ο Κύριος. Άφησε τον λαό μου ελεύθερο, δια να με λατρεύσει στην έρημο. Αν δεν θελήσεις να αφήσει τον λαό μου ελεύθερο, εγώ αμέσως θα στείλω εναντίον σου, εναντίον των αυλικών σου και του λαού σου μέσα στα σπίτια σας σκυλόμυγα... την ημέρα αυτή θα δοξάσω τη χώρα Γεσέμ στην οποία κατοικεί ο λαός Μου, διότι στη χώρα εκείνη δεν θα υπάρχει η σκυλόμυγα αυτή». (εξ. 8, 16-18).

Στην πληγή αυτή ο Θεός απευθύνεται για πρώτη φορά μόνο στον Μωυσή και όχι και στον Ααρών. Η πληγή αυτή δεν συναντάται στην Γεσέμ τον τόπο κατοικίας των Ισραηλιτών και τούτο δια να τονιστεί το μέγεθος του θαύματος. Ο Φαραώ κάμπτεται για πρώτη φορά αφήνοντας του Ισραηλίτες να θυσιάσουν εντός των ορίων της Αιγύπτου, πράγμα αδύνατον, διότι οι Ιουδαίοι θα θυσίαζαν ζώα τα οποία οι Αιγύπτιοι λάτρευαν ως θεούς. Η πληγή αυτή είναι τρομερωτέρα της προηγούμενης, διότι οι σκυλόμυγες αυτές κεντούν οδυνηρώς το δέρμα, ιδίως αυτιά και βλέφαρα και προξενούν τρομερό πόνο.

Ο Φαραώ τελικά προσωρινά κάμπτεται, αλλά όταν ο Μωυσής απάλλαξε την Αίγυπτο από την παρουσία των μυγών η καρδία του και πάλι σκληρύνθηκε μένοντα άκαμπτη πνευματικά.

Πέμπτη πληγή: Επιδημική νόσος των ζώων: είπε ο Μωυσής στον Φαραώ ταύτα λέγει ο Κύριος:«...Εάν δεν θελήσεις να αφήσεις τον λαό Μου ελεύθερο, αλλά και πάλι τον εμποδίσεις, να!  Η τιμωρός χειρ του Κυρίου θα επέλθει στα ζώα του αγρού σου, στους ίππους σου, τους όνους, τις καμήλες σου, τα βόδια σου και στα πρόβατα, θάνατος μέγας σφόδρα». (Εξ. 9,3)

Να σημειωθεί εδώ πως ψόφησαν τα ζώα των Αιγυπτίων τα οποία έβοσκαν μαζί με τα ζώα των Ισραηλιτών. Όταν η γραφή λέει πως ψόφησαν όλα τα ζώα των Αιγυπτίων (εξ. 9,6) δεν εννοεί άπαντα τα ζώα των Αιγυπτίων αλλά αυτά που βρίσκονταν στον αγρό για βοσκή. Αυτά ήταν στις οικίες σώθηκαν. Ο δε Φαραώ όταν πληροφορήθηκε πως κανένα ζώο των Ισραηλιτών δεν ψόφησε από ζηλοτυπία και σκληροκαρδία δεν θέλησε να αφήσει τον ισραηλιτικό λαό ελεύθερο.

Έκτη πληγή: Τα έλκη. «Ο Κύριος είπε στον Μωυσή και τον Ααρών τα εξής: Λάβετε και γεμίστε τα χέρια σας αειθαλής καπνιάς από κάμινο και ας ρίψει αυτήν ο Μωυσής στον ουρανό ενώπιον του Φαραώ και ενώπιον των αυλικών του. Αυτή θα γίνει κονιορτός σε όλη τη χώρα της Αιγύπτου, ο κονιορτός θα γίνει σε ανθρώπους και ζώα πληγές και εγκαύματα σε όλους τους ανθρώπους και τα ζώα, σε ολόκληρη τη χώρα της Αιγύπτου». (εξ. 9,8-9)

Από τα εγκαύματα αυτά επλήγησαν και οι μάγοι των Αιγυπτίων οι οποίοι λόγω της καταστάσεώς τους δεν μπόρεσαν να εμφανιστούν μπροστά στον Φαραώ.  Ο Φαραώ λόγω του εγωισμού του συνέχισε να εμποδίζει παρά ταύτα τα θαυμαστά γεγονότα τον ισραηλιτικό λαό να λατρεύσει τον Θεό του στην έρημο.

Έβδομη πληγή: το χαλάζι. Είπε ο Μωυσής στον Φαραώ. Ταύτα λέγει ο Κύριος: «...άφησε τον λαό Μου ελεύθερο, για να με λατρεύσει  διότι αν δεν με υπακούσεις, κατά τον χρόνο αυτό θα στείλω όλες τις πληγές Μου να πλήξουν την καρδία σου, την καρδία των αυλικών σου και του λαού σου, για να μάθεις, ότι δεν υπάρχει, όπως είμαι εγώ, άλλος Θεός σε όλη τη γη. Διότι τώρα αφού απλώσω τη χείρα Μου, θα πατάξω εσένα, τον λαό σου θα θανατώσω και θα καταστραφείς από προσώπου γης».

Ο Φαραώ παρά τις προηγούμενες πληγές που επέστη δεν μετανόησε αλλά μάλλον σκληρύνθηκε περισσότερο. Τώρα ο Θεός πρέπει να τον διαπαιδαγωγήσει με σκληρότερα μέτρα. Βρέχει λοιπόν τρομερό χαλάζι αναμεμειγμένο με πυρ αστραπών. Όσοι Αιγύπτιοι αδιαφόρησαν  για την προειδοποίηση του Κυρίου ότι «αύριο» θα συμβεί αυτό και δεν κλείστηκαν στις οικίες τους θανατώθηκαν, όπως και τα ζώα τους. Η γη κατακάηκε και τα δέντρα των αγρών συνετρίβησαν.

Ο Φαραώ ομολογεί πλέον ότι αμάρτησε υπόσχεται να αφήσει τον λαό του Ισραήλ ελεύθερο. Ο Μωυσής όμως παραμένει επιφυλακτικός έναντι της ομολογίας του. Παρόλα αυτά βγαίνει στη θύελλα υψώνει τα χέρια ικετευτικά προς τον Θεό και η χαλαζόπτωση παύει. Πολύ σωστά αναφέρει ο Ωριγένης ότι ο Μωυσής δεν χρησιμοποίησε ράβδο για να παύσει την χαλαζόπτωση, αλλά μόνο τα χέρια του για να μη θεωρηθεί μαγική η ράβδος.

Ο Φαραώ μετά την παύση και αυτής της πληγής αναίρεσε  και πάλι τον λόγο του και δεν άφησε  ελεύθερους τους ισραηλίτες.

Όγδοη πληγή: Οι ακρίδες. «...αυτά λέγει ο Κύριος...άφησε τον λαό Μου ελεύθερο για να με λατρεύσει. Αν δεν θελήσεις να αφήσεις τον λαό Μου ελεύθερο. Να! Εγώ θα φέρω αύριο αυτήν την ώρα ακρίδες πολλές σ’ όλη τη χώρα σου, για να σκεπάσουν το έδαφος αυτής σε βαθμό, ώστε να μη μπορείς να δεις τη χώρα σου. Η ακρίδα αυτή θα φάει ότι έμεινε στη χώρα σου, ό,τι σας άφησε το χαλάζι, θα φάει δηλαδή κάθε δένδρο σας, το οποίο υπάρχει στην ύπαιθρο. Από τις ακρίδες αυτές θα γεμίσουν τα ανάκτορά σου και οι οικίες των αυλικών σου και όλες οι οικίες των αιγυπτίων σε όλη την Αίγυπτο...» (εξ. 10, 3-6)

Οι αυλικοί του Φαραώ συνειδητοποιώντας το τι επρόκειτο να συμβεί ικέτευσαν τον Φαραώ να αφήσει τους ισραηλίτες ελεύθερους. «Δεν βλέπεις» του είπαν, ότι όλη η Αίγυπτος έχει καταστραφεί;  Ο Φαραώ όμως δεν κάμφθηκε και η πληγή επήλθε. Ο Φαραώ βλέποντας την καταστροφή κάλεσε εσπευσμένα τον Μωυσή και τον Ααρών και δήλωσε για μία ακόμη φορά την μετάνοιά του. Ο Μωυσής και πάλι ύψωσε τα χέρια του και οι ακρίδες ρίφθηκαν στην Ερυθρά θάλασσα. Η πληγή πέρασε και ο Φαραώ επανήλθε στο εγωισμό του...

Ένατη πληγή: Το σκοτάδι: «Ο Κύριος είπε στον Μωυσή. Άπλωσε το χέρι σου στον ουρανό και ας γίνει σκοτάδι σε όλη την Αίγυπτο, σκοτάδι τόσο πυκνό, ώστε να μπορεί κανείς να το ψηλαφήσει...» (Εξ. 17, 21).

Αυτή η πληγή επέρχεται άνευ προειδοποιήσεως προς τον Φαραώ. Τρεις μέρες καθηλώθηκαν οι Αιγύπτιοι στα κρεβάτια τους διότι δεν μπορούσαν τίποτε να δουν. Ο Φαραώ όμως δεν υποχωρεί δεν θέλει να παραδεχτεί την ήττα του και απειλεί πλέον τον Μωυσή πως αν ξαναεμφανιστεί μπροστά του θα τον θανατώσει. Ο Μωυσής του απαντά με μεγαλοπρέπεια: «Το είπες! Συμφωνώ απόλυτα. Δεν θα παρουσιαστώ άλλη φορά μπροστά σου».

Δέκατη πληγή: θάνατος των πρωτοτόκων. Μέχρι τώρα όλες οι πληγές είχαν πλήξει  την γεωργία, την κτηνοτροφία, την υγεία των Αιγυπτίων, όχι όμως και τις ζωές τους.  Τώρα κατ’ εντολή του Θεού ο Μωυσής μετά ιεράς αγανακτήσεως και πριν εξέλθει από τα ανάκτορα του Φαραώ λέει: «Αυτά λέγει ο κύριος. Κατά το μεσονύκτιο  θα εισέλθω εις το μέσο της Αιγύπτου, και πεθάνει κάθε πρωτότοκο στην Αίγυπτο. Από πρωτοτόκου του Φαραώ, ο οποίος κάθεται στον θρόνο, μέχρι πρωτοτόκου της δούλης, η οποία βρίσκεται στον χειρόμυλό της και μέχρι πρωτοτόκου παντός κατοικιδίου ζώου. Εκ του θανάτου των πρωτοτόκων θα γίνει κλαυθμός μέγας σε όλη τη χώρα της Αιγύπτου...» (Εξ. 11, 4-6)

Πριν έλθει η συμφορά αυτή στους Αιγυπτίους, ο Θεός διέταξε τον Μωυσή να ετοιμαστεί ο Ισραηλιτικός λαός για να εορτάσει το πρώτο του Πάσχα. Θα έπρεπε λοιπόν, κατ’ εντολήν του Θεού κάθε ισραηλιτική οικογένεια να φάει ένα αρνί ψημένο στη φωτιά ανακατεμένο με πικρά χόρτα που συμβόλιζε την πικρία της Αιγυπτιακής δουλείας. Θα έπρεπε επίσης κάθε Ιουδαϊκή οικεία να ραντιστεί από το αίμα του αρνίου, σημείο της επερχόμενης τιμωρίας των Αιγυπτίων.

Μεσούσης της νυκτός θανατικό ξέσπασε  κατά των πρωτοτόκων των Αιγυπτίων. Ήταν  τόσος ο θρήνος που ο Φαραώ πλέον άνευ όρων και άνευ άλλης αναβολής εξεβίασε τον λαό του Ισραήλ να φύγει από τη χώρα του. Συντριπτική η ήττα του. Οι Ισραηλίτες φεύγοντας ζήτησαν και λάφυρα από τους Αιγυπτίους, χρυσά και αργυρά αντικείμενα και πλούσιο ιματισμό. Και τα έλαβαν αυτά από τους Αιγυπτίους με ειρηνικό τρόπο.

Περί του αμνού της θυσίας των Εβραίων : Ο αμνός που προσέφεραν οι ιουδαίοι στον Θεό ήταν οπωσδήποτε ένας εικονισμός ένας τύπος του Χριστού. Το αίμα του προσφερομένου αμνού των ισραηλιτών ήταν αλεξητήριο  του θανάτου όχι όμως και λύτρωση από αυτόν. Δηλαδή ήταν μία πρόσκαιρη ασπίδα κατά του θανάτου, ενός θανάτου που οδηγούσε τελικά όλες τις ψυχές στον Άδη. Το Αίμα όμως του Χριστού αποτελεί οριστική απαλλαγή του ανθρώπου από την αμαρτία και τον θάνατο.

Έξοδος Δ΄: Το ταξίδι της εξόδου από την Αίγυπτο.

Δύο εκατομμύρια ισραηλιτών συγκεντρώθηκαν στην πόλη Σοκχώθ διά να εξέλθουν εκ της Αιγύπτου.  Συνολικά οι Εβραίοι διέμειναν στην Αίγυπτο 430 χρόνια.

Τη νύχτα που προηγήθηκε της εξόδου, ο Θεός μίλησε στον Μωυσή και τον Ααρών και τους έδωσε οδηγίες για το πως θα πρέπει  εφεξής να εορτάζεται το Πάσχα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και η εντολή εκείνη  κατά την οποία από τον  αμνό του Πάσχα των Εβραίων δεν έπρεπε να συντριβεί κανένα οστό αλλά ολόκληρος να προσφερθεί στη θυσία. Ιδού ο τύπος του Χριστού.

Φεύγοντας οι ισραηλίτες έλαβαν μαζί τους και τα οστά του Ιωσήφ. Εκείνος άλλωστε πριν πεθάνει τους είχε ορκίσει λέγοντας: «Ο Κύριος ασφαλώς θα σας επισκεφθεί, για να σας οδηγήσει στην Χαναάν. Λάβετε τότε από δω και φέρετε μαζί σας τα οστά μου». (Εξ. 13,19).

Ο Θεός οδηγούσε τους ισραηλίτες την ημέρα ως φωτεινή νεφέλη, η οποία τους δρόσιζε με τη σκιά που προκαλούσε, τη δε νύχτα, ως φωτιά η οποία φώτιζε τα διαβήματα αυτών. Η οδός που ακολουθήθηκε προς την Χαναάν, δεν ήταν η συντομότερη που θα μπορούσε να γίνει, δηλαδή  δια της χώρας των Φιλισταίων, αλλά η πιο δύσκολη, δια της ερήμου. Τούτο συνέβη διότι οι αιχμάλωτοι τόσο καιρό ισραηλίτες δεν είχαν ούτε τη δύναμη, ούτε την πείρα να εμπλακούν  σε πόλεμο με τους εμπειροπόλεμους Φιλισταίους, καθώς επίσης επειδή ο Μωυσής είχε λάβει εντολή από τον Θεό να επιστρέψει και πάλι στο Σινά.

Η διάβασης της Ερυθράς Θαλάσσης: Ο Μωυσής ευρισκόμενος στην περιοχή Οθώμ ήτο δυνατόν να συνεχίσει την πορεία  του προς το Σινά παραλιακά. Για να δείξει όμως ο Θεός τη δύναμή Του, θέλησε να γίνει θαυματουργικώς η διάβασης αυτών δια της Ερυθράς θαλάσσης. Έτσι ο Μωυσής έλαβε την εντολή να στραφεί προς τα πίσω και να στρατοπεδεύσει  Ανατολικά της Ερυθρά θάλασσης, Νότια προς το όρος Attakah,  Δυτικά προς την έρημο και  Βόρεια προς τα Αιγυπτιακά άρματα. Δηλαδή  ένας πραγματικός εγκλωβισμός του Ισραήλ. Ο Φαραώ βλέποντας αυτήν την εικόνα, κατεδίωξε αυτούς λέγοντας «οι ισραηλίτες περιπλανιούνται στο μέρος εκείνο, διότι κλείσθηκαν υπό της ερήμου». (Εξ. 14, 3).

Όταν πλησίασαν οι Αιγύπτιοι αρκετά προς τους Ισραηλίτες, η πρώτη κίνηση του εκλεκτού λαού, ήταν να στραφούν προς τον Κύριο, στη συνέχεια όμως διαπιστώνοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης είπαν προς τον Μωυσή: «Μήπως επειδή δεν υπήρχαν μνήματα στην Αίγυπτο, μας έβγαλες να μας θανατώσεις και θάψεις εδώ στην έρημο;..». (εξ. 14,11).

Ο Μωυσής προσευχήθηκε τότε σιωπηρά. «Τί βοάς προς με;» (Εξ.15,15) ήταν η απάντηση του Θεού στην προσευχή του. Ο κύριος ακούει  πολύ καθαρά τους λογισμούς και τις καρδιακές προσευχές των ανθρώπων . -«Συ ύψωσε την ράβδο σου και άπλωσε τη χείρα σου εις την Ερυθρά θάλασσα και χώρισε αυτήν. Έπειτα ας εισέλθουν οι ισραηλίτες στην ξηρά την εν τω μέσω της θαλάσσης ανοιχθείσα» (Εξ. 14,16) είπε ο Θεός προς τον Μωυσή. Έτσι εκείνος με μια απλή κίνηση του χεριού του διαίρεσε τα ύδατα με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτά εκατέρωθεν της ξηράς που είχε δημιουργηθεί στο μέσο, είχαν γίνει ακίνητα ως δύο τείχη.

Οι Αιγύπτιοι κατεδίωξαν τους ισραηλίτες και εισήλθαν στην ξηρά αυτή. Όλο το ιππικό του Φαραώ, τα άρματα μάχης και οι στρατιώτες βρισκόταν στο μέσο των υδάτων στο βυθό της Ερυθράς θάλασσας.

Όταν οι ισραηλίτες πέρασαν στην αντίπερα όχθη, ο Θεός επανέφερε τα νερά της θάλασσας στην πρότερη θέση τους, καταπλακώνοντας τους Αιγυπτίους. Κανένας Αιγύπτιος δεν σώθηκε, αλλά όλοι πνίγηκαν και ξεβράστηκαν στην ακτή της θάλασσας. Οι Ισραηλίτες την ημέρα εκείνη απηλλάγησαν για πάντα από τα χέρια των Αιγυπτίων. Τούτο ενίσχυσε την πίστη τους στο Θεό και στον δούλο Αυτού Μωυσή.

ΕΞΟΔΟΣ Ε) ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΥΘΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΙΝΑ

Το ταξίδι αυτό διήρκησε δύο μήνες. Το πρώτο πέρασμά τους έγινε από την έρημο Σουρ. Διέσχισαν 12 χλμ επί της αμμώδους παραλίας της χερσονήσου του Σινά, έχοντας δεξιά τους την Ερυθρά Θάλασσα και αριστερά τους τη φαλακρή χαμηλή οροσειρά.  Τρεις ολόκληρες μέρες οι Ισραηλίτες δεν έβρισκαν εκεί νερό για να πιουν. Στην τοποθεσία Μερράν, δηλ. 65 χλμ δυτικότερα, βρήκαν μεν νερό, αλλά αυτό ήταν πικρό ακατάλληλο προς πόση. Ο λαός γόγγυζε κατά του Μωυσή λέγοντας: «Τί θα πιούμε»; Ο Κύριος έδειξε τότε στον Μωυσή ένα ξύλο και του είπε να το βάλει μέσα στο πικρό νερό και εκείνο θαυματουργικώ τω τρόπω μετέτρεψε το νερό σε πόσιμο.

Το θαύμα αυτό έρχεται σε αντίθεση με την πρώτη πληγή του Φαραώ, κατά την οποία τα νερά του Νείλου μεταβλήθηκαν θαυματουργικώς σε αίμα. Το δε ξύλο που χρησιμοποίησε ο Μωυσής για να θεραπεύσει την πικρία των υδάτων, προτυπώνει το Τίμιο Ξύλο του Ζωοποιού Σταυρού το οποίο θεραπεύει την ψυχική πικρία των ανθρώπων.

Η έρημος Σιν ήταν το επόμενο πέρασμα των Εβραίων. Εκεί οι πεδιάδες είναι στενότερες, τα δε βουνά σκοτεινότερα. Η όλη πορεία ήταν επίπονη, η τροφή σπάνια, η κούραση ιδίως στα παιδιά και τις γυναίκες ανυπόφορη.

Στην κατάσταση αυτή ευρισκόμενοι οι Ισραηλίτες, θυμήθηκαν τα άφθονα κρέατα των Αιγυπτίων. Ξέχασαν τα θαύματα που έκανε γι’ αυτούς ο Θεός και γόγγυξαν. Ο Θεός  απάντησε στην μεμψιμοιρία τους με θαύμα βρέχοντας από τον ουρανό άρτους. Οι Εβραίοι βλέποντας τους άρτους αυτούς, τους ονόμασαν μάννα· από το εβραϊκό Μαν-χου; Που σημαίνει τί είναι αυτό;

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει: «Το μεν φαινόμενο των άρτων είναι ενός είδους, η δε ποιότης ήτο δι έκαστον ποικίλη αναλόγως της επιθυμίας του, άρτος και γάλα και κρέας και λάχανο εγένετο».

Το μάννα που έβρεχε ο Θεός ήταν άφθονο, ο καθένας όμως Ισραηλίτης μπορούσε να συλλέγει τόσο μόνο όσο του χρειαζόταν καθ’ εκάστην ημέρα. Την ημέρα της Παρασκευής όμως έπρεπε να προμηθευτούν την διπλάσια ποσότητα διότι το Σάββατο απαγορευόταν κάθε εργασία. Οι ορθολογιστές πιστεύουν πως ήταν η φύση του μάννα τέτοια που αλλοιώνονταν μέσα σε 24 ώρες. Δεν μπορούν όμως να εξηγήσουν ούτε το θαύμα του Σαββάτου, ούτε πολύ περισσότερο το μάννα που φύλαξαν οι Εβραίοι στην κιβωτό της Διαθήκης προς ανάμνηση αυτού του θαύματος.

Εκείνο το βράδυ ο Θεός έκανε και άλλο θαύμα. Έστειλε ορτύκια τόσα πολλά, ώστε αυτά σκέπασαν την κατασκήνωση των Ισραηλιτών προσφέροντας έτσι σε αυτούς άφθονο κρέας!

Το μάννα, ομοίαζε με σπόρο κοριάνδρου (βλέπε φωτογραφία) είχε γλυκιά γεύση σαν μέλι, ενώ κατά το άρωμα ήταν όμοιο με το αραβικό κόμμι.

Ένα γομόρ, δηλαδή 4,08 κιλά είχε δικαίωμα να συλλέγει ο καθένας. Κανείς δεν έπρεπε να αποθηκεύσει από αυτά για την επόμενη μέρα αν δεν ξημέρωνε όπως είπαμε Σάββατο. Αν κάποιος παράκουγε έβρισκε το αποθηκευμένο του μάννα την άλλη μέρα σκουληκιασμένο και βρώμικο.

40 έτη έτρωγαν το μάννα οι Εβραίοι. Ασφαλώς αυτό δεν αποτελούσε τη μοναδική τους τροφή. Έπιναν και γάλα, έτρωγαν και λιγοστό κρέας από τα ζώα που διατηρούσαν. Είχαν κατά διαστήματα και σιτηρά από τις καλλιέργειες που έκαναν στις οάσεις της ερήμου.

Το μάννα συμβολίζει τη Θεία Κοινωνία η Οποία είναι ο αληθινός Άρτος «ο εκ του ουρανού καταβαίνων».

Το περιστατικό της Μερράν επαναλήφτηκε και στην έρημο Ραφιδείν όπου εκεί οι Ισραηλίτες δεν έβρισκαν νερό για να πιουν. Ο Μωυσής έλαβε και πάλι τη ράβδο του, αλλά εξοργισμένος αυτή τη φορά χτύπησε τον υποδεικνυόμενο εις αυτόν βράχο υπό του Θεού, δύο φορές, διότι ήταν αγανακτισμένος  με τη συμπεριφορά των Εβραίων.  Εξαιτίας αυτής της οργής, ο Θεός δεν επέτρεψε αργότερα στον  Μωυσή και τον Ααρών να εισάγουν αυτοί το λαό στη γη της επαγγελίας.

Στην έρημο Ραφιδείν οι Ισραηλίτες είχαν και άλλο πειρασμό. Οι Αμαληκίτες, ένας νομαδικός λαός που ζούσε νότια της Χαναάν επιτέθηκαν εναντίον τους.

Ο Μωυσής έδωσε εντολή στον Ιησού του Ναυή να πολεμήσει εκείνος τους Αμαληκίτες. Του είπε επίσης: «Εγώ, Να! Θα είμαι στην κορυφή του λόφου και η ράβδος του Θεού θα είναι στο χέρι μου».

Πράγματι, καθήμενος  ο Μωυσής στην κορυφή ενός λόφου που είχε θέα προς τη μάχη, ύψωνε τα χέρια του στο Θεό. Όσο τα είχε υψωμένα νικούσαν οι Ισραηλίτες, όταν δε τα κατέβαζε εξαιτίας της κούρασης, νικούσαν τότε οι Αμαληκίτες. Τα χέρια του τα είχε υψωμένα σταυροειδώς εις τύπον του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, ο Οποίος συντρίβει τους αμαληκίτες, δηλαδή το διάβολο και τα όργανά του.

Οι Εβραίοι τελικά στήριξαν τα χέρια του Μωυσή στην ανάταση και κέρδισαν τους Αμαληκίτες, ιδρύοντας στην τοποθεσία Θυσιαστήριο στο Θεό.

Έξοδος στ) Ο ΜΩΣΑΪΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ

Οι Ισραηλίτες μετά την Ραφιδείν έφθασαν στους πρόποδες του όρους Σινά, όπου εκεί ο Θεός κάλεσε τον Μωυσή στην κορυφή του όρους για να συνάψει την διαθήκη Του με τους Εβραίους.

Ο Κύριος κάλεσε τους Ισραηλίτες στο ιερατικό αξίωμα κατονομάζοντας αυτούς έθνος άγιο, ώστε δι αυτών να ευλογηθούν πάντα τα έθνη. Έτσι ο Θεός αποδεικνύεται Θεός όχι μόνο των Εβραίων αλλά όλης της γης.

Για τη σύναψη της Διαθήκης όλος ο λαός έπρεπε να αγνισθεί, να προετοιμαστεί τρόπον τινά για την μεγαλοπρεπή εμφάνιση του Θεού στο όρος Σινά.  Στην πρώτη αυτή «Πεντηκοστή» του ανθρώπινου γένους ο λαός έπρεπε να καθαρίσει τα ρούχα του, ως τύπο  εσωτερικής ψυχικής κάθαρσης.  Οι άνδρες έπρεπε να απέχουν από τις γυναίκες τους  για τρεις μέρες και κατά τη διάρκεια της Θεοφάνειας, κανείς δεν έπρεπε να αγγίξει το βουνό είτε άνθρωπος ήταν αυτός, είτε ζώο. Η παραβίαση αυτών των εντολών θα τιμωρούνταν με θάνατο.

Μετά τρεις μέρες από την εντολή του αγνισμού, ο Θεός κατήλθε στο όρος Σινά το οποίο κάπνιζε ολόκληρο, διότι υπό τη μορφή πυρός ενεφανίσθη ο Κύριος. Βροντές, αστραπές και ήχος σάλπιγγος ήταν τα συνοδευτικά στοιχεία της φοβερής Θεϊκής παρουσίας.

Ο Μωυσής εξήγαγε το λαό από τις σκηνές του για να ακούσουν αυτή τη συνομιλία που θα είχε εκείνος με το Θεό. Μόνο οι δύο προφήτες (Μωυσής-Ααρών) θα ανέβαιναν στην κορυφή του όρους Σινά. Κανείς άλλος ούτε και οι ιερείς δεν έπρεπε να ακολουθήσουν τους δύο άνδρες, ούτε καν να αγγίξουν κάτι από το βουνό.

Ο Θεός έδωσε στη συνέχεια στον Μωυσή τις δέκα εντολές μέσα από τις οποίες με συντομία κανονίζονται οι σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό και τον πλησίον:

1. «Δια σε δεν θα υπάρχουν άλλοι Θεοί πλην Εμού. Δεν θα κατασκευάσεις για τον εαυτό σου είδωλο ουδέ εικόνα παντός εξ όσων υπάρχουν άνω εις τον ουρανό, κάτω εις την γη και εις τα ύδατα υποκάτω της γης. (να τονίσουμε εδώ πως οι Ισραηλίτες είναι ο μοναδικός λαός της αρχαιότητας που δεν είχε εικόνα του Θεού του. Τούτο είναι αίνιγμα και σκάνδαλο για τους θρησκειολόγους)...Εγώ είμαι  ο Κύριος ο Θεός σου, Θεός ζηλότυπος τιμωρών τέκνα δι’ αμαρτίας γονέων μέχρι τρίτης και τετάρτης γενεάς εις εκείνους οι οποίοι με μισούν.  Το δε έλεός Μου στέλλω εις εκείνους, οι οποίοι με αγαπούν και φυλάσσουν τας εντολάς μου, εις αυτούς και τους απογόνους αυτών μέχρι χιλίων γενεών! (Ας προσέξουμε τι λέει ο Θεός: Η τιμωρία του Θεού δεν είναι μεγαλύτερη της φιλανθρωπίας Του. Ο Θεοδώρητος λέει πως η έννοια βρίσκεται στη λέξη «μισούσι με», δηλαδή τιμωρεί τους απογόνους εκείνους που αποδέχονται τα έργα των πατέρων τους και μισούν και εκείνοι τον Κύριο.... “πρόσεχε ακριβώς ότι την μεν τιμωρία ήπλωσε μέχρι τετάρτης γενεάς, τη δε φιλανθρωπία εις χιλίας γενεάς καθώς λέει ο Σεύηρος”).
2. «Δεν θα προφέρεις το όνομα του Κυρίου σου δια μάταια και ευτελή πράγματα, διότι ο κύριος δεν θεωρεί καθαρό, αθώο, εκείνον ο οποίος προφέρει το όνομά Του ματαίως και ασκόπως.
3. Ενθυμήσου την ημέρα του Σαββάτου, ώστε να αφιερώνεις ταύτην εις Εμέ. Τηρών την αργίαν ταύτης.... (Όπως ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο σε έξι ημέρες και την έβδομη ημέρα αναπαύτηκε, έτσι και ο άνθρωπος εις ανάμνησιν αυτού του γεγονότος ώς δήλωση ότι όλος ο χρόνος ανήκει στο Θεό, έπρεπε να αφιερώνει μία ημέρα της εβδομάδας στον Κύριο).
4. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, διά να ευτυχήσεις και να γίνεις μακροχρόνιος...( Εξ’ ίσου τιμάται εδώ ο άνδρας με τη γυναίκα. Την εποχή εκείνη όλες οι αρχαίες νομοθεσίες δεν έδιναν καμία αξία στη γυναίκα. Να η ανωτερότητα της Ιουδαϊκής νομοθεσίας και η θεοπνευστία της).
5. Ου μοιχεύσεις.
6. Ου κλέψεις.
7. Ου φονεύσεις.
8. Ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρία ψευδή.
9. Ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλησίον σου.
10.  Ουκ επιθυμήσεις την οικίαν του πλησίον σου ούτε τον αγρόν αυτού ούτε τον παίδα αυτού ούτε την παιδίσκην αυτού ούτε του βοός αυτού ούτε του υποζυγίου αυτού ούτε παντός κτήνους αυτού ούτε όσα του πλησίον σου εστί.

Ο δεκάλογος αυτός είναι πράγματι θεόπνευστος, σε καμία άλλη θρησκεία ή νομοθεσία της αρχαιότητας συναντάμε τον μονοθεϊσμό της πρώτης εντολής, τον Σαββατισμό, άρα τον κύκλο των επτά ημερών της εβδομάδας . H δε συντομία, η σαφήνεια, η απλότητα, το βάθος η ανωτερότητα του Μωσαϊκού νόμου δεικνύουν την θεία καταγωγή του.

Ο λαός δεν άκουγε άλλα έβλεπε. Aντιλαμβανόταν την φωνή του Θεού υπό την μορφή βροντών. Τούτη η μεγαλοπρεπής εμφάνιση του Θεού προκάλεσε τρόμο στους Εβραίους οι οποίοι ζήτησαν από τον Μωυσή να τους μιλά εκείνος και όχι ο Θεός για να μη πεθάνουνε. Στην Καινή Διαθήκη όταν ομιλεί ο Θεός προκαλεί άρρητη γλυκύτητα. Να διαφορά των δύο διαθηκών.

Ακολούθως ο Θεός περνά στο δεύτερο στάδιο της αποκαλύψεως στο «βιβλίο της διαθήκης» όπως ο Ίδιος το ονομάζει , το οποίο περιλαμβάνει νόμους λατρείας, νόμους προσωπικών δικαιωμάτων, νόμους ιδιοκτησιακούς, νόμους μικτούς και ορισμένες υποσχέσεις.

Α) Ο Θεός διατάσει «εν παντί τόπω» να κτιστούν θυσιαστήρια όπου θα τελούνται εις το Πρόσωπό του ειρηνικές θυσίες. Ο Θεός αρχικά απαγορεύει την κατασκευή θυσιαστηρίων από λίθους  λαξευμένους διότι δεν είχαν ακόμη μόνιμη διαμονή και αν εγκατέλειπαν αυτά οι ειδωλολάτρες που θα τα έβρισκαν θα τελούσαν εκεί ειδωλολατρικές θυσίες. Έτσι οι απλές κατασκευές από χώμα ή σωρούς από πέτρες εύκολα θα διαλύονταν.

Β) Εν συνεχεία ο Θεός έδωσε νόμους σχετικούς με τους δούλους. Ποιοι εβραίοι γίνονταν δούλοι; Αυτοί που είχαν χρέος ανεξόφλητο. (Λευιτ.25,39). Αυτός που είχε λοιπόν ανεξόφλητο χρέος θα γινόταν δούλος μέχρι έξι χρόνια, το έβδομο θα αφήνονταν ελεύθερος παίρνοντας μάλιστα και δώρο από τον κύριό του φεύγοντας απ’ αυτόν.

Αξιοσημείωτη είναι νομική προστασία που παρέχεται στις γυναίκες δούλες διότι η κατάχρηση αυτών ήταν ευκολότερη. Δούλες γίνονταν συνήθως οι κόρες των χρεοφειλετών. Έτσι: α) αν μία δούλη δεν άφηνε ικανοποιημένο τον κύριό της, μπορούσε αυτός να την πωλήσει όχι σε ξένο αλλά σε εβραίο υπήκοο. Β) αν κάποιος πάντρευε τη δούλη του με τον υιό του, ήταν υποχρεωμένος να της φέρεται ισότιμα με τα παιδιά του, γ) αν κάποιος παντρευόταν και άλλη γυναίκα πέρα αυτής (πολυγαμία υπήρχε τότε) ήταν υποχρεωμένος να τη συντηρεί και να της παρέχει και τα συζυγικά καθήκοντα. Αν δεν το έκανε ήταν υποχρεωμένος να την αφήσει ελεύθερη.

Μη νομίσει κανείς πως ο νόμος αυτός ήταν σκληρός. Σε άλλους νόμους της αρχαιότητας οι δούλοι και οι δούλες κανένα δικαίωμα δεν είχαν. Ποτέ  δεν αποκτούσαν την ελευθερία τους αν παρέμεναν δούλοι πάνω από τριετία!

Γ) Νόμοι σχετικοί με φόνους, έλλειψη σεβασμού προς τους γονείς και κτυπήματα άλλων: Ήταν σαφής η εντολή για εκείνον που θα φόνευε  κάποιον. Θάνατος. Και τούτο επειδή η ζωή του ανθρώπου ανήκει στον Θεό. Τρεις άλλες περιπτώσεις τιμωρούνταν δια θανάτου. Α) όταν κάποιος κτυπούσει τους γονείς του. Οι άλλοι κώδικες των αρχαίων νόμων αγνοούσαν την εποχή εκείνη τη μητέρα. β) ο κακολογών τον πατέρα ή τη μητέρα αυτού. Γ) αν κάποιος άρπαζε δια της βίας και πωλούσε κάποιον για δούλο.

Αν κάποιος χτυπούσε αλλά δεν θανάτωνε κάποιον άλλο,  όμως του προκαλούσε τραύματα, τότε ήταν υποχρεωμένος να του πληρώσει τα ημερομίσθια και τη νοσήλεια του. Αν δε κάποιος, κατά τη διάρκεια που ράβδιζε τη δούλη ή τον δούλο του (ήταν η συνήθης τιμωρία που υπόκεινταν οι δούλοι) και ο δούλος πέθαινε  κατά την ώρα της τιμωρίας τότε αυτός θα τιμωρούνταν με θάνατο. Αν όμως ο δούλος ζούσε μετά τον ραβδισμό δύο τρεις μέρες, τότε ο κύριος αυτού δεν είχε καμία συνέπεια της πράξης του, διότι ο δούλος θεωρούνταν ως ιδιοκτησία αυτού.

Μη νομίσει κάποιος πως οι νόμοι αυτοί ήταν απάνθρωποι. Διότι την εποχή εκείνη τα υπόλοιπα έθνη δεν προέβλεπαν καμία απολύτως νομοθεσία για την προστασία των δούλων. Είναι μεν ατελής οι νόμοι αυτοί συγκριτικά με τους ευαγγελικούς νόμους, όμως πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας τη εποχή και τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε.

Ας προσέξουμε τώρα τον παρακάτω νόμο που αφορά τα έμβρυα: «Εάν φιλονικούσαν δύο άνδρες και κτυπούσαν κατά τη διάρκεια της συμπλοκής γυναίκα έγκυο και  το παιδί πέθαινε ενώ ήταν ακόμη ασχημάτιστο (εννοεί πρό του τετάρτου μηνός της εγκυμοσύνης), ο ένοχος θα τιμωρούνταν με πρόστιμο το οποίο θα ήταν ανάλογο των απαιτήσεων της συζύγου της γυναικός. (άρα εδώ ο νόμος θεωρεί την  θανάτωση του εμβρύου όχι ως φόνο αλλά ως σωματική βλάβη της γυναικός)... εάν όμως το εξελθόν παιδίον ήταν σχηματισμένο (δηλ. μετά τον τέταρτο μήνα της εγκυμοσύνης) , ο ένοχος θα έδιδε ζωής αντί ζωής εφαρμοζομένου του νόμου της ταυτοπαθείας. Ο οποίος είναι ο εξής: οφθαλμός αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χείρα αντί χειρός, πόδα αντί ποδός, έγκαυμα αντί εγκαύματος, πληγήν αντί πληγής, μώλωπα αντί μώλωπος» (στην δεύτερη περίπτωση λοιπόν που το έμβρυο ήταν σχηματισμένο, το έμβρυο θεωρούνταν πρόσωπο, έχοντας  ίσα δικαιώματα με κάθε άλλο άνθρωπο και η θανάτωση αυτού τιμωρούνταν με τον παραπάνω νόμο της ταυτοπαθείας)....

Ο νόμος της ταυτοπαθείας δεν είναι απάνθρωπος όπως οι ορθολογιστές ισχυρίζονται. Ο κώδικας του Χαμουραμπί και ο Ασσυριακός νόμος που ήταν σε εφαρμογή την εποχή εκείνη προέβλεπε να τιμωρούνται αθώα τέκνα αντί του ενόχου πατρός. Πόση λοιπόν είναι εδώ η ανωτερότητα του Μωσαϊκού νόμου!

Ας προσέξουμε επίσης στον νόμο που αναφέρεται στο Εξ. 22, 2-3 κατά τον οποίο αν κάποιος κλέψει και τη στιγμή της κλοπής πιαστεί και θανατωθεί από τον ιδιοκτήτη, ο ιδιοκτήτης δεν θα τιμωρούνταν  για τον φόνο που διέπραξε διότι βρίσκονταν σε καθεστώς ψυχικής έξαψης. Αν όμως την επομένη ημέρα ή μετά από ώρες σκότωνε τον κλέφτη τότε θα τιμωρούνταν με θάνατο. Εδώ λοιπόν παρατηρούμε σε αντίθεση με όλους τους άλλους ισχύοντες νόμους της αρχαιότητας πόσο ανώτερος και λογικότερος είναι ο Εβραϊκός νόμος ο οποίος λαμβάνει υπόψη του τις συνθήκες κατά τις οποίες ένα έγκλημα διεπράχθη.

Δ) Λοιποί νόμοι: Ο Θεός προστατεύει τις απατημένες παρθένες, απαγορεύει την κτηνοβασία, την ειδωλολατρία και την μαγεία, τα οποία παραπτώματα τιμωρεί με θάνατο. Προστατεύει επίσης τους ξένους, τις χήρες τα ορφανά και τους πτωχούς δίδοντας εν τέλη την εντολή Του: «Θα είσθε άγιοι άνθρωποι ενώπιόν Μου».

Ε) Νόμοι δια τους δικαστικούς: Τους δικαστικούς ο Θεός τους ήθελε άμεμπτους στην κρίση τους. Να μην ακολουθούσαν τη γνώμη της πλειονότητας αλλά την δίκαιη κρίση. Να μην κάμπτονταν από την πτωχεία του πένητος, να βοηθούσαν τους εχθρούς τους συμφιλιωνόμενοι τελικά με αυτούς, να μην δωροδοκούνταν, να μην αδικούσαν τον προσήλυτο δηλαδή τον ξένο στην πατρίδα τους.

Ο Θεός υποσχέθηκε στο λαό Ισραήλ ότι αν αυτοί τηρούσαν τους νόμους Του θα τους οδηγούσε στην γη της επαγγελίας διώχνοντας σταδιακά από κει όλους τους εχθρούς τους.

Η Διαθήκη αυτή επικυρώθηκε με την κλήση του Μωϋσέως του Ααρών και 73 πρεσβυτέρων που ανέβηκαν στο όρος Σινά. Ο Μωυσής διάβασε τους νόμους στο λαό ο οποίος αποδέχθηκε τους όρους της διαθήκης. Στη συνέχεια ο Μωυσής έστησε θυσιαστήριο αποτελούμενο από 12 λίθους (12 φυλές του Ισραήλ) και εκεί προσέφερε ολοκαυτώματα ειρηνικά. Το μισό αίμα των ζώων που προσφέρθηκε το χρησιμοποίησε για το ραντισμό του θυσιαστηρίου και το άλλο μισό για να ραντίσει το λαό. Η πράξη αυτή συμβολίζει την εξιλέωση και την καθαρότητα. Το Αίμα επίσης επικύρωσε τη διαθήκη ως πράξη ένωσης του Θεού με τον Ισραηλιτικό λαό.

 Και ο Κύριος Ιησούς Χριστός επικύρωσε την Καινή Διαθήκη με το δικό Του το Αίμα.

Ο Θεός ενεφανίσθη  στους πρεσβυτέρους, τον Μωυσή και τον Ααρών ως επικύρωση της Διαθήκης. Πως εμφανίσθηκε; Μάλλον  με ανθρώπινη μορφή· διότι γίνεται λόγος περί ποδών (εξ. 24, 10-11).  Έτσι επικυρώθηκε η Διαθήκη του Θεού με τους Εβραίους με την τελική παρουσία του ίδιου του Θεού. Ο τόπος που στάθηκε ο Θεός είχε την εικόνα σαπφείρου και καθαρού ουρανού χρώματος κυανού διαφανές. Εικόνες της Θείας καθαρότητας και μεγαλοπρέπειας!

Έξοδος ζ) Το ιερό θυσιαστήριο και οι ιερείς αυτού.

Ο Μωυσής ανέβηκε στην κορυφή του όρους Σινά, όπου εκεί παρέμεινε 40 μέρες δίχως τροφή και νερό μέσα στη φωτεινή νεφέλη της παρουσίας του Θεού. Εκεί ο Κύριος του έδωσε οδηγίες για την ίδρυση της Σκηνής του Μαρτυρίου. Βάση αυτών των οδηγιών όλοι οι ισραηλίτες εν αρχή έπρεπε να προσφέρουν χρυσό, άργυρο, χαλκό και πορφύρα υλικά για την κατασκευή του Θυσιαστηρίου. Το γεγονός ότι ο Θεός ζήτησε χαλκό και όχι σίδηρο είναι στοιχείο ότι το κείμενο ανέρχεται στο 1200 π.Χ δηλ. στην εποχή του χαλκού, δείγμα της ιστορικής αξιοπιστίας της Βίβλου.

Ο Κύριος έδωσε ακριβή και λεπτομερή περιγραφή για την κατασκευή της Κιβωτού, διότι Αυτός ήταν ο αρχιτέκτων του παλατίου Του.

Η Κιβωτός της Διαθήκης: Το ιερότερο μέρος της Σκηνής του θυσιαστηρίου ήταν η Κιβωτός και συγκεκριμένα το ιλαστήριο αυτής το οποίο θεωρούνταν ως θρόνος του Θεού. Από κει μιλούσε ο Θεός στο λαό Του. Εντός του Ιλαστηρίου ήταν τοποθετημένες οι πλάκες της Διαθήκης, η στάμνα με ο μάνα και η ράβδος του Ααρών  η βλαστήσασα.

Το Ιλαστήριο ήταν το μέσο εξιλασμού των Εβραίων, καθόσον τούτο εραντίζετο με το αίμα της θυσίας των προσφερομένων ζώων προς συγχώρηση των αμαρτιών τους. Τη λέξη Ιλαστήριο χρησιμοποιεί και ο Απ. Παύλος για τον Χριστό ο Οποίος λύτρωσε το ανθρώπινο γένος από τα δεσμά του θανάτου.. (Ρωμ. 3,25).

Στην Κιβωτό της Διαθήκης κατασκευάστηκαν δύο Χερουβείμ τοποθετημένα το ένα αντικρυστά από το άλλο. Τα Χερουβείμ είναι ανώτεροι άγγελοι, οι οποίοι εδώ είχαν μορφή ανθρώπου. Ταύτα ήσαν υπό της υπηρεσίας του Θεού και δεν παρείχαν στους Ιουδαίους καμία πρόφαση ειδωλολατρίας.

Η τράπεζα των άρτων της προθέσεως: Η τράπεζα των άρτων της προθέσεως ήταν περίπου ίση σε διαστάσεις με τη Κιβωτό της διαθήκης. Τρία πράγματα κοσμούσαν την τράπεζα: α) Διακοσμητική κορνίζα χρυσή στο πάνω μέρος και γύρω-γύρω,  β) Μία λωρίδα πλάτους μιας παλάμης μεταξύ των ποδών της τραπέζης προς στερέωσή της, γ) Στεφάνη κυματιστή γύρω-γύρω της τραπέζης προς διακόσμηση.

Πάνω στην Τράπεζα βρίσκονταν τα τρυβλία που ήταν δίσκοι στους οποίους πάνω έθεταν τους άρτους της προθέσεως. Υπήρχαν επίσης θήκες για το λιβάνι, τα σπονδεία που ήταν δοχεία οίνου προς θυσία και μικρά ποτηράκια για την άντληση του οίνου.

Η επτάφωτος λυχνία, η οποία συμβόλιζε την επαγρύπνηση· όχι μόνο με το φως που έδινε αλλά και με τη μορφή της ανθισμένης αμυγδαλιάς που είχε.

Τέσσερα καλύμματα της Σκηνής του Μαρτυρίου:  Το πρώτο κάλυμμα είχε πάνω του ραμμένα Χερουβείμ και κάλυπτε όλη τη σκηνή του μαρτυρίου.

Το δεύτερο κάλυμμα, ήταν κατασκευασμένο από μαλί  αιγών και είχε ως σκοπό να προστατεύσει το πρώτο λινό κάλυμμα.

Το τρίτο κάλυμμα ήταν κατασκευασμένο από δέρμα κριαριού και το τέταρτο από δέρμα αλεπούς ή φώκιας και σκοπό είχαν τη προστασία της Σκηνής από τη βροχή. Το χρώμα τους ήταν κυανό.

Η Σκηνή του Μαρτυρίου χωρίζονταν δια παραπετάσματος στα Άγια και στα Άγια των Αγίων. Στα Άγια ήταν τοποθετημένη η Τράπεζα της προθέσεως και η χρυσή λυχνία, ενώ μέσα στα Άγια των Αγίων ήταν τοποθετημένη η Κιβωτός του Μαρτυρίου. Τέλος υπήρχε και ένα ακόμη παραπέτασμα στη θύρα της Σκηνής του Μαρτυρίου.

Το θυσιαστήριο των ολοκαυτομάτων βρίσκονταν εντός της αυλής της Σκηνής και εκεί κατακαίονταν τα ζώα της θυσίας. Η αυλή της Σκηνής είχε μήκος 100 πήχεων με τη θύρα της εισόδου να βρίσκεται στο Ανατολικό μέρος αυτής ώστε ακόμη και ο ήλιος να την προσκυνά και οι ισραηλίτες να μη προσκυνούν τον ήλιο που είναι κτίσμα άλλα τον Δημιουργό.

Ο σκοπός της Αυλής ήταν εκεί να τοποθετηθεί το θυσιαστήριο των ολοκαυτομάτων, όπου εκεί ο λαός προσέφερε τις θυσίες του. Στα Άγια έμπαιναν μόνον οι ιερείς και στα Άγια των Αγίων μόνο ο αρχιερεύς και αυτός άπαξ μόνο του έτους.

Το θυσιαστήριο των θυμιαμάτων: Μήκους 1m και πάχους 50cm από χρυσό ήταν το θυσιαστήριο των θυμιαμάτων στο οποίο ο ιερεύς έκαιγε θυμίαμα το πρωί κατά την προσφορά της θυσίας και το απόγευμα όταν άναβε ο Ααρών τους λύχνους.

Οι τεχνίτες που εξέλεξε ο Θεός για την κατασκευή της Σκηνής του Μαρτυρίου ήταν ο Βεσελεήλ και ο βοηθός του Ελιάβ.

Η εγκατάσταση της Ααρωνικής ιεροσύνης: Ο Θεός κάλεσε τον Μωυσή δίδοντάς του εντολή να ετοιμάσει τον Ααρών και τους υιούς του Ναβάδ, Αβιούδ, Ελεάζαρ, Ιθάμαρ στο ιερατικό αξίωμα. Ο Μωυσής είχε το ρόλο του μεσίτη στην παλαιά λατρεία.

Ικανοί ιεροράπτες χαριτωμένοι από τον Κύριο έπρεπε να αναλάβουν την κατασκευή των αμφίων.

Παραθέτουμε παρακάτω τα αρχιερατικά άμφια και τη σημασία που αυτά είχαν:

Α) επωμίς ή εφώδ: Ήταν άμφιο του αρχιερέως το οποίο αποτελούνταν από δύο υφασμάτινα τεμάχια τα οποία κάλυπταν το στήθος και ράχη του αρχιερέως. Τα δύο υφάσματα συνδεόταν μεταξύ τους με τιράντες στους ώμους, εξ’ ου και επωμίς. Το άμφιο αυτό ήταν πολυτιμότατο διότι ήταν κατασκευασμένο από χρυσές κλωστές και εξαίρετο βύσσο.  Είχε ποικίλα χρώματα κυανό, ερυθρό, , ξανθό. Ήταν λίαν εντυπωσιακό. Ο Θεός ήθελε δια της εξωτερικής λάμψεως να οδηγήσει στην εσωτερική αξία του αμφίου αυτού.

Στις δύο επωμίδες ήταν τοποθετημένοι αντίστοιχα δύο πολύτιμοι λίθοι που είχαν πάνω τους σκαλισμένα τα ονόματα των 12 φυλών του Ισραήλ. Εμφανιζόμενος ο Ααρών έτσι ενώπιον του Θεού υπενθύμιζε σ’ Αυτόν όλο τον λαό.

Β) Περιστήθιο, το Λογείον της κρίσεως: Με το ίδιο ύφασμα που ήταν κατασκευασμένο το εφώδ, ήταν και το λογείον της κρίσεως. Αυτό ήταν το πολυτιμότερο αρχιερατικό άμφιο.  Είχε κρεμασμένες πάνω του τέσσερις σειρές  πολύτιμων λίθων. Τρεις λίθοι ήταν σε κάθε σειρά.  Σε κάθε λίθο ήταν χαραγμένο ένα όνομα των υιών Ισραήλ. Οι λίθοι αυτοί κρέμονταν στο στήθος του αρχιερέως σημαίνοντας πως αυτός είχε στην καρδιά του όλο το λαό ενώπιον του Θεού. Ονομαζόταν λογείον της κρίσεως, διότι δι’ αυτού ο Θεός εξέδιδε τις αποφάσεις Του. Ήταν όμοιο περίπου με το εγκόλπιο του σημερινού αρχιερέως. Προσέφερε τη δήλωση και την αλήθεια (εξ. 28,26) που ήταν δηλ. η Θεία αποκάλυψη και η επιβεβαίωση αυτής.

Γ) Ποδήρης χιτών: Υποδύτη καλεί η Γραφή τον εσωτερικό χιτώνα. Επ’ αυτού έπιπτε το εφώδ. Δεν έφθανε μέχρι των πελμάτων των ποδών αλλά λίγο πάνω απ’ αυτά. στο κάτω μέρος του χιτωνίου κρέμονταν χρυσά κουδουνάκια και καρποί ροδιάς ώστε αυτά προξενώντας θόρυβο να θυμίζουν στον αρχιερέα Εκείνον που διέταξε την κατασκευή αυτών.

Δ) Αρχιερατική μίτρα: επί της κεφαλής υπήρχε κίδαρις, ένα είδος σκεπάσματος της κεφαλής. Αυτή κάλυπτε το μέτωπο του αρχιερέως με μία ταινία η οποία έφερε ένα χρυσό πέταλο στο οποίο πάνω ήταν γραμμένο το όνομα του Θεού. Η αγιότητα αυτού του πετάλου εξάγνιζε τις προσφορές του λαού από την αμαρτία. Στην κορυφή της μίτρας υπήρχε μία τούφα μαλλιών, η οποία μιμούμενη τον ουρανό είχε το χρώμα αυτού δηλώνοντας πως ο αρχιερεύς ήταν ουράνιος πολίτης.

Ενδύματα των ιερέων: Χιτών, ζώνη, κίδαρις, περισκελίς ήταν τα άμφια των ιερέων τα οποία ομοίαζαν με αυτά του αρχιερέως και γι’ αυτό δεν περιγράφονται εκτενώς στη Γραφή.

Το τυπικόν της χειροτονίας των ιερέων: Κατά την χειροτονία του Ααρών και των υιών του στο αρχιερατικό και ιερατικό αξίωμα αντίστοιχα έπρεπε να ακολουθηθεί το εξής τυπικό: πλύσιμο των χειροτονουμένων, ένδυση αυτών με τα άμφια, χρίσις δι’ αγίου ελαίου, σύμβολο εκχύσεως της θείας χάριτος, θυσία μόσχου υπέρ των ιερέων προς καθαγιασμό τους, προσφορά των πολυτιμοτέρων μερών του ζώου στο Θεό. Συγκεκριμένα αφιερώνονταν στο Θεό το στέρνο του ζώου ως σύμβολο της κάλυψης της γαστριμαργίας, οι νεφροί ως προστασία από τις σαρκικές ηδονές, το ήπαρ ως αντιμετώπιση του θυμού. (ερμηνεία συμβολισμών κατά τον Θεοδώρητο). Κατόπιν τα μολυσμένα μέρη του ζώου ( δέρμα, κόπρος μετά των εντέρων) καίονταν εκτός του θυσιαστηρίου.

Κατόπιν έπρεπε να ακολουθήσει η θυσία δύο κριών. Το πρώτο αφού καθαρίζονταν έπρεπε να καεί ολόκληρο ως ολοκαύτωμα, σύμβολο της ολοκληρωτικής αφοσίωσης στο Θεό.

Με το αίμα του λοβού του δεύτερου κριαριού το οποίο ονομαζόταν κριός της τελείωσης, θα αλείφονταν το δεξί αυτί, το άκρο της δεξιάς χειρός, το άκρο του δεξιού ποδός ως έκφραση υπακοής και εφαρμογής του θείου θελήματος.

Εν τέλει γινόταν ραντισμός δια αίματος και ιερού ελαίου των υιών του Ααρών. Η τοποθέτηση των θυσιών διά των χειρών του Μωυσέως στα χέρια των ιερέων και κατόπιν η μεταφορά τους στο θυσιαστήριο εγκαινιάζει τους ιερείς στις θυσίες και χειροτονεί αυτούς. Τέλος ακολουθεί το ιερό δείπνο το οποίο δηλώνει την ένωση Θεού και Ισραήλ.

Επτά ημέρες επαναλήφθηκε το τυπικό αυτό της χειροτονίας.

Εν τέλη ο Θεός υπενθύμισε στον Μωυσή τη σπουδαιότητα της τήρησης της αργίας του Σαββάτου και έπαυσε πλέον να του μιλά.

Έξοδος η) Η αποστασία των Εβραίων και η αποκατάσταση της διαρραγείσης διαθήκης:

Η χρονική παράταση του Μωυσέως στην κορυφή του όρους Σινά έφερε αναταραχή στο λαό του Ισραήλ. Κάποιοι μάλιστα επαναστάτησαν εναντίον του Ααρών, απαιτώντας από αυτόν να κατασκευάσει κάποιο αγαλματίδιο για θεό ώστε να έχουν αισθητή την παρουσία του θεού στη ζωή τους. Ίσως οι ισραηλίτες υπέθεσαν ότι ο Μωυσής έγινε παρανάλωμα της επί της κορυφής του όρους Σινά θείας εκλάμψεως. Υποκινητές αυτής της ανταρσίας φαίνεται να ήταν οι ιερείς οι μη ελθόντες στο όρος μετά του Μωυσέως κινούμενοι από ζηλοτυπία.

Ο Ααρών μάζεψε όλα τα χρυσά κοσμήματα των γυναικών και τα έρριψε σε χωνευτήρι λιώνοντάς τα. Κατόπιν έφτιαξε ένα χρυσό μοσχάρι το οποίο το παρέδωσε στους ισραηλίτες για θεό.  

Το ερώτημα που προκύπτει είναι το πως ο Ααρών παρασύρθηκε σε αυτή την ανταρσία. Από φόβο είναι οπωσδήποτε η απάντηση και παρά τη θέλησή του. Η πολυετής παραμονή των Εβραίων στην Αίγυπτο είχε ποτίσει την ψυχή τους από την ειδωλολατρία.

Οι Εβραίοι δεν ήθελαν επί της ουσίας να λατρέψουν το χρυσό μοσχάρι για θεό, αλλά τον Θεό τους υπό αισθητή μορφή. Από την άλλη μεριά ο Ααρών θέλησε να καταπολεμήσει το φιλόκοσμο και φιλοχρήματο πάθος με τη μανία της δεισιδαιμονίας. Αλλά ούτε όμως αυτό τη μανιώδη λύσσα του πάθους τους.

Ο Θεός πληροφόρησε τον Μωυσή για την αποστασία των ισραηλιτών και την πρόθεσή Του να καταστρέψει τον αμαρτωλό λαό φτιάχνοντας από τον Μωυσή ένα νέο έθνος. μεγάλη η πρόκληση και η τιμή που του υποβάλλεται.  Πρότρεψε μάλιστα τον προφήτη να μην προσευχηθεί για τους ενόχους. Παρακινώντας με αυτό τον τρόπο την παράκληση καθώς λέει ο Αγ. Γρηγόριος. Ο Μωυσής όμως δια της σεμνότητάς του αποδείχθηκε αληθινός μεσίτης του λαού του επιτυγχάνοντας τελικά το έλεος και όχι τη διάλυση της διαθήκης.

Μόλις ο Μωυσής μαζί με τον Ιησού του Ναυή κατέβηκαν από το όρος Σινά είδαν με τα μάτια τους το μέγεθος της αποστασίας. Και επειδή η όραση είναι δυνατότερη της πληροφορίας ο Μωυσής έσπασε της θεοδημιούργητες πλάκες του νόμου που κρατούσε στα χέρια του. Κατόπιν πήρε το χρυσό μοσχάρι το έλιωσε στη φωτιά και το έριξε λιωμένο όπως ήταν σε ρυάκι αναγκάζοντας τους Εβραίους να πιούν από τα νερά αυτά. Το έκανε αυτό για να αισθανθεί ο λαός την αδυναμία και επομένως την ανυπαρξία του ψευδοθέου τους.

Έπειτα επέπληξε τον Ααρών και συγκέντρωσε κοντά του τη φυλή Λευί δίδοντας σ’ αυτούς εντολή να εξοντώσουν χωρίς οίκτο τους αμετανόητους αποστάτες, ανεξάρτητα αν πολλοί από αυτούς ήταν στενοί συγγενείς τους. Τρεις χιλιάδες άνδρες θανατώθηκαν εκείνη την ημέρα. Ο Μωυσής κατάγονταν από τη φυλή Λευί. Η φυλή αυτή επειδή τιμώρησε την αποστασία έλαβε αργότερα ως αμοιβή την ιερωσύνη.

Ο Θεός ανακοίνωσε στον Μωυσή την πρόθεσή Του πλέον να μην οδηγήσει Αυτός προσωπικά τους Εβραίους στη γη της επαγγελίας αλλά ένας άγγελός Του. Ο Μωυσής όμως και πάλι παρακάλεσε το Θεό την πλήρη αποκατάσταση της διαθήκης ώστε να συνοδεύσει ο ίδιος ο Θεός και όχι άγγελος το λαό λυγίζοντας και πάλι τον φιλεύσπλαχνο Κύριο. Ζήτησε δε επιπλέον να δει οφθαλμοφανώς τον Θεό δίχως την επισκίαση της νεφέλης. Οποία η οικειότητα του προφήτη με τον Θεό!

Ο Κύριος κάλεσε και πάλι τον Μωυσή στην κορυφή του όρους Σινά για την επανασύναψη της διαρραγείσης διαθήκης. «Ο Κύριος πέρασε ενώπιον του Μωυσέως και ακούσθηκαν προφερόμενα τα εξής: Κύριος ο θεός είναι οικτίρμων και ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και αξιόπιστος. Ούτος εφαρμόζει όλες τις αρετές του, ιδίως το έλεός του σε χιλιάδες γενεών, συγχωρώντας ανομίες, αδικίες και αμαρτίες. Αλλ’ όμως δεν αφήνει ατιμώρητο τον αμετανόητο αμαρτωλό, τιμωρώντας αμαρτίες πατέρων επί τέκνων και εις εγγονούς μέχρι τρίτης και τετάρτης γενεάς».

Έτσι η επιθυμία του Μωυσή να δει τον Θεό εισακούσθηκε κατά το ήμισυ διότι είδε μόνο το πίσω μέρος Αυτού. Δεν στάθηκε να δει όλη τη δόξα του Θεού διότι θα πέθαινε.

Μετά από αυτά κατέβηκε ο προφήτης από το όρος πλήρης δόξης, αφού το πρόσωπό του είχε γίνει τόσο φωτεινό που κανείς δεν μπορούσε να το αντικρύσει λόγω αυτής της λαμπρότητας. Έτσι ο Μωυσής κάλυψε το πρόσωπό του για να γίνει προσιτός στο λαό.

Το βιβλίο της εξόδου κλείνει με την κατασκευή της Σκηνής του μαρτυρίου και των αρχιερατικών και ιερατικών αμφίων.